Handelsverdragen
Handelsverdragen hebben vaak niet alleen vergaande gevolgen voor de economie van een land, maar ook voor mens en milieu. Vooral de meest kwetsbare groepen zijn de dupe van internationale handelsverdragen.
Landen drijven onderling al eeuwen handel, maar pas in de twintigste eeuw begon internationale handel de vormen aan te nemen die we nu kennen. Modern transport en het internet maken het steeds gemakkelijk voor partijen over de hele wereld om met elkaar zaken te doen; afstand speelt steeds minder een rol. Om gelijkwaardige, eerlijke handel tussen partijen nog verder te vergemakkelijken zijn vanaf het midden van de twintigste eeuw verschillende soorten (vrij)-handelsverdragen en -akkoorden in het leven geroepen zoals NAFTA, het vrijhandelsakkoord tussen Mexico, de VS en Canada, of de douane-unie Mercosur tussen verschillende Zuid-Amerikaanse landen. In de laatste drie tot vier decennia lijkt vrijhandel echter een doel op zich te zijn geworden en niet alleen voorbij te gaan aan de belangen van mensen in armere landen, maar deze ook daadwerkelijk te schaden. Hoe komt dat en wat valt eraan te doen?
Vrijhandel in een notendop
In 1948 namen 23 landen het initiatief voor een overeenkomst over Tarieven en Handel (General Agreement on Tariffs and Trade – GATT) met afspraken over vrijhandel en open grenzen. In de loop der jaren sloten steeds meer landen zich erbij aan. Later werd besloten de wereldhandel nog verder te liberaliseren en een organisatie in het leven te roepen die daar krachtig op kon toezien. Daarom werd in 1995 de Wereldhandelsorganisatie of 'World Trade Organization' (WTO) opgericht. Alle handelsverdragen die worden gesloten moeten voldoen aan de regels van de WTO.
World Trade Organization (WTO)
De WTO is een van de machtigste organisaties ter wereld en heeft als enige doel het stimuleren van vrijhandel. De WTO heeft haar secretariaat in Genève en telt momenteel 161 leden (lidstaten), voornamelijk ontwikkelingslanden. Hiermee vertegenwoordigt de WTO bijna 100% procent van alle wereldhandel. De WTO wordt geleid door de lidstaten zelf en het wetgevende orgaan wordt gevormd door de Ministeriële Conferentie die elke twee jaar samen komt.
Hoe groter het marktaandeel, hoe meer macht in de WTO
Besluitvorming gaat officieel volgens consensus –álle lidstaten moeten akkoord gaan - en in theorie hebben álle lidstaten veto-macht. De onderhandelingsmacht van de lidstaten hangt in de praktijk echter sterk samen met het marktaandeel van dat land op de wereldmarkt. Bovendien hebben ontwikkelingslanden vaak minder financiële middelen en mankracht om zichzelf binnen de WTO te vertegenwoordigen en worden ze soms letterlijk uitgesloten van bepaalde onderhandelingen. De EU en sommige andere landen vinden de processen binnen de WTO te stroperig, en sluiten daarom van bilaterale akkoorden. Waar de bestaande WTO-regels al een probleem zijn voor ontwikkelingslanden, zijn deze bilaterale akkoorden dat helemaal .
Vrijhandel is belangrijker dan mens en milieu
Vrijhandelsovereenkomsten en WTO-regels maken het voor nationale overheden vaak moeilijk om wetten en regels te implementeren of te verbeteren omdat zulke nationale beslissingen ondergeschikt zijn aan WTO-regels. Als WTO-leden de regels overtreden kunnen er flinke sancties en boetes worden opgelegd. Tot nu toe zijn er al zo'n 500 cases voor de WTO gebracht.
Momenteel liggen er meerdere aanklachten tegen landen die hun duurzame energiesector willen versterken, zoals een klacht van de VS tegen India. India wil haar zonne-energiesector steunen, maar de VS steekt hier een stokje voor. WTO-regels over intellectueel eigendom belemmeren ook de beschikbaarheid van betaalbare medicijnen voor lokale bevolking.
