'Er kan geen transitie plaatsvinden als je niet over consumptiepatronen praat'

Maar Nederland is geen eiland: we zijn nauw verbonden met de wereld om ons heen.
Onze economie is afhankelijk van internationale handel. De energie die uit onze stopcontacten komt en het eten op ons bord komen vaak uit het buitenland.
Bovendien kunnen beslissingen die wij hier nemen verstrekkende gevolgen hebben in andere landen over de hele wereld. Daar komt nog bij dat de internationale voetafdruk van Nederland onevenredig groot is.

Both ENDS bekijkt daarom hoe het Nederlands buitenlands beleid de komende jaren beïnvloed kan worden om onze voetafdruk in het buitenland te verkleinen en kan werken in het belang van mens en planeet. Dat doen we in vier dubbelinterviews, elk met een expert uit onze eigen organisatie en met een externe expert. Deze interviews zullen ook online op ViceVersa worden geplaatst.

Pia Marchegiani is directeur van Fundación Ambiente y Recursos Naturales,
een in Argentinië gevestigde organisatie die zich toelegt op milieu- en duurzaamheidskwesties. Marius Troost is Senior Adviseur Belangenbehartiging en Exportkredietverzekeringen.

Nederland mag een klein land zijn, maar is wel een grote speler op het gebied van handel en investeringen in het buitenland. Wat kan Nederland doen om schending van mensenrechten en milieuschade te voorkomen?’

Troost: ‘De afgelopen jaren werkten we aan het afkomen van onze verslaving aan fossiele brandstoffen. De verschuiving die nu plaatsvindt, van fossiele brandstoffen naar de grondstoffen die nodig zijn voor de energietransitie, heeft echter ook negatieve gevolgen voor lokale gemeenschappen en het milieu. Als Both ENDS proberen we het publiek ook bewust te maken van de gevolgen van zogenaamde ‘groene transities’.

Marchegiani: ‘Wij zien Nederland niet per se als de boosdoener, maar meer de EU
in het algemeen. Europa is zich bewust geworden van het belang van de energietransitie.

Het continent lijkt te beseffen dat het achterloopt op China. De afgelopen jaren is er hard gewerkt om meer zelfvoorzienend te worden. Waar haal je bijvoorbeeld mineralen en metalen vandaan? Geopolitieke factoren spelen in toenemende mate een rol.

Troost: ‘Er is steeds meer wet- en regelgeving om de Nederlands/Europese impact in het buitenland te controleren en te sturen. We zien echter dat Nederlandse bedrijven nog steeds betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen en milieuschade, dus waterdicht is dit niet.’

Waarom is de energietransitie zoals die zich nu ontvouwt een probleem?

Troost: ‘We moeten richting een ander model van zaken doen. We weten allemaal
dat het tijdperk van fossiele brandstoffen ten einde loopt, maar we moeten ervoor waken dat we met hernieuwbare energie niet dezelfde fouten maken als in het verleden. Momenteel zijn we bezig met afbouwen van fossiele brandstoffen, maar stellen geen vragen bij ons economische systeem, waarinwe grondstoffen uit andere plekken van de wereld halen om de energietransitie mogelijk te maken. Het is nog steeds hetzelfde oneerlijke systeem. We zijn gewend geraakt dat energie goedkoop en overvloedig is, terwijl deze goedkope energie eigenlijk schadelijk is voor mens en planeet.’

Marchegiani: ‘We zien veel projecten op het gebied van lithium. Argentinië, Chili en Bolivia beschikken samen over 53% van de lithiumvoorraad ter wereld. Inheemse gemeenschappen worden niet gerespecteerd en hun rechten worden geschonden. Lithium wordt gewonnen op zoutvlakten in gebieden waar water erg schaars is. Als gevolg van overexploitatie zullen deze gebieden in plaats van CO2 opvangen, CO2 gaan uitstoten.  Argentinië voert ondertussen heel liberaal economisch beleid. Het land heeft een enorme schuld aan het IMF, waardoor het voor de overheid erg moeilijk is om nee te zeggen tegen investeerders. Vanuit het oogpunt van klimaatrechtvaardigheid kun je stellen dat het leven van kwetsbare gemeenschappen op het spel staat vanwege de consumptie in het mondiale Noorden die alleen maar toeneemt.’

Wat vraagt een eerlijke transitie?

Troost: ‘Waar het op neerkomt is dat we ook in Nederland en in het noordelijk halfrond onze consumptiepatronen moeten veranderen. Het begint met ‘degrowth’ (ontgroei): er kan geen transitie plaatsvinden als je niet over consumptiepatronen praat. Materiaalverbruik vertaalt zich altijd naar energieverbruik. Degrowth is een beladen begrip maar het maakt zeker deel uit van dit debat.’

Marchegiani: ‘Veel subsidies gaan naar multinationals die fossiele brandstoffen winnen. En dat terwijl in Argentinië veel mensen geen toegang hebben tot energie. De subsidies zouden daarom gericht moeten zijn op mensen die ondersteuning nodig hebben, en niet op grote multinationals. Ook moeten we het productie- en consumptiesysteem veranderen.’

Welke boodschap wilt u geven aan de nieuwe Nederlandse regering?

Marchegiani: ‘Wees je meer bewust van de crisis die zich voordoet in Latijns-Amerika.
Zijn we blijer als we meer spullen hebben? Ik geloof niet dat mensen betrokken willen zijn bij mensenrechtenschendingen. Wees je daarom meer bewust van de schadelijke gevolgen van wat je consumeert. Ook al moeten we wat comfort inleveren, we moeten allemaal ons leven opnieuw vormgeven.’

Troost: ‘De materiële kosten van onze consumptie worden geëxporteerd naar het buitenland. Dat is niet de prijs die in de winkel wordt betaald. Er zijn namelijk veel verborgen kosten.

Maar de boodschap hoeft niet altijd een negatieve te zijn, focus je op het positieve: we willen allemaal een groenere, schonere omgeving en producten die langer mee gaan.’