'Er kan geen transitie plaatsvinden als je niet over consumptiepatronen praat'
De Tweede Kamerverkiezingen in Nederland zijn achter de rug en het stof is inmiddels neergedaald. Hoe het nieuwe kabinet er ook uit zal zien, één ding is duidelijk geworden: in Nederland ligt de focus vooral op ons eigen land. Buitenlandse kwesties speelden tijdens de verkiezingen amper een rol en we zien hetzelfde bij het proces rondom de kabinetsformatie. Nog verontrustender is dat sommige winnaars van de verkiezingen zich verder willen afsnijden van de wereld om ons heen.
Maar Nederland is geen eiland: we zijn nauw verbonden met de wereld om ons heen.
Onze economie is afhankelijk van internationale handel. De energie die uit onze stopcontacten komt en het eten op ons bord komen vaak uit het buitenland.
Bovendien kunnen beslissingen die wij hier nemen verstrekkende gevolgen hebben in andere landen over de hele wereld. Daar komt nog bij dat de internationale voetafdruk van Nederland onevenredig groot is.
Both ENDS bekijkt daarom hoe het Nederlands buitenlands beleid de komende jaren beïnvloed kan worden om onze voetafdruk in het buitenland te verkleinen en kan werken in het belang van mens en planeet. Dat doen we in vier dubbelinterviews, elk met een expert uit onze eigen organisatie en met een externe expert. Deze interviews zullen ook online op ViceVersa worden geplaatst.
Pia Marchegiani is directeur van Fundación Ambiente y Recursos Naturales,
een in Argentinië gevestigde organisatie die zich toelegt op milieu- en duurzaamheidskwesties. Marius Troost is Senior Adviseur Belangenbehartiging en Exportkredietverzekeringen.
Nederland mag een klein land zijn, maar is wel een grote speler op het gebied van handel en investeringen in het buitenland. Wat kan Nederland doen om schending van mensenrechten en milieuschade te voorkomen?’
Troost: ‘De afgelopen jaren werkten we aan het afkomen van onze verslaving aan fossiele brandstoffen. De verschuiving die nu plaatsvindt, van fossiele brandstoffen naar de grondstoffen die nodig zijn voor de energietransitie, heeft echter ook negatieve gevolgen voor lokale gemeenschappen en het milieu. Als Both ENDS proberen we het publiek ook bewust te maken van de gevolgen van zogenaamde ‘groene transities’.
Marchegiani: ‘Wij zien Nederland niet per se als de boosdoener, maar meer de EU
in het algemeen. Europa is zich bewust geworden van het belang van de energietransitie.
Het continent lijkt te beseffen dat het achterloopt op China. De afgelopen jaren is er hard gewerkt om meer zelfvoorzienend te worden. Waar haal je bijvoorbeeld mineralen en metalen vandaan? Geopolitieke factoren spelen in toenemende mate een rol.
Troost: ‘Er is steeds meer wet- en regelgeving om de Nederlands/Europese impact in het buitenland te controleren en te sturen. We zien echter dat Nederlandse bedrijven nog steeds betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen en milieuschade, dus waterdicht is dit niet.’
Waarom is de energietransitie zoals die zich nu ontvouwt een probleem?
Troost: ‘We moeten richting een ander model van zaken doen. We weten allemaal
dat het tijdperk van fossiele brandstoffen ten einde loopt, maar we moeten ervoor waken dat we met hernieuwbare energie niet dezelfde fouten maken als in het verleden. Momenteel zijn we bezig met afbouwen van fossiele brandstoffen, maar stellen geen vragen bij ons economische systeem, waarinwe grondstoffen uit andere plekken van de wereld halen om de energietransitie mogelijk te maken. Het is nog steeds hetzelfde oneerlijke systeem. We zijn gewend geraakt dat energie goedkoop en overvloedig is, terwijl deze goedkope energie eigenlijk schadelijk is voor mens en planeet.’
