Gas in Mozambique
In 2011 werd in het noorden van Mozambique, in de kustprovincie Cabo Delgado, één van de grootste gasvoorraden ter wereld gevonden. Er wordt in totaal 25 miljard dollar geïnvesteerd om het gas te kunnen winnen. Tientallen multinationals en financiers zijn betrokken bij deze snelle ontwikkelingen. Voor mensen die in Cabo Delgado wonen is het heel moeilijk om enige invloed uit te oefenen op de plannen en activiteiten, terwijl zij de negatieve gevolgen ondervinden. Zij raken land kwijt door de komst van al deze bedrijven.
Valse beloften
Het Amerikaanse bedrijf Anadarko had in eerste instantie de concessie voor het Mozambikaanse gasveld in handen, maar verkocht het in 2019 aan het Franse Total. Total is ervoor verantwoordelijk om alle infrastructuur op het land te bouwen die nodig is om het gas te kunnen verkopen. Op dat land wonen duizenden mensen, boeren en vissers, van wie 2500 personen geherhuisvest moeten worden. De bedrijven beloofden de gemeenschappen dat hun leven veel beter zou worden, omdat de gaswinning enorme economische voorspoed en banen zou opleveren. Echter, tot nu toe zien de gemeenschappen daar weinig van.
Integendeel: Velen van hen raakten de toegang tot vruchtbaar land en visgronden kwijt en moesten hun huis verlaten. De procedure waarmee compensatie beschikbaar is gesteld, verliep onduidelijk en chaotisch. De autoriteiten hielden bij de herhuisvesting nagenoeg geen rekening met de sociale en geografische context: vissers verhuisden naar het binnenland – waar ze niet meer kunnen vissen - en de herhuisvesting leidde tot conflicten tussen de nieuwkomers en de mensen die er al woonden. Van hen werd verwacht dat ze hun toch al schaarse land beschikbaar zouden stellen aan de nieuwkomers.
Gewelddadig conflict
Er is veel frustratie, vooral bij de jongeren. De werkgelegenheid en de enorme rijkdom die de bedrijven beloofden blijft uit. Het werk dát er is voor de mensen uit Cabo Delgado, is laaggeschoold en dus laagbetaald. Daarbij hebben de ontwikkelingen een enorme aantrekkingskracht op mensen uit andere delen van het land en uit de wereld. Daarnaast is er sinds 2017 in de regio een zeer gewelddadig conflict aan de gang. Gewapende militanten branden huizen af en mensen worden in brand gestoken of onthoofd. Over wie deze mensen zijn en wat hun motivatie is bestaan veel verschillende verhalen, maar vooral jongeren schijnen zich uit frustratie aan te sluiten bij deze groep.
Duizenden mensen zijn hun dorpen inmiddels ontvlucht. De Mozambikaanse overheid reageert door het gebied te militariseren, maar de bewoners voelen zich daardoor niet veiliger. Ze worden willekeurig door soldaten opgepakt op verdenking van terrorisme of zomaar in elkaar geslagen en journalisten mogen het gebied niet in of worden opgepakt. Niemand lijkt precies te weten waar het conflict over gaat; volgens lokale organisaties is de gasontwikkeling één van de drivers van het conflict, in de media en door de Mozambikanen zelf worden verschillende verklaringen geopperd voor de oorzaken, maar de overheid zwijgt erover. Zeker is dat juist die verwarring bijdraagt aan de chaos in het gebied.