Gelijk speelveld is niet altijd voor iedereen gunstig
Het 'gelijke speelveld' waar de WTO voor staat, is voor ontwikkelingslanden vaak onvoordelig. Kleinschalige producenten in deze landen lopen groot risico te worden weggeconcurreerd door grote buitenlandse bedrijven die goedkoper kunnen produceren. De economieën van ontwikkelingslanden zijn vaak nog niet voldoende ontwikkeld om deze oneigenlijke internationale concurrentie aan te kunnen.
Armere landen kunnen boetes en sancties niet opvangen
Dezelfde WTO-regels kunnen voor rijke en arme landen verschillende gevolgen hebben. Als rijke landen een WTO-regel overtreden kunnen zij ervoor kiezen de boete 'gewoon' te betalen omdat ze voldoende geld hebben. Ontwikkelingslanden kunnen die boetes vaak niet zo gemakkelijk betalen. Datzelfde geldt voor sancties: als bijvoorbeeld Burkina Faso de VS dreigt met een economische sanctie, zal dat op de VS weinig indruk maken. Andersom daarentegen, zal een economische sanctie vanuit de VS desastreuse gevolgen hebben voor de economie van Burkina Faso. Armere landen en zijn dus vaak meer dan rijke landen geneigd boetes en sancties te voorkomen door wetgeving die mogelijk tegen WTO regels ingaat, niet in te voeren. Mens en milieu in ontwikkelingslanden dreigen dus meer negatieve gevolgen van WTO-regels te ondervinden dan die in rijke landen.
Te weinig transparantie en democratie
De onderhandelingsprocessen binnen de WTO zijn ondoorzichtig, en nationale parlementen hebben weinig invloed op de beslissingen die binnen de WTO worden gemaakt. Bovendien vinden onderhandelingen vaak deels plaats in de zogenaamde 'achterkamertjes' en informele 'minitops' waarbij niet alle landen worden uitgenodigd.
Wat doet Both ENDS
Samen met andere maatschappelijke organisaties wijst Both ENDS de Nederlandse overheid en de Europese Commissie op hun verantwoordelijkheid om zich binnen de WTO in te zetten voor de belangen van ontwikkelingslanden.
In 2013, 2015 en 2017 was Both ENDS tijdens de Ministeriële Conferentie van de WTO officieel adviseur vanuit het maatschappelijk middenveld voor de Nederlandse overheid. Dit betekent dat er een afgevaardigde van Both ENDS mee reist met de Nederlandse delegatie om de overheid van binnenuit te informeren over de standpunten en zorgen van maatschappelijke organisaties wereldwijd.
Naast het direct beïnvloeden van de Nederlandse regering en de EU, werkt Both ENDS ook voortdurend samen met maatschappelijke organisaties in ontwikkelingslanden. We voorzien deze organisaties van informatie zodat ze op kunnen komen voor hun belangen en hun eigen overheden ertoe kunnen bewegen zich in onderhandelingen over handels- en investeringsverdragen - binnen en buiten te WTO - sterk te maken voor mens en milieu.
Voor meer informatie
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier
Investeringsverdragen
Investeringsverdragen moeten inclusief en duurzaam en gelijkwaardig zijn. Dat betekent dat de belangen van mensen en hun leefomgeving niet ondergeschikt zouden moeten zijn aan die van bedrijven.
-
Dossier
Fair Green and Global Alliance (FGG)
Samen met maatschappelijke organisaties van over de hele wereld werkt de FGG Alliantie aan sociaal rechtvaardige, inclusieve en ecologisch duurzame samenlevingen in Nederland en het Zuiden.
