Vissersfamilies in Indonesië dienen klacht in tegen Nederlandse exportkredietverzekeraar Atradius DSB

“De vissersfamilies zijn niet per se tegen landaanwinningsprojecten”, zegt Muhammad Al Amin, directeur van WALHI Zuid Sulawesi, die in Nederland op bezoek is, “maar ze willen betrokken worden bij de vormgeving en uitvoering van zo’n project. Het is namelijk best mogelijk om dit soort projecten te doen zonder dat ze allerlei nare gevolgen voor mens en natuur hebben.

Vissers betrekken in het proces

"De kennis en expertise van vissers is heel nuttig bij het in kaart brengen van mogelijke plekken waar zandwinning zo min mogelijk schade veroorzaakt", vervolgt Al Amin. "De vissers weten heel goed waar hun visgebieden zijn, welke gebieden kwetsbaar zijn en hoe het omliggende ecosysteem daar invloed op heeft. Maar de vissers zijn helaas helemaal niet betrokken in dit proces. Laat staan hun gezinnen. Iedereen werd voor een voldongen feit gesteld, toen het al te laat was en de schade al was opgetreden.”

Families verdreven

In het prestigieuze landaanwinningsplan, dat oorspronkelijk van de Indonesische overheid kwam, werd langs de kust ten zuiden van Makassar zand gewonnen. Dat zand zou vervolgens worden gebruikt om in de baai van Makassar vijf eilanden op te spuiten in de vorm van een Garudavogel. Het project was al snel zeer omstreden omdat de lokale overheid noch de Indonesische projectontwikkelaar het erg nauw nam met de rechten van de mensen die al in de baai van Makassar woonden. In 2014 werden 43 families met harde hand en zonder enige vorm van compensatie verdreven van het land waar ze al decennia woonden, maar dat nu bestempeld was als ‘projectgebied’. Atradius DSB heeft altijd volgehouden dat deze families werden verdreven voor ‘een ander project’, maar heeft deze argumentatie nooit onderbouwd.

Tot 80 procent minder vis

Het project ging pas in 2017 van start, toen de milieueffectrapportage uit 2013 inmiddels verlopen was. Volgens de Indonesische wet moest er een nieuwe komen, maar de projecteigenaar maakte zich er van af met een annex op de oude rapportage. Toen het de vissersgemeenschappen langs de kust duidelijk werd welke enorme gevolgen de zandwinning van Boskalis hadden, kwamen de protesten op gang. Niet voor niets, want de visstand daalde enorm. Sommige vissers zagen hun vangst met wel 80% verminderen.

Kusterosie

De zandwinning zorgde daarnaast voor enorme erosie; waar eerder de kust tot ongeveer een meter landinwaarts was geërodeerd door zeespiegelstijging, is de erosie nu op sommige plekken opgelopen tot 15 tot 20 meter. Op twee plekken zijn grote delen van begraafplaatsen aangetast, waardoor de begraven lichamen in de zee terecht kwamen. Door het verlies aan inkomsten zagen veel families zich genoodzaakt hun kinderen van school te halen om ze spullen te laten verkopen op straat.

Atradius DSB wist van de misstanden

Op 15 juni 2017 begon Boskalis met de zandwinning, wat leidde tot protesten van lokale vissers. Daardoor viel het werk drie dagen stil, en alleen door interventie van de politie kon Boskalis weer verder. Dit had een duidelijk signaal moeten zijn naar Atradius DSB en de Nederlandse regering  dat het niet goed was gegaan met de betrokkenheid van lokale gemeenschappen rondom Makassar. Desondanks verleende de Nederlandse overheid op 27 juni 2017 alsnog een verzekering.

Both ENDS schakel tussen vissers en Atradius DSB

Both ENDS ondersteunt sinds 2016 samen met WALHI Zuid Sulawesi de vissersgemeenschappen. Aan de ene kant kijken we samen met hen hoe de ontstane situatie kan worden verbeterd, aan de andere kant wijzen we Atradius DSB op zijn verantwoordelijkheid, en op het niet naleven van zijn eigen sociale – en milieubeleid.

Klacht

Ondanks hun jarenlange protesten zijn en worden de gedupeerden vissersfamilies helaas niet gehoord door de projectontwikkelaars, –uitvoerders en -verzekeraar. Daarom besloten zij samen met WALHI en Both ENDS om Atradius DSB via een klacht op te roepen tot verbeteringen. De klacht heeft twee gronden: Atradius heeft haar eigen beleid niet goed toegepast en Atradius is direct gelinkt aan de sociale- en milieueffecten van het project, die het deels had kunnen voorkomen. 

Eisen

De vissers vragen geen compensatie, maar vragen bovenal erkenning voor het feit dat ze een belangrijke rol hadden moeten spelen in het project, en voor het leed dat ze is aangedaan. Ze roepen onder andere Atradius DSB op om hierover met hen in gesprek te gaan in Makassar. De gemeenschappen hopen dat Atradius DSB er in het vervolg beter voor zorgt dat, vóórdat een verzekering wordt gegeven, lokale gemeenschappen betrokken en zijn bij het project.