Atradius DSB op het matje over exportsteun aan gasproject in Mozambique
Exportkredietverzekeraar Atradius DSB en de Nederlandse staat hebben onvoldoende geluisterd naar de zorgen van het maatschappelijk middenveld en de ambassade tijdens besluitvorming over een exportkredietverzekering aan baggerbedrijf Van Oord. Dat concludeert consultancybureau Proximities na onderzoek in opdracht van de Tweede Kamer. In maart 2021 besloot de Nederlandse staat, via exportkredietverzekeraar Atradius DSB, een verzekering ter waarde van 900 miljoen euro te verlenen aan Van Oord, voor het uitvoeren van baggerwerkzaamheden voor de kust van Noord-Mozambique: onderdeel van een gigantisch – en omstreden - gasproject.
Het project is onder andere controversieel omdat duizenden mensen, boeren- en vissersfamilies, wonen in wat nu projectgebied is. De enorme economische voorspoed die de gaswinning zou opleveren blijft uit. Integendeel: velen van hen raakten de toegang tot vruchtbaar land en visgronden kwijt en moesten hun huis verlaten. De lokale bevolking in het gebied ondervindt sociale- en milieuschade van het project, wat volgens Mozambikaanse belangengroepen en internationale onderzoekers extra voeding geeft aan conflicten en gewelddadigheden in te toch al instabiele regio in Noord-Mozambique. Sinds 2017 laaide daar het geweld op en sindsdien zijn meer dan 2600 mensen vermoord en is een half miljoen mensen op de vlucht geslagen. In de eerste helft van 2021 vonden gruwelijke gewelddadigheden plaats in het gebied, met vele dodelijke slachtoffers, maar ondanks dat besloot Atradius DSB op dat moment exportsteun aan het project van Van Oord te gaan verlenen.
Waarschuwingen niet serieus genomen
Both ENDS, Milieudefensie en een aantal Mozambikaanse organisaties zijn al jaren in gesprek met de betrokken ministeries en Atradius DSB en hebben vanaf het eerste uur gewaarschuwd voor de mensenrechtenschendingen, escalatie van geweld, klimaatschade en economische risico's die met het project gepaard gaan. Het recent uitgekomen rapport bevestigt nu dat er met die waarschuwingen te weinig is gedaan.
Het volledige rapport moet nog openbaar gemaakt worden, maar Both ENDS en Milieudefensie verwelkomen de eerste conclusies die zijn gedeeld in een brief van minister Schreinemacher.en staatssecretaris Van Rij. Nu dit onafhankelijke bureau concludeert wat NGO's al jaren zeggen, namelijk dat besluitvorming over investeringen vooral moet plaatsvinden op basis van informatie van lokale maatschappelijke organisaties, zal Atradius DSB daaraan actie moeten verbinden.
Selectieve informatie
Atradius DSB heeft volgens het rapport niet alleen beschikbare informatie over de veiligheidssituatie in het gebied grotendeels naast zich neergelegd, maar ook 'niet voldoende objectiviteit kunnen waarborgen in de veiligheidsanalyse van het project'. Het heeft bovendien te weinig expertise op dit gebied. Uit documenten die al waren vrijgekomen nadat Both ENDS en Milieudefensie in 2021 een WOB-procedure waren gestart, blijkt ook dat Total, de projecteigenaar, zelf een belangrijke bron van informatie over de veiligheidssituatie was. De conclusies van Proximities brengen pijnlijk aan het licht tot welke situaties het kan leiden als investeerders zoals Atradius DSB voor de informatie waarop ze hun investeringsbesluit baseren, (gedeeltelijk) afhankelijk zijn van degenen die enorm belang hebben bij een positief besluit.
