De Pantanal staat in brand: hoe een wetland een brandhaard kon worden
De Pantanal, het grootste zoetwater-wetland ter wereld, heeft dit jaar te lijden onder uitzonderlijke en desastreuze bosbranden, veelal veroorzaakt door menselijk toedoen. In de laatste paar maanden alleen al is een stuk zo groot als Noord-Ierland afgebrand. Partnerorganisaties van Both ENDS in de regio vragen nu aandacht voor deze ecologische en sociale ramp.
De Pantanal is UNESCO-werelderfgoed dat zich over Bolivia, Brazilië en Paraguay uitstrekt. Het gebied, bestaande uit rivieren, moerassen en meren, met ertussen veengrond, graslanden en bossen staat bekend om haar unieke biodiversiteit en herbergt vele zeldzame diersoorten.
Dit jaar is er sprake van een historische droogte. Er viel 50% minder regen dan het jaar ervoor en in juni was het waterpeil van de Rio Paraguay, die de Pantanal voorziet van water, met 3,5 meter gedaald. Volgens Solange Ikeda van Both ENDS' lokale partnerorganisatie Instituto Gaia (Brazilië) staat de Rio Paraguay, normaal een machtige rivier, nu zelfs op sommige plekken droog.
De droogte komt niet alleen door klimaatverandering, maar ook door de ontbossing van de naastgelegen Amazone. De Pantanal is afhankelijk van regen die gevormd wordt door verdampend water uit de bossen van het Amazonegebied.
Menselijk ingrijpen maakt Pantanal kwetsbaar
Naast het veranderende lokale klimaat, wordt de Pantanal ook kwetsbaarder door menselijk ingrijpen. Solange Ikeda: "Ook door ontbossing en de aanleg van stuwdammen in zijarmen van de Paraguay-Rivier staat het water heel laag. Natte gebieden worden kleiner, en er is steeds meer brandbare stof aanwezig."
Daarnaast heeft de Pantanal, net als de Amazone, te maken met boeren die stukken bos - illegaal - afbranden voor veehouderij en sojaplantages. Door de droge omstandigheden kunnen deze brandjes zich makkelijk verspreiden.
Zo is het mogelijk dat in een gebied dat door de lokale bevolking "het waterkoninkrijk" genoemd wordt, al ruim een miljoen hectare is afgebrand.
Strijd voor bescherming van de Pantanal
Both ENDS werkt al decennia met een brede coalitie van organisaties (waaronder Instituto Gaia) aan de bescherming van de Pantanal tegen kanalisering, stuwdammen en ontbossing. Daarnaast zetten onze partners zich in voor de promotie van duurzame economische activiteiten, zoals agro-ecologische voedselproductie.
De branden in de Pantanal laten zien hoe belangrijk deze bescherming is. Niet alleen voor de biodiversiteit en het wereldwijde klimaat, maar ook voor het levensonderhoud van de mensen die er wonen: "Veel gemeenschappen in het gebied zitten nu al zonder voedsel", vertelt Solange Ikeda. "Gebieden die inwoners gebruiken voor kleinschalige landbouw en verzamelen van voedsel en medicinale planten zijn afgebrand. De neerslag van as vervuilt het water, waardoor we veel vissterfte verwachten de komende maanden. Er is een tekort aan schoon water en mensen hebben ademhalingsproblemen door de rook, en dat middenin de COVID-19 crisis."
Directe steun aan de lokale gemeenschappen is echter moeilijk te organiseren. Een expeditie van Instituto Gaia per boot om voedsel, water, hygiëneproducten en gezichtsmaskers uit te delen liep vertraging op omdat de boot vastliep in de laagstaande rivier.
Maatschappelijke organisaties bestrijden het vuur en de gevolgen
Vooralsnog laten nationale en lokale overheden het echter afweten in de strijd tegen de branden. Niet alleen is er de laatste jaren te weinig geld en publieke steun voor het tegengaan van illegale ontbossing; ook voor het bestrijden van de branden zelf zijn de budgetten gekort.
Maatschappelijke organisaties zoals Instituto Gaia doen zelf wat ze kunnen om de schade van de branden zoveel mogelijk te beperken. Gaia zet met een groep andere organisaties een project op om lokale brandweerbrigades te vormen, te versterken en te voorzien van financiële hulp. Daarnaast delen ze hun kennis en ervaringen met politici en moedigen ook lokale bewoners op om hun verhaal publiek te doen.
Wetlands hebben bescherming nodig van binnen- en buitenland
Maar zoals de Amazone invloed heeft op wat er gebeurt in de Pantanal, zo werken de gebeurtenissen in de Pantanal ook door tot in de Paraná Delta in Argentinië, een wetland dat zich uitstrekt tot de monding van de Paraná rivier bij Buenos Aires. Want ook in de Paraná Delta lopen de branden uit de hand, met als hoofdoorzaken het afbranden van land voor veehouderij in combinatie met extreme droogte, volgens Laura Prol van Both ENDS' parterorganisatie Taller Ecologista.