-
Blog / 16 februari 2021
Nederland kan veel bijdragen aan verduurzaming van landbouw – nationaal én internationaal
Door Karin van BoxtelAls Nederland haar landbouw en veeteelt wil verduurzamen en wil zorgen dat boeren een eerlijke prijs voor hun producten krijgen, zal ons land ook buiten de grenzen moeten kijken. Nederland is de op één na grootste exporteur van landbouwproducten ter wereld. We hebben grote impact, omdat we via onze handelsrelaties een intensief landbouwsysteem in stand houden dat leidt tot de vernietiging van ecosystemen en dat lokale productie ondermijnt. De voetafdruk van de Nederlandse economie is, mede door de handel in landbouwproducten, groot en groeiende. Dat moet en kan anders:Nederland heeft namelijk een goede uitgangspositie om de noodzakelijke landbouwtransitie aan te voeren. Gelukkig bieden de verkiezingsprogramma's die op tafel liggen, daarvoor genoeg aanknopingspunten. Een nieuwe coalitie kan dus voortvarend aan de slag.
-
Publicatie / 12 november 2020
-
Evenement / 12 november 2020, 16:00 - 17:30
Handel Anders! Een oproep voor eerlijke en duurzame handel
Op donderdag 12 november lanceert HandelAnders! de publicatie 'Handel Anders! Een oproep voor eerlijke en duurzame handel'
De bijeenkomst vindt om 16:00 in Nieuwspoort plaats en is te volgen via een livestream.
Programma
16.00 – Openingswoord moderator Natasja van den Berg
16.05 – Reactie Jan Pronk (voormalig minister van Ontwikkelingssamenwerking)
16.15 – Panel: Tuur Elzinga (FNV), Danielle Hirsch (Both ENDS) en Guus Geurts (Platform Aarde Boer Consument)
16.40 – Woordvoerders Handel Tweede Kamer
16.55 – Reactie panel op Kamerleden
17.05 – Vragen van journalisten
17.25 – Slotwoord Sara Murawski (Handel Anders! coalitie)
Meekijken en -luisteren?
Facebook-event: https://www.facebook.com/events/1638256386339076
Nieuwspoort livestream: https://www.nieuwspoort.nl/debatcentrum/live/
YouTube livestream: https://youtu.be/jF1vO6Pv3hQ
Op donderdag 12 november wordt de publicatie op deze website gepubliceerd. Vanaf dan is de publicatie ook op de HandelAnders! website te lezen en te downloaden.
-
Nieuws / 8 oktober 2020
Europees parlement neemt resolutie aan tegen EU-Mercosur
Afgelopen dinsdag 6 oktober nam het Europees Parlement een resolutie aan waarin de EU Mercosur-overeenkomst, het associatieverdrag tussen de EU en Brazilië, Paraguay, Uruguay en Argentinië waarover momenteel onderhandeld wordt, werd verworpen. De resolutie, die met een meerderheid van 345 tegen 295 werd aangenomen, stelde dat 'het EU-Mercosur handelsverdrag in zijn huidige vorm niet kan worden geratificeerd'. Both ENDS vindt dit een mooie stap in de goede richting, want het verdrag kan verregaande negatieve gevolgen hebben voor mensen en milieu in de Mercosur-landen en erbuiten.
-
Voor de pers / 29 juni 2020
Persbericht - Oproep 265 organisaties: "EU, zet geen handtekening onder EU-Mercosurverdrag”
Duitsland moet haar invloed als voorzitter van de EU in de tweede helft van dit jaar inzetten om te voorkomen dat het omstreden EU-Mercosur vrijhandelsverdrag wordt ondertekend. Daartoe roepen 265 maatschappelijke en milieuorganisaties uit de EU en Mercosur-landen op in een brandbrief die vandaag aan de Duitse bondskanselier Merkel wordt overhandigd. De deal tussen de EU en Argentinië, Brazilië, Uruguay en Paraguay werkt natuurvernietiging en schending van mensenrechten in kwetsbare gebieden in Zuid-Amerika in de hand. Het verdrag leidt tevens tot oneerlijke concurrentie voor Europese boeren. Vanuit Nederland werd de brief ondertekend door diverse ngo’s, waaronder Greenpeace en Both ENDS, en verschillende organisaties verenigd in de Handel Anders! coalitie.