Verkeerde voorstelling van zaken
In de brief van de minister wordt een aantal zaken onjuist voorgesteld. Zo stelt de brief dat er vóór de escalatie van geweld op 24 maart 2021 'reeds enkele maanden een verhoogde geweldcontext in de regio' was. Dat geweld bestond echter al veel langer: het begon al in 2017 en verergerde met de tijd. Daarnaast stelt de brief dat de Nederlandse Staat op basis van de informatie die zij destijds tot haar beschikking had, niet kon stellen dat de uitvoering van het project in het gevaar was. Ook dat klopt niet: zowel Atradius DSB als de ministeries zijn in de jaren voorafgaand aan dit besluit herhaaldelijk gewaarschuwd over de veiligheidssituatie in Cabo Delgado en het risico dat deze vormde voor het project. Dat is terug te vinden in meerdere documenten die Both ENDS en Milieudefensie hebben ontvangen door het WOB-verzoek. De Staat wist dat er risico's waren en had zorgen over de capaciteit van Atradius DSB om deze voldoende in kaart te brengen. Desondanks besloot het Verzekeringscomité het project goed te keuren.
Ook ministeries verantwoordelijk
Atradius DSB had haar veiligheidsanalyse niet voldoende op orde en sloeg de jarenlange waarschuwingen van NGO's hierover in de wind. Maar dat gold ook voor het ministeries van Financiën en Buitenlandse zaken, onder wier verantwoordelijkheid Atradius DSB valt. De schrijvers van het rapport doen een aantal aanbevelingen aan Atradius DSB en de verantwoordelijke ministeries. Dat zouden eerste stappen kunnen zijn naar de verbetering van alle analyses van Atradius DSB – niet alleen die in projecten met een verhoogd veiligheidsrisico. Het uitvoeren van onafhankelijke analyses, het niet blind afgaan op informatie van de belanghebbenden in een project en het juist wél serieus nemen van de kennis en de zorgen van het lokale maatschappelijk middenveld, zijn daarin onontbeerlijk.
En nu?
Op dit moment ligt het Mozambique LNG-project officieel nog altijd stil na het uitroepen van de Force Majeure in 2021. Cabo Delgado is sterk gemilitariseerd en Total probeert de kosten voor de bescherming van het gasproject te verhalen op de toch al verarmde burgers van Cabo Delgado. Voor hen is de toekomst onzeker en het geweld, of de dreiging ervan, een dagelijkse realiteit. Kritische journalisten en NGOs komen de regio moeilijk in, worden bedreigd, verdwijnen of zijn vermoord. Atradius DSB en de ministeries zullen na het opheffen van de Force Majeure zeker een herevaluatie van de situatie moeten doen. Dit zal alleen kunnen als alle aanbevelingen uit het rapport worden geïmplementeerd. De kans dat een exportkredietverzekering voor dit project na een werkelijk zorgvuldige analyse alsnog kan worden goedgekeurd, is vrijwel nihil.
Wat is een exportkredietverzekering?
Vooral voor grote projecten met grote financiële risico's kan een bedrijf zich niet altijd op de markt verzekeren. De Nederlandse overheid biedt in dat soort gevallen, vaak in ontwikkelingslanden, exportkredietverzekeringen aan, via exportkredietverzekeraar Atradius DSB. Het exporterende bedrijf (in bovenstaand geval dus Van Oord) betaalt een premie, en de overheid betaalt in geval van schade het bedrijf. Deze schade probeert de overheid vervolgens alsnog van de afnemers of opdrachtgevers terug te krijgen – in dit geval dus Total en de Mozambikaanse overheid. Omdat onze overheid met deze verzekering garant staat voor het bedrijf, zijn private financiers (banken) sneller bereid om te investeren en leningen te verstrekken. Zonder de exportkredietverzekering is het maar de vraag of een Nederlands bedrijf zoals Van Oord genoeg financiering kan vinden om zo'n risicovol project uit te voeren. Het ministerie van Financiën is primair verantwoordelijk voor het beleid van Atradius DSB, en het parlement heeft een belangrijke toezichthoudende rol.
Voor meer informatie
Thema's
Lees meer over dit onderwerp
-
Nieuws / 21 July 2020Verzekert Nederland omstreden gaswinningsproject in Mozambique?