Marchegiani: ‘We zien veel projecten op het gebied van lithium. Argentinië, Chili en Bolivia beschikken samen over 53% van de lithiumvoorraad ter wereld. Inheemse gemeenschappen worden niet gerespecteerd en hun rechten worden geschonden. Lithium wordt gewonnen op zoutvlakten in gebieden waar water erg schaars is. Als gevolg van overexploitatie zullen deze gebieden in plaats van CO2 opvangen, CO2 gaan uitstoten. Argentinië voert ondertussen heel liberaal economisch beleid. Het land heeft een enorme schuld aan het IMF, waardoor het voor de overheid erg moeilijk is om nee te zeggen tegen investeerders. Vanuit het oogpunt van klimaatrechtvaardigheid kun je stellen dat het leven van kwetsbare gemeenschappen op het spel staat vanwege de consumptie in het mondiale Noorden die alleen maar toeneemt.’
Wat vraagt een eerlijke transitie?
Troost: ‘Waar het op neerkomt is dat we ook in Nederland en in het noordelijk halfrond onze consumptiepatronen moeten veranderen. Het begint met ‘degrowth’ (ontgroei): er kan geen transitie plaatsvinden als je niet over consumptiepatronen praat. Materiaalverbruik vertaalt zich altijd naar energieverbruik. Degrowth is een beladen begrip maar het maakt zeker deel uit van dit debat.’
Marchegiani: ‘Veel subsidies gaan naar multinationals die fossiele brandstoffen winnen. En dat terwijl in Argentinië veel mensen geen toegang hebben tot energie. De subsidies zouden daarom gericht moeten zijn op mensen die ondersteuning nodig hebben, en niet op grote multinationals. Ook moeten we het productie- en consumptiesysteem veranderen.’
Welke boodschap wilt u geven aan de nieuwe Nederlandse regering?
Marchegiani: ‘Wees je meer bewust van de crisis die zich voordoet in Latijns-Amerika.
Zijn we blijer als we meer spullen hebben? Ik geloof niet dat mensen betrokken willen zijn bij mensenrechtenschendingen. Wees je daarom meer bewust van de schadelijke gevolgen van wat je consumeert. Ook al moeten we wat comfort inleveren, we moeten allemaal ons leven opnieuw vormgeven.’
Troost: ‘De materiële kosten van onze consumptie worden geëxporteerd naar het buitenland. Dat is niet de prijs die in de winkel wordt betaald. Er zijn namelijk veel verborgen kosten.
Maar de boodschap hoeft niet altijd een negatieve te zijn, focus je op het positieve: we willen allemaal een groenere, schonere omgeving en producten die langer mee gaan.’
Voor meer informatie
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /
Naar een sociaal en ecologisch rechtvaardige energietransitie
Om de klimaatcrisis aan te pakken moeten we dringend overschakelen van fossiele brandstoffen naar schone, hernieuwbare energie. Deze overgang gaat echter niet alleen over het veranderen van energiebronnen. Het vereist een inclusief en eerlijk proces dat systemische ongelijkheden en veeleisende consumptiepatronen aanpakt, dat prioriteit geeft aan ecologische en sociale rechtvaardigheid en dat fouten uit het verleden niet herhaalt.
-
Nieuws / 13 november 2023
De buitenlandse financiers van de Argentijnse lithiumkoorts: steun van exportkredietinstellingen voor lithiummijnbouw
De wereld heeft zeer dringend behoefte aan de overstap van fossiele brandstoffen naar duurzame energie. Deze enorme verandering plaatst het Mondiale Zuiden – opnieuw – in het middelpunt, dit keer voor de levering van de zogenaamde 'kritische mineralen', zoals litium uit Argentinië, die nodig zijn voor deze energietransitie.
-
Publicatie / 13 november 2023
-
Externe link / 2 juli 2024
-
Voor de pers / 3 november 2022
Kabinet breekt belofte om te stoppen met internationale financiering voor fossiele energie
Vandaag, een paar dagen voor de internationale Klimaattop in Egypte, heeft het kabinet nieuw beleid gepubliceerd dat invulling moet geven aan een internationale afspraak om te stoppen met internationale publieke financiering voor fossiele energie projecten. Both ENDS, Milieudefensie en Oil Change International stellen dat Rutte zijn belofte niet nakomt om per eind dit jaar te stoppen met fossiele exportsteun, maar in plaats daarvan nog een jaar de deur open laat staan voor nieuwe fossiele projecten. Volgens de milieuorganisaties dreigen de omvangrijke uitzonderingen de klimaatdoelen op het spel te zetten.