Schuldencrisis en financiële baten
Bovenop alle chaos bestaat ook nog een enorm corruptieschandaal rondom de gasontwikkelingen. In 2016 bleek dat de private banken VTB Capital en Credit Suisse in het geheim 2 miljard dollar hadden geleend aan drie Mozambikaanse staatsbedrijven, zonder goedkeuring van het parlement. Omdat de gaswinning langer op zich liet wachten dan verwacht, kon Mozambique de leningen niet terugbetalen en ontstond een schuldencrisis. De elite, waaronder de huidige president Nyusi, profiteerde van de lening. Zo wordt Nyusi ervan beschuldigd 4 miljoen dollar te hebben ontvangen om zijn campagne te bekostigen. Die schuld moet worden terugbetaald met belastinggeld, mogelijk vanuit de gasbaten. Hoewel de inkomsten uit het gas financiële baten kunnen opleveren voor de Mozambikanen, heeft het Mozambikaans maatschappelijk middenveld zorgen over of het geld dat verdiend wordt uiteindelijk bij de mensen terecht zal komen. De combinatie van o.a. corruptie, suggesties dat oliebedrijven hun beveiligingskosten van de belasting mogen aftrekken en de afwezigheid van garanties dat burgers zullen profiteren, maakt dat men kritisch is op de financiële baten van het gas.
Nederlandse betrokkenheid
Ook Nederlandse bedrijven zijn betrokken bij de gasontwikkelingen in Cabo Delgado. Baggeraar Van Oord heeft een contract gekregen om voor de kust te baggeren, om zo de weg vrij te maken voor de aanleg van de benodigde infrastructuur in zee. Om grote LNG-schepen veilig te laten varen heeft het Nederlandse Smit Lamnalco, zusterbedrijf van Boskalis, een tienjarig dienstcontract. Shell heeft een contract met de Mozambikaanse overheid om een 'Gas to Liquids' (GTL)-installatie te bouwen en het gas geschikt te maken voor de nationale markt. De Nederlandse exportkredietverzekeraar Atradius DSB heeft een aanvraag liggen van een nog niet bekend gemaakt Nederlands bedrijf voor een verzekering in het gasproject. Atradius DSB is momenteel bezig met een uitgebreide financiële, sociale en milieubeoordeling. Both ENDS heeft de zorgen van lokale NGOs met Atradius DSB gedeeld. Daarnaast wordt het project ook via andere kanalen gefinancierd, onder andere via de AfDB - waar ook Nederlands publiek geld in zit (zie kader onderaan).
Fossiele brandstoffen
De Nederlandse overheid overweegt om ondersteuning te geven aan een Nederlandse exporteur in dit gasproject. Deze ondersteuning zou bijdragen aan een 'carbon lock-in' voor Mozambique. Het gasveld is een van de grootste ter wereld en onttrekking van het gas uit de grond zal ongeveer 30 jaar duren.
In een context van enorme investeringen, extreem geweld, en politieke spanningen doen maatschappelijke organisaties alles wat ze kunnen om op te komen voor de rechten van de gemeenschappen. Both ENDS werkt samen met de boerenvakbond (UPC) in Cabo Delgado en Palma. De boerenvakbond representeert meer dan 8000 boeren in de regio, voornamelijk vrouwen. UPC werkt in het Palma-district om de gemeenschappen bij te staan in het monitoren van het herhuisvestingsproces, en zit regelmatig aan tafel bij Total en de overheid. Both ENDS houdt contact met de Nederlandse actoren in dit project en spreekt hen waar nodig aan op hun verantwoordelijkheden om milieu & mensenrechten te respecteren. Ook roept Both ENDS de Nederlandse overheid op om te stoppen met publieke steun voor fossiele projecten.