Eind vorige week maakte olie- en gasbedrijf Total bekend dat de Nederlandse overheid via haar exportkredietverzekeraar Atradius DSB onderdeel uitmaakt van een financieringspakket aan een omstreden gaswinningsproject in Mozambique. Het project, waar verschillende Nederlandse en buitenlandse bedrijven bij betrokken zijn, heeft grote gevolgen voor de plaatselijke bevolking en de natuur in de omgeving. Welk Nederlands bedrijf de overheid zou gaan verzekeren is nog onduidelijk.
-
Dossier /Gas in Mozambique
In 2011 werd in het noorden van Mozambique, in de kustprovincie Cabo Delgado, één van de grootste gasvoorraden ter wereld gevonden. Er wordt in totaal 25 miljard dollar geïnvesteerd om het gas te kunnen winnen. Tientallen multinationals en financiers zijn betrokken bij deze snelle ontwikkelingen. Voor mensen die in Cabo Delgado wonen is het heel moeilijk om enige invloed uit te oefenen op de plannen en activiteiten, terwijl zij de negatieve gevolgen ondervinden. Zij raken land kwijt door de komst van al deze bedrijven.
-
Externe link / 17 November 2021Stop exportondersteuning voor gasproject in Mozambique
Julio Bichehe Erneste van de Boerenvakbond Cabo Delgado Mozambique (UPC) sprak tijdens een side-event van COP26 in Glasgow over de negatieve effecten van exportsteun voor fossiele projecten voor de lokale bevolking en hun milieu, en over de noodzaak om juist projecten voor hernieuwbare energie te ondersteunen.
-
Nieuws / 12 July 2021WOB-verzoeken rondom exportsteun voor Mozambique gasproject
Begin dit jaar ondersteunde de overheid Nederlandse bedrijven met verzekeringen ter waarde van 903 miljoen euro, om hun deelname aan een gigantisch aardgasproject
in het Noorden van Mozambique mogelijk te maken. Both ENDS is al jaren, samen met partners uit Mozambique en Nederland, in gesprek met de exportkredietverzekeraar Atradius DSB en de verantwoordelijke ministeries van Financiën en Buitenlandse Zaken over de mogelijke financiële, milieu- en sociale risico's van het gasproject. -
Nieuws / 8 November 2021Nederland stopt toch met fossiele exportondersteuning
Vandaag werd bekend dat Nederland alsnog aansluit bij een kopgroep van landen, waaronder de Verenigde Staten, Canada en Italië, die in Glasgow op de klimaattop op 4 november verklaarden te zullen stoppen met internationale steun voor fossiele energieprojecten.
Both ENDS heeft hier samen met organisaties in binnen- en buitenland jarenlang op gehamerd, en we zijn dan ook heel erg blij met deze stap. Uiteraard zullen wij de ontwikkelingen blijven volgen.
-
Nieuws / 1 April 2021De gaswinning verergerde de toch al ellendige situatie in het noorden van Mozambique
Both ENDS is geschokt door de dramatische berichten van de afgelopen dagen over aanslagen in Palma, Cabo Delgado, Mozambique. Onze gedachten gaan uit naar de dodelijke slachtoffers, naar hen die nog steeds vermist zijn en naar nabestaanden en dierbaren. Both ENDS staat in nauw contact met lokale partnerorganisaties om hen waar mogelijk te ondersteunen. Er worden nog steeds veel mensen vermist, ook leden van boerenvakbond UPC waarmee Both ENDS nauw samenwerkt.