-
Nieuws / 4 april 2024
EU ECA-tracker voor uitfasering fossiele brandstoffen onthult achterblijvende inzet van EU-lidstaten voor de doelstellingen van de Overeenkomst van Parijs
Ons nieuwe rapport EU ECA fossiele brandstof phase-out tracker van Both ENDS, Counter Balance en Oil Change International werpt licht op het zorgwekkende gebrek aan harmonie tussen het exportkredietklimaatbeleid van de EU-lidstaten.
Het rapport is op 17 april bijgewerkt naar aanleiding van nieuwe reacties van de lidstaten op hun beleid.
Lees meer in dit artikel (Engels)
-
Publicatie / 15 maart 2023
-
Nieuws / 20 februari 2023
Bijna 60 organisaties sturen brief over fossiele exportsteun naar Tweede Kamer
Vandaag is een brief, ondertekend door bijna 60 organisaties uit landen die te maken hebben met de gevolgen van fossiele brandstofprojecten of solidair zijn, naar de leden van de Tweede Kamer gestuurd. Aanstaande donderdag vindt in de Tweede Kamer een debat plaats over Nederlandse exportkredietverzekeringen en het beleid eromheen. De organisaties roepen Nederlandse politici en beleidsmakers op zich te verzetten tegen elke vorm van exportsteun voor fossiele brandstofprojecten die door Nederlandse bedrijven in het buitenland, met name in het mondiale Zuiden, worden uitgevoerd.
-
Voor de pers / 29 augustus 2022
Jaarlijks miljard euro fossiele exportsteun onderstreept belang Glasgow-afspraken
De Nederlandse overheid verzekerde in de afgelopen 10 jaar voor gemiddeld een miljard euro per jaar aan fossiele-energieprojecten. Dit blijkt uit recent onderzoek van Both ENDS. Eind vorig jaar sprak Nederland samen met 33 andere landen af om deze steun per eind 2022 te stoppen. De milieuorganisatie roept de overheid op doortastend beleid uit te werken en geen ruimte te laten voor uitzonderingen die de aarde met meer dan 1,5 graden opwarmen.
-
Nieuws / 26 april 2024
Waarschuwing aan Nederlandse investeerders in mijnbouw gigant Vale: stop de vernieling van mensenlevens en milieu
Vrijdag is de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van mijnbouwgigant Vale S.A.. Bij deze vergadering uiten verschillende milieu- en mensenrechtenorganisaties hun zorgen over de continuering van mensenrechtenschendingen en vernieling van het milieu door mijnbouw van Vale over heel de wereld. Ze wijzen op bijna $50 miljard aan claims in lopende rechtszaken als een waarschuwing voor investeerders, waaronder pensioenfonds ABP. In maart is ook in Nederland een rechtszaak gestart naar aanleiding van de doorbraak van de Marianadam (3,8 miljard euro) in Brazilië.
-
Nieuws / 9 juli 2024
Burgerinitiatief: Afscheid van fossiel
De klimaatcrisis laat zich niet langer negeren. Met recordtemperaturen en ongekend extreme weersomstandigheden zien we overal ter wereld de verwoestende effecten van klimaatverandering. Nederland heeft recent te maken gehad met zowel ongekende hittegolven als aanhoudende regenval die onze agrarische sector hard heeft getroffen. Deze gebeurtenissen maken pijnlijk duidelijk: we moeten nú handelen.
-
Nieuws / 17 juli 2024
EU verlaat Energy Charter Treaty (ECT): Een mijlpaal voor energietransitie
De beslissing van de Europese Unie om zich terug te trekken uit het energieverdrag ECT (Energy Charter Treaty) is een historische overwinning voor de energietransitie. Lees meer (Engels)
-
Voor de pers / 9 maart 2023
Pensioenfondsen stemmen niet in lijn met eigen klimaatambities
Rectificatie door de auteurs 13 April 2023
De meeste Nederlandse pensioenfondsen en hun vermogensbeheerders stemmen in praktijk niet consequent vóór klimaatresoluties bij olie- en gasmaatschappijen en bij banken waarin ze investeren. Dat blijkt uit een rapport van Both ENDS en Groen Pensioen, dat vandaag uitkwam. Elf van de twaalf* geanalyseerde Nederlandse pensioenfondsen deden eerder publiekelijk uitspraken en toezeggingen over het aanpassen van hun beleid in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs. Hun stemgedrag correspondeert niet voldoende met deze toezeggingen. Alleen pensioenfonds PME stemt 100% in lijn met de klimaattoezeggingen die het heeft gedaan.