African Development Bank In november 2019 bevestigde de African Development Bank (AfDB) via een persbericht dat het een lening van 400 miljoen dollar zou verstrekken aan het project in Cabo Delgado. De AfDB is een ontwikkelingsbank en opereert dus met publiek geld dat uit vele landen, waaronder Nederland, afkomstig is. De AfDB heeft, zoals de meeste ontwikkelingsbanken, een ‘Disclosure and Access to Information policy’ die zegt dat iedereen via de website van de bank verzoeken tot informatie kan indienen. De Mozambikaanse organisatie UPC en Both ENDS verzochten de AfDB om meer gedetailleerde informatie over het project, maar de AfDB stelde deze niet te kunnen geven omdat deze vertrouwelijk was. Omdat dit volgens Both ENDS en UPC niet strookt met het doel van de bank om transparant te zijn, besloten zij– als eerste maatschappelijke organisaties ooit – gebruik te maken van de mogelijkheid van beroep bij de AfDB. Dat bleek niet gemakkelijk; nergens was te vinden hoe beroep moest worden aangetekend en aan wie het moest worden gericht. Uiteindeijk dienden de organisaties op 6 maart 2020 het beroep in tegen het besluit van de AfDB om te weigeren informatie te delen over de investering. In afwachting van het beroep werd er door de AfDB al meer informatie met UPC en Both ENDS gedeeld, waaruit onder andere blijkt dat er ook binnen het bestuur twijfels bestaan over de kosten en baten van het project, over het naleven sociale en milieu eisen, en over reputatierisico’s voor de bank. Bovendien werd duidelijk dat de lening van de AfDB vooral bedoeld is om exportkredietverzekeraars ervan te overtuigen dat dit een stabiel project is. Het beroep werd helaas eind april 2020 afgewezen, waardoor Both ENDS en UPC zich nu genoodzaakt voelen om na te denken over vervolgstappen. Het indienen van het beroep heeft echter toch ook positieve gevolgen gehad: niet alleen heeft de AfDB na indiening van het beroep veel meer informatie gedeeld dan in de periode ervoor, ook staat na onze klachten nu duidelijke informatie op de website van de AfDB over de procedure voor het aantekenen van beroep.
|
Voor meer informatie
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier
Exportkredietverzekeringen: wie betaalt de rekening?
Both ENDS pleit bij de overheid voor het uitsluitend verlenen van exportkredietverzekeringen aan duurzame projecten die geen sociale- en milieuschade aanrichten in het land waar ze plaatsvinden.
-
Dossier
Suape: havenuitbreiding bedreigt natuurparadijs
Twee door Atradius DSB verzekerde projecten in de haven van het Braziliaanse Suape leidden tot grote sociale problemen en milieuschade. Both ENDS helpt de lokale bevolking hun recht te halen.
-
Dossier
Paris Proof Export Support
Bijna tweederde van de exportkredietverzekeringen die Atradius DSB in de periode 2012 tot 2018 verleende, ging naar de fossiele-energiesector. Dat staat haaks op de klimaatafspraken van Parijs die Nederland heeft ondertekend.
-
Nieuws / 14 december 2020
Groene exportsteun biedt toekomstperspectief
Op 12 december jl. kondigde het Verenigd Koninkrijk aan te stoppen met exportsteun voor fossiele projecten. Both ENDS is daar blij mee en vindt dat Nederland zo snel mogelijk dit goede voorbeeld moet volgen. Samen met organisaties in Europa en ver daarbuiten maken we ons al jaren hard voor het verduurzamen van exportsteun en andere financiële instrumenten van de overheid. De eerste en meest belangrijke stap daarin is het stoppen met het stimuleren van de fossiele brandstoffensector, en in plaats daarvan juist ondersteuning te bieden aan de ontwikkeling van duurzame energieopwekking.
-
Voor de pers / 13 december 2020
Persbericht: Nederland kan niet achterblijven nu Verenigd Koninkrijk stopt met fossiele exportsteun
Nu het Verenigd Koninkrijk aankondigt te stoppen met exportsteun voor fossiele projecten, is er voor Nederland geen excuus meer om af te wachten. Dat vinden milieuorganisaties Both ENDS, Oil Change International en Milieudefensie. Dat is nodig voor de klimaatafspraken van het Parijsakkoord. Komende week stemt de Kamer over moties om een einde te maken aan de exportsteun voor winning, verwerking en transport van olie, gas en kolen.
-
Voor de pers / 11 november 2020
Exportondersteuning voor vuile energie in Afrika
Rijke landen, waaronder Nederland, verleenden sinds het ondertekenen van het klimaatakkoord van Parijs bijna 50 keer zoveel exportsteun aan projecten gerelateerd aan fossiele brandstoffen als aan projecten voor schone energie in vier Afrikaanse landen. Dat blijkt uit een onderzoek van vijf milieuorganisaties uit Ghana, Nigeria, Togo en Oeganda in samenwerking met Milieudefensie en Both ENDS. De rijke landen verzekerden via hun exportkredietverzekeraars energieprojecten met een totale waarde van 11 miljard US dollar. De helft van deze exportsteun is gerelateerd aan fossiele brandstoffen. Slechts 1% ging naar duurzame hernieuwbare energie.