-
Voor de pers / 19 May 2021Ondanks geweld 900 miljoen euro Nederlandse exportsteun naar Van Oord in Mozambique
Op 25 maart jl, een dag na bloedige aanslagen in Noord-Mozambique, besloot de Nederlandse staat tot een exportkredietverzekering ter waarde van 900 miljoen euro voor de activiteiten van baggeraar Van Oord in het land. Het bedrijf voert baggerwerkzaamheden uit in een zeer omstreden gasproject dat volgens Mozambikaanse belangengroepen een belangrijke rol speelt in het escalerende geweld in de regio. Maatschappelijke organisaties Both ENDS, Milieudefensie en Oil Change International en de Mozambikaanse organisaties waarmee zij samenwerken, zijn geschokt over de gang van zaken en roepen de Nederlandse overheid en de Nederlandse exportkredietverzekeraar Atradius DSB ter verantwoording.
-
Nieuws / 20 February 2023Bijna 60 organisaties sturen brief over fossiele exportsteun naar Tweede Kamer
Vandaag is een brief, ondertekend door bijna 60 organisaties uit landen die te maken hebben met de gevolgen van fossiele brandstofprojecten of solidair zijn, naar de leden van de Tweede Kamer gestuurd. Aanstaande donderdag vindt in de Tweede Kamer een debat plaats over Nederlandse exportkredietverzekeringen en het beleid eromheen. De organisaties roepen Nederlandse politici en beleidsmakers op zich te verzetten tegen elke vorm van exportsteun voor fossiele brandstofprojecten die door Nederlandse bedrijven in het buitenland, met name in het mondiale Zuiden, worden uitgevoerd.
-
Brief / 20 February 2023
Brief van internationale maatschappelijke organisaties aan de Tweede Kamer: dicht de gaten in het Nederlandse beleid om de Glasgowverklaring uit te voeren.
In oktober 2022 publiceerde de Nederlandse regering een beleid ter uitvoering van de COP26-verklaring waarin ze beloofde om de overheidsfinanciering voor fossiele-brandstofprojecten in het buitenland eind 2022 stop te zetten. Helaas zitten er in het voorgestelde beleid nogal wat 'mazen' die het voor de Nederlandse overheid mogelijk maken om nog zeker een jaar grote fossiele projecten in het buitenland te blijven steunen. Deze projecten lopen vaak jaren en zullen nog tientallen jaren een negatieve impact hebben op de landen waar ze plaatsvinden.
-
Nieuws / 22 November 2021E3F, ‘Exportfinanciering voor de Toekomst’ biedt Nederland mooie kansen
Exportondersteuning – en vooral die aan fossiele projecten – staat recentelijk flink in de belangstelling. En dat is maar goed ook, want alleen al in Nederland hebben we het over fossiele exportsteun ter waarde van 1,5 miljard euro per jaar. Tijdens de klimaattop in Glasgow lanceerde het Verenigd Koninkrijk een verklaring waarin zij beloven voor het einde van 2022 te stoppen met het verlenen van exportsteun aan fossiele projecten. Na enige aarzeling sloot ook Nederland zich aan bij de verklaring – die inmiddels al door bijna veertig landen en financiële instellingen is getekend.
-
Nieuws / 15 April 2021Nieuw initiatief voor afbouwen exportsteun voor fossiel niet ambitieus genoeg
Op woensdag 14 april lanceerden zeven landen, waaronder Nederland, een initiatief genaamd Export Finance for Future (E3F), waarin ze een aantal ambities vastleggen met betrekking tot het afbouwen van exportondersteuning voor de fossiele sector. Vele NGOs wereldwijd, waaronder in Nederland onder andere Both ENDS, hebben de laatste jaren opgeroepen tot het opzetten van een dergelijk initiatief en we zijn dan ook blij met deze stap. Om resultaten te behalen en bij te dragen aan de klimaatdoelen van Parijs, zullen de landen zich echter moeten committeren aan veel ambitieuzere doelen dan die welke nu zijn opgesteld. Bezorgde maatschappelijke organisaties, inclusief Both ENDS, stelden daarom een verklaring op met de volgens hen zwakke punten van het door E3F voorgestelde beleid, aangevuld met aanbevelingen voor verbeteringen.
