50 jaar investeringsverdragen met ISDS: tijd voor verandering

Nederland is momenteel bezig om het model voor haar BIT’s (waarvan er inmiddels meer dan 90 zijn) onder de loep te nemen en aan te passen; voor Milieudefensie, Both ENDS, SOMO en TNI reden om een campagne te starten. Met protestacties, informatiebrochures, rapporten, video's en online petities preberen we in de komende maanden zoveel mogelijk aandacht te genereren voor het probleem, zodat het nieuwe BIT-model zo eerlijk en duurzaam mogelijk wordt. Miliedefensie geeft vandaag de aftrap van de campagne met een actie in het centrum van Utrecht en een gezamenlijk persbericht (zie onder). In de komende maanden zullen alle vier de organisaties op verschillende manieren aandacht besteden aan het onderwerp.

 

_________________________________________________________________________________

 

PERSBERICHT:  50 jaar investeringsverdragen: Nederland claimgigant met 100 miljard dollar

 

Minstens 100 miljard dollar* werd de afgelopen 50 jaar via Nederlandse investeringsverdragen door bedrijven geclaimd bij andere landen, blijkt uit een rapport van Milieudefensie, TNI, SOMO en Both ENDS. Nederland is een ‘claimgigant’; alleen via de Verenigde Staten werd meer geld geëist bij andere landen. De onderzochte claims worden mogelijk gemaakt door investeringsverdragen die landen met elkaar sluiten, bedoeld om het investeren in een land makkelijker te maken. Echter, de vergaande investeringsbescherming in deze verdragen (het ‘ISDS-arbitragesysteem’) maakt het bedrijven vooral mogelijk een land buiten het rechtssysteem en de nationale wetten om aan te klagen – en torenhoge schadevergoedingen te eisen.

 

Nederland centrale speler

Wereldwijd werd de afgelopen 50 jaar voor minimaal 570 miljard dollar aan dit soort claims ingediend*, waarvan bijna 20 procent via Nederland. Bedrijven kunnen een zaak aanspannen als een overheid er voor kiest om nationale wetgeving aan te passen, waardoor de winst van het betreffende bedrijf gevaar dreigt te lopen. “Als een overheid bijvoorbeeld gaswinning verbiedt of haar financiële sector beschermt door een bank te nationaliseren, en een bedrijf vindt dat het hierdoor winst misloopt, kan dat bedrijf schadevergoeding eisen”, zegt Freek Bresch van Milieudefensie. Dat gebeurt via het ‘Investor-State Dispute Settlement (ISDS)–systeem, een soort onafhankelijke rechtbank die boven nationale wetten en regels staat.

Zo wordt regelmatig belangrijke wetgeving teruggedraaid, bijvoorbeeld op het gebied van milieu of sociale zekerheid. Als het land de wet niet terugdraait, moet het enorme boetes betalen. Dit legt vooral in ontwikkelingslanden een zware druk op het overheidsbudget. Omdat Nederland zo’n centrale rol speelt in het ISDS-netwerk, is ons land voor een groot deel verantwoordelijk voor het tegenhouden van bijvoorbeeld klimaatbeleid of publieke voorzieningen wereldwijd, zo stellen de opstellers van het rapport.

 

Jubileumjaar ISDS

In 2018 is het 50 jaar geleden dat Nederland voor het eerst het ISDS-arbitragesysteem in een bilateraal investeringsverdrag introduceerde, in een verdrag met Indonesië. Dit model heeft internationaal de toon gezet, inmiddels heeft Nederland zelf 90 van dit soort verdragen met andere landen. De vele verdragen die Nederland heeft, bieden aantrekkelijke voorwaarden voor bedrijven. Daarom openen veel multinationals er een brievenbusbedrijf. Zo kunnen ze zonder echt in Nederland actief te zijn, een claim indienen via een Nederlands investeringsverdrag.

 

Rolmodel

Nederland gaat haar huidige investeringsverdragen de komende tijd vernieuwen. Volgens Milieudefensie, TNI, Both ENDS en SOMO is het daarom nu tijd voor een grondige herziening van de huidige verdragen. Bersch: “Het is tijd voor écht eerlijke verdragen. Verdragen waarin belangen van mens en milieu zwaarder wegen dan belangen van multinationals. Laat Nederland deze keer de grondlegger zijn van een eerlijk en duurzaam model dat net als 50 jaar geleden navolging kan vinden in de hele wereld, maar zonder de schadelijke gevolgen van toen.”

 

Campagne voor verdragen zonder claimsysteem

Milieudefensie opent het ‘ISDS-jubileumjaar’ met een campagne waarin het aandacht vraagt voor oneerlijke verdragen die multinationals het recht geven om een land aan te klagen, terwijl zij zelf niet aangeklaagd kunnen worden. In dat kader staat de organisatie vandaag op de Stadhoudersbrug in Utrecht om de rollen om te draaien en multinationals aan te klagen. De komende weken wordt ook online campagne gevoerd om de minister op te roepen een einde te maken aan oneerlijke investeringsverdragen.

 

Cijfers

– Aantal verdragen in de wereld met ISDS 3.324

– Aantal verdragen dat Nederland heeft met andere landen 90

– Aantal aangespannen (bekende) ISDS-zaken 817

– Aantal ISDS-zaken via Nederland 96

– Totaal geclaimd bedrag $570 mrd

– Geclaimd via Nederlandse verdragen $100 mrd

 

_________________________________________________________________________________

 

Voor meer informatie:

Flyer voor actie in Utrecht (13 januari 2018)

Gezamenlijk rapport '50 jaar ISDS' (januari 2018)

Publieksbrochure 'Alles wat je nog niet wist over Bilaterale Investeringsverdragen (maar wel wil weten)' (januari 2018)