-
Publicatie / 11 november 2020
-
Nieuws / 21 juli 2020
Verzekert Nederland omstreden gaswinningsproject in Mozambique?
Eind vorige week maakte olie- en gasbedrijf Total bekend dat de Nederlandse overheid via haar exportkredietverzekeraar Atradius DSB onderdeel uitmaakt van een financieringspakket aan een omstreden gaswinningsproject in Mozambique. Het project, waar verschillende Nederlandse en buitenlandse bedrijven bij betrokken zijn, heeft grote gevolgen voor de plaatselijke bevolking en de natuur in de omgeving. Welk Nederlands bedrijf de overheid zou gaan verzekeren is nog onduidelijk.
-
Nieuws / 30 juni 2020
Extra exportondersteuning vanuit de overheid moet groen herstel stimuleren.
Bijna veertig maatschappelijke organisaties en netwerken uit de hele wereld, waaronder Both ENDS, stuurden vandaag een brief aan minister Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en staatssecretaris Vijlbrief van Financiën. Ze vragen de bewindslieden ervoor te zorgen dat de verruiming van de exportkredietverzekering vanwege de coronacrisis, bijdraagt aan groen herstel.
-
Voor de pers / 18 november 2019
Persbericht: Overheid ondermijnt eigen klimaatbeleid met exportkredietverzekering
Nederland verstrekt jaarlijks exportkredietverzekeringen en –garanties ter waarde van 1,5 miljard euro aan Nederlandse bedrijven die actief zijn in de olie- en gassector in het buitenland. Deze ondersteuningbedraagt anderhalf keer het jaarlijkse bedrag dat het kabinet-Rutte uittrekt voor klimaatinitiatieven wereldwijd. De beoogde effecten van het Nederlandse internationale klimaatbeleid worden door deze fossiele exportsteun meer dan teniet gedaan. Dat is de conclusie van een nieuw rapport van Both ENDS, dat vandaag is gepubliceerd.
-
Publicatie / 17 november 2019
-
Publicatie / 17 november 2019
-
Blog / 19 september 2019
Er ligt een kans van 1,5 miljard euro op de Vergeten Klimaattafel
Door Daniëlle HirschBeloon risicovol internationaal ondernemen in groen en stop met de hulp aan de internationale fossiele industrie
Het klimaat is ‘hot’. Iedereen praat erover. ‘Iedereen doet wat’ roept de overheid in haar recent gestarte publiekscampagne. Goed plan. Laten we echt wat doen. Te beginnen met een stop op onze ondersteuning van de internationale handel door onze eigen Nederlandse multinationals in fossiele energie. Een kans van 1,5 miljard euro waarmee we klimaatverandering op internationale schaal kunnen tegengaan en tegelijkertijd onze innovatieve ondernemers een impuls kunnen geven. Vandaag aan de Vergeten Klimaattafel gaat het over de kansen voor Nederland om echt impact te hebben. En die kansen zijn gigantisch. Want ons grote geld en onze invloed zit in het buitenland.
-
Externe link / 29 mei 2019
Exportkredietverzekeraars en hun rol in ontwikkelingsfinanciering (Jaarverslag 2018)
Exportkredietverzekeraars (EKVs) spelen een grote rol in de wereldwijde geldstromen voor ontwikkeling. In 2018 heeft Both ENDS geïnvesteerd in een betere wereldwijde strategische samenwerking tussen organisaties die op EKVs werken, om gezamenlijk de steun van EKVs aan de fossiele sector te stoppen en hun milieu- en mensenrechtenscores te verbeteren.