-
Publicatie / 17 November 2019
-
Nieuws / 18 March 2025Misstanden rond TotalEnergies’ LNG project in Mozambique stapelen zich op; Nederlandse steun onverantwoord
Op vrijdag 14 maart kondigde het Frans Openbaar Ministerie aan een officieel onderzoek in te stellen naar TotalEnergies’ betrokkenheid bij dood door schuld tijdens de aanslagen op Palma, de locatie van hun LNG project. Deze zoveelste misstand maakt duidelijk dat Nederland op geen enkele manier publieke steun kan verlenen aan dit project.
-
Dossier /De toekomst van energie in Oeganda
In Oeganda heeft het overgrote deel van de inwoners op het platteland geen toegang tot elektriciteit, ondanks de vele stuwdammen, buitenlandse investeringen en grote overheidsuitgaven in energie, en nieuwe plannen voor waterkracht-, olie- en gasprojecten. Samen met onze lokale partners streven wij naar een duurzame energiestrategie voor Oeganda waarbij de behoeften en wensen van lokale gemeenschappen centraal staan.
-
Publicatie / 15 March 2023
-
Voor de pers / 12 November 2024Uitspraak klimaatzaak Shell: “Shell heeft een verplichting om mensenrechten te beschermen.”
Den Haag, 12 november 2024 - De rechter heeft uitspraak gedaan in het hoger beroep dat Shell aantekende in de Klimaatzaak die Milieudefensie in 2021 heeft gewonnen van Shell. Het Hooggerechtshof oordeelt dat de olie- en gasgigant wel een verantwoordelijkheid heeft in het verminderen van zijn uitstoot, maar legt geen reductieverplichting op.
-
Brief / 4 May 2023
Brief NGO's aan exportkredietverzekeraar: MVO-beleid moet steviger
De Nederlandse overheid verleent via haar exportkredietverzekeraar Atradius DSB (ADSB) exportsteun aan bedrijven die activiteiten in het buitenland ondernemen. De staat wil dat projecten die het verzekert geen negatieve gevolgen hebben voor mens en milieu en stelt daarom eisen rondom maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Over het MVO-beleid liep tot eind april een consultatie waarop een coalitie van dertien maatschappelijke organisaties uit binnen- en buitenland, waaronder Both ENDS en Milieudefensie, heeft gereageerd.
-
Brief / 9 November 2020
Bijdrage aan FMO's publieksconsultatie over klimaatactie en fossiele brandstoffen
Both ENDS en partners hebben een reactie gestuurd op FMO's consultatie over fossiele brandstoffen. Both ENDS en partners zijn blij dat FMO eindelijk positie inneemt ten opzichte van fossiele brandstoffen, maar gaat wat ons betreft nog niet ver genoeg.
-
Nieuws / 3 July 2024'Nederlandse overheid handelt intrasparant en onzorgvuldig bij de herbeoordeling van het Mozambique gasproject'
Op maandag 1 juli werden vragen van Tweede Kamerleden over het Mozambique LNG project en de betrokkenheid van Atradius DSB beantwoord door staatssecretaris Van Rij. TotalEnergies is de projectleider van het Mozambique LNG project in de noordelijkste provincie van Mozambique. Het Nederlandse bedrijf Van Oord krijgt daarvoor een exportkredietverzekering van 1 miljard euro van de publieke Nederlandse verzekeraar Atradius Dutch State Business.
-
Nieuws / 18 June 2024Overheid dreigt opnieuw mensenlevens op spel te zetten bij berucht gasproject TotalEnergies in Mozambique
De Nederlandse overheid dreigt opnieuw te blunderen bij het geven van exportsteun voor het omstreden gasproject van TotalEnergies in Cabo Delgado, Mozambique. Dat blijkt uit een analyse van 9000 documenten uit Woo-verzoeken, in opdracht van Milieudefensie en Both ENDS. Anne de Jonghe, Both ENDS: “Bij het afgeven van de exportsteun in 2021 werden kritische geluiden geminimaliseerd, terwijl TotalEnergies werd gehoord en vertrouwd. Dat mag niet meer gebeuren.”