-
Blog / 14 april 2020
Stop WTO-onderhandelingen tot iedereen weer volwaardig mee kan doen
Door Burghard Ilge en Daniëlle HirschDe Wereldhandelsorganisatie (WTO) wordt - zeker nadat president Trump in 2019 besloot de stekker uit een van de belangrijkste WTO-lichamen te trekken (het orgaan waar landen in beroep kunnen gaan bij handelsgeschillen) - vaak gezien als een instelling in crisis: vleugellam en niet meer relevant. Toch ondertekenden meer dan 150 maatschappelijke organisaties, netwerken en groepen vanuit de hele wereld een brandbrief aan Directeur-Generaal van de WTO Roberto Azevedo, omdat ze zich ernstig zorgen maken over de huidige gang van zaken binnen de WTO.
-
Voor de pers / 9 februari 2020
PERSBERICHT Open brief van organisaties uit de hele wereld: Teken CETA niet
Amsterdam, 10 februari 2020 – Ruim 70 organisaties uit de hele wereld vragen het parlement in Den Haag om geen handtekening te zetten onder handelsverdrag CETA tussen de Europese Unie en Canada. Dat doen ze in een open brief aan de Tweede Kamer. Milieudefensie en Both ENDS ondersteunen die oproep.
-
Publicatie / 20 november 2019
-
Nieuws / 18 juni 2019
Open brief van meer dan 340 organisaties: EU moet onderhandeling verdrag met Zuid-Amerikaanse landen stoppen.
Vandaag hebben meer dan 340 organisaties uit zowel Zuid-Amerika als Europa, inclusief Both ENDS, samen een open brief aan de leiders van de Europese Unie gestuurd, waarin zij de EU oproepen de onderhandelingen over het EU-Mercosur vrijhandelsverdrag te staken. De organisaties en hun achterban maken zich ernstig zorgen over de grote toename van schendingen van inheemse mensenrechten en van schade aan natuur en milieu in Brazilië.
-
Publicatie / 7 november 2018
-
Nieuws / 13 januari 2018
50 jaar investeringsverdragen met ISDS: tijd voor verandering
Dit jaar is het 50 jaar geleden dat Nederland als eerste land het 'Investor to State Dispute Settlement' (ISDS)-systeem introduceerde in een bilateraal investeringsverdrag, met Indonesië. Sindsdien zijn wereldwijd honderden nieuwe bilaterlate investeringsverdragen (BIT's) gesloten waarin ISDS is opgenomen. Het ISDS-systeem in de huidige verdragen biedt vergaande bescherming aan investeerders, wat vaak ten koste gaat van nationale overheden en wetgeving, vooral in ontwikkelingslanden.
-
Publicatie / 11 januari 2018
-
Nieuws / 14 september 2017
Een Europees Investeringshof: wat vinden we daarvan?
De breed gedragen protesten tegen de handelsverdragen TTIP en CETA liggen nog vers in het geheugen. Een van de grootste zorgen was het Investor-State Dispute Settlement (ISDS) mechanisme in deze verdragen. Nu stelt de Europese Commissie voor om een multilateraal investeringshof op te zetten. Is dat een goed idee?
-
Publicatie / 10 maart 2016
-
Nieuws / 11 december 2015
Wat gaan we doen op de WTO-conferentie in Nairobi?
Nairobi, de hoofdstad van Kenia, is van 15 tot en met 18 december 2015 het epicentrum van de internationale handel. De vertegenwoordigers van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), waar momenteel 162 landen lid van zijn, komen dan samen om te onderhandelen. De belangen lopen nogal uiteen, wat het lastig maakt om tot overeenstemming te komen. Burghard Ilge van Both ENDS reist met minister Ploumen mee als officieel adviseur en bemiddelaar vanuit het maatschappelijk middenveld. Zijn rol is om voor en tijdens bijeenkomst de standpunten en de belangen van maatschappelijke organisaties wereldwijd zo duidelijk mogelijk aan haar over te brengen, zodat zij deze standpunten kan meenemen in de onderhandelingen. In aanloop naar de WTO-top hebben we Ilge een aantal vragen gesteld.