-
Publicatie / 8 maart 2023
-
Nieuws / 24 oktober 2022
Opzeggen energieverdrag ECT door Nederland goed voor energietransitie wereldwijd
Het besluit van Minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten om uit het Energy Charter Treaty (ECT) te stappen, is goed nieuws voor de energietransitie in Nederland én daarbuiten. Overheden van landen die zijn aangesloten bij dit verdrag kunnen daardoor de transitie naar duurzame energie vormgeven zonder dat ze bang hoeven te zijn voor claims door in Nederland gevestigde bedrijven.
-
Nieuws / 1 november 2024
Both ENDS bij COP29: pleiten voor genderrechtvaardige klimaatfinanciering
Op 11 november gaat de 29e VN Klimaatconferentie van start in Baku, Azerbeidzjan. Net als voorgaande jaren zal Both ENDS daar aanwezig zijn om te pleiten voor lokale toegang tot klimaatfinanciering, en om onze partnerorganisaties te ondersteunen in hun beleidsbeïnvloeding. Hoe doen we dat, en wat zijn onze verwachtingen (en zorgen) over deze29e editie van de UNFCCC COP? We vroegen het Marius Troost, die samen met Daan Robben deelneemt aan COP29.
-
Evenement / 14 november 2024, 12:50 - 16:45
#BothENDSatCOP29 Side Events
Both ENDS’ deelname aan de COP29 omvat onder andere drie belangrijke side events over de onderwerpen genderrechtvaardige klimaatfinanciering, lokaal gedreven adaptatie, en de multilaterale aanpak van een rechtvaardige energietransitie en industrialisatie in het mondiale zuiden.
-
Brief / 15 december 2022
Geen exportsteun voor Santos FPSO
In oktober van dit jaar publiceerde de Nederlandse regering een beleid ter uitvoering van de COP26-verklaring waarin ze beloofde om fossiele exportsteun per eind 2022 stop te zetten. Ondanks deze toezegging overweegt Nederland een exportkredietverzekering te verlenen aan een FPSO-schip (Floating Production Storage and Offloading) - een varend olieplatform dat gedurende een periode van in elk geval 30 jaar olie en gas zal produceren voor de kust van Brazilië.
-
Brief / 30 september 2022
NGO-brief aan Nederland roept op om beloften van COP26 spoedig uit te voeren
Vorig jaar op de klimaattop in Glasgow, ondertekende Nederland, samen met 38 andere overheden en instellingen, de zogenaamde Glasgow-verklaring. Met de ondertekening van deze verklaring zegde Nederland toe om per eind 2022 te stoppen met nieuwe directe publieke steun voor de internationale fossiele energiesector. Deze toezegging moet echter nog worden waargemaakt.
Met deze brief roepen 20 maatschappelijke organisaties Nederland op om, voorafgaand aan de Export Finance for Future (E3F) Summit op 3 november, bekend te maken hoe de beloften in de Glasgow-verklaring zullen worden uitgevoerd. De E3F-top is een belangrijke en uitgelezen kans voor Nederland om samen met alle andere E3F-leden de toezeggingen die vorig jaar in Glasgow zijn gedaan, na te komen.
Het recente E3F-transparantierapport concludeerde dat Nederland in de periode 2015-2020 zes maal maal zoveel transacties verzekerde in de fossiele-brandstoffenindustrie als in de hernieuwbare-energiesector. Het ging om 3 miljard euro aan verzekerde transacties in de fossiele-energiesector ten opzichte van slechts 0,5 miljard euro in de hernieuwbare-energiesector. Dit toont aan dat stoppen met Nederlandse exportsteun voor fossiel essentieel is om Nederlands beleid in lijn te brengen met de toezeggingen in Glasgow en met het Klimaatakkoord van Parijs.
-
Publicatie / 29 augustus 2022