-
Voor de pers / 26 maart 2019
Vermogend Nederland haalt 200 miljoen aan persoonlijke investeringen uit fossiele industrie
Gezamenlijk persbericht van Both ENDS en Fossielvrij NL - 26 maart 2019
Een groep van 22 vermogende Nederlanders heeft besloten om al hun persoonlijk vermogen weg te halen uit de top 200 olie-, gas- en kolenbedrijven. In totaal gaat het om een persoonlijk vermogen van ongeveer 200 miljoen euro. De 'pledgers' beloven om binnen nu en drie tot vijf jaar al hun investeringen weg te halen uit de fossiele industrie. Ze geven daarmee een duidelijk signaal af dat zij niet willen dat hun vermogen bijdraagt aan het veroorzaken van desastreuze klimaatverandering.
-
Externe link / 31 mei 2018
Hoogste tijd om publieke steun voor fossiele energie af te bouwen (Jaarverslag 2017)
In 2017 voerden we onze inspanningen op om de Nederlandse overheidssteun voor fossiele brandstoffen te stoppen. Het uitfaseren van fossiele brandstoffen is essentieel om de doelen uit het klimaatakkoord van Parijs te halen. Maar er is nog een reden voor ons: projecten gerelateerd aan de fossiele sector hebben vaak rampzalige effecten op de armsten in het Zuiden.
-
Nieuws / 8 februari 2018
Nieuw rapport Both ENDS en Milieudefensie: Bescherming voor Klimaatvervuilers'
Vandaag brengen Milieudefensie en Both ENDS een rapport uit 'Bescherming voor klimaatvervuilers: Nederlandse investeringsverdragen als obstakel voor de energietransitie'. Het rapport concludeert onder andere dat de vijf grootste olie- en gasbedrijven in de wereld minimaal 140 brievenbusfirma's in Nederland hebben waarmee ze aanspraak kunnen maken op investeringsbescherming.
-
Nieuws / 11 december 2017
Kersverse regering moet ondersteuning fossiele sector afbouwen
Deze week spreekt de Vaste Kamercommissie voor Economische Zaken en Klimaat met minister Wiebes over de begroting van zijn ministerie. Dit is dus hét moment waarop de regering kan laten zien dat het er alles aan wil doen om haar eigen klimaatdoelstellingen te behalen. Eén van de belangrijkste stappen in die richting is het afbouwen van financiële steun voor de fossiele industrie.
-
Nieuws / 28 augustus 2017
Politici vragen om duurzame exportondersteuning
Both ENDS publiceerde afgelopen juni een rapport waarin duidelijk wordt dat Nederland via exportkredietverzekeraar Atradius Dutch State Business (ADSB) op grote schaal de fossiele brandstoffensector ondersteunt. Tussen 2012 en 2015 verleende ADSB in naam van de Nederlandse staat voor miljarden euro’s verzekeringen en garanties aan fossiel gerelateerde exportprojecten. Deze ondersteuning is totaal niet in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs, vinden ook politici Van Raan (PvdD) en Beckerman (SP), en daarom stelden zij op 20 juni dit jaar vragen aan de staatssecretarissen van Financiën en Infrastructuur en Milieu.
-
Voor de pers / 18 juni 2017
Persbericht: Exportsteun niet in lijn met klimaatdoelen
Het Klimaatverdrag van Parijs stelt dat de opwarming van de aarde beperkt moet blijven tot maximaal 2 - liefst 1,5 - graden Celsius. Om dat te bereiken moeten in elk geval alle bewezen fossiele reserves in de grond blijven. Tussen 2012 en 2015 ondersteunde de Nederlandse overheid echter via Atradius DSB voor € 7,3 miljard, fossielgerelateerde exportprojecten met verzekeringen en garanties. Dat is twee derde van de totale waarde die Atradius DSB in die periode verzekerde. Niets wijst er op dat de overheid deze ondersteuning inmiddels in lijn heeft gebracht met het klimaatakkoord. Dat blijkt uit een rapport dat vandaag is uitgebracht door Both ENDS.