Milieuorganisaties in Argentinië ijveren al jaren voor een wet die wetlands zoals de Paraná Delta beschermt.
Ook Nederland en de EU kunnen meer doen om de neerwaartse spiraal in de Pantanal, de Paraná Delta en Amazone te stoppen. Waar de Nederlandse regering en andere Europese overheden nu actief steun bieden aan bedrijven om in deze gebieden infrastructuur zoals havens en waterwegen aan te leggen ten behoeve van de soja-sector (die voor een groot deel naar Europa wordt geëxporteerd), zouden ze hun collega's in Zuid-Amerika juist moeten aansporen deze ecosystemen en de gemeenschappen die ervan afhankelijk zijn te beschermen, en de import van aan ontbossing gelinkte producten zoals soja aan banden moeten leggen.
Voor meer informatie
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier
Soja: handel in ontbossing
De groeiende vraag naar soja heeft negatieve gevolgen voor mens en milieu in Zuid-Amerika. Both ENDS wijst Nederlandse actoren in de soja-industrie op hun verantwoordelijkheid en werkt met partners aan duurzame en eerlijke alternatieven.
-
Dossier
Wetlands without Borders
Via het Wetlands without Borders-programma zetten we ons in voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord beheer van het wetlandsysteem La Plata Basin in Zuid-Amerika.
-
Blog / 2 februari 2021
Wetlands-bewoners vechten tegen milieuvernietiging en klimaatverandering
Door Eva SchmitzAfgelopen week vond in Nederland de Climate Adaptation Summit plaats. Leiders uit de hele wereld bogen zich over de vraag hoe we ons het beste kunnen aanpassen aan het snel veranderende klimaat. Dit is een belangrijk en steeds urgenter onderwerp, maar net zo belangrijk is het dat de wereldleiders zich aan hun beloftes houden om klimaatverandering te stoppen en de nog intacte ecosystemen te beschermen. De coronapandemie laat duidelijk zien dat een gezonde habitat voor wilde dieren vitaal is voor onze samenlevingen.
-
Voor de pers / 14 december 2020
Minister Schouten: “We kunnen dit signaal voor een sterke bossenwet niet negeren”
Minister Carola Schouten (LNV) heeft vandaag in Den Haag symbolisch bijna 1,2 miljoen stemmen voor een sterke Europese bossenwet in ontvangst genomen. "Wat een indrukwekkend resultaat! Dit kunnen we niet zomaar naast ons neerleggen. We zetten de schouders eronder om dit signaal om te zetten in maatregelen", zei de minister.
-
Voor de pers / 12 december 2020
Bijna 1,2 miljoen burgers willen sterke Europese Bossenwet om wereldwijde ontbossing te stoppen
Amsterdam/Zeist, 12 december 2020
Meer dan een miljoen (1.193.652) Europeanen, waaronder veel* Nederlanders, roepen de EU op om te zorgen voor een ambitieuze Bossenwet, waardoor alleen nog ontbossingsvrije producten op de Europese markt zijn toegestaan. Niet eerder hebben zo veel burgers zich tijdens een zogenoemde publieksconsultatie van de Europese Commissie uitgesproken over een natuurthema. De oproepen worden in Nederland aangeboden aan minister Schouten (LNV).
-
Evenement / 16 november 2020, 18:30 - 19:30
Business as Usual: Dutch neo-colonialism in Brazil
The Netherlands is a major business partner to Brazil and has not been deterred by the record of human rights' abuses by Bolsonaro's government, nor by the coup d'Etat against the president Dilma Rousseff in 2016. How do the Dutch economic ties with the Brazilian political and corporate elites affect the Brazilian population, in particular indigenous peoples, nature and the global climate?
-
Nieuws / 16 oktober 2020
Herstel van de 'gratis supermarkten' voor de bevolking van Kameroen
Voor Eric Wirsiy, directeur van CENDEP, spreekt het belang van bossen voor zich: het zijn 'gratis supermarkten' die de lokale bevolking voorzien van voedsel en andere zaken. Ze zijn bovendien onmisbaar omdat ze landschappen bestendiger maken tegen de gevolgen van bijvoorbeeld klimaatverandering.
-
Nieuws / 15 oktober 2020
Landrechten voor inheemse volkeren om hun bossen te beschermen
Institut Dayakologi maakt zich hard voor het behoud van de inkomstenbronnen en culturen van de inheemse bewoners van West-Kalimantan. Een van de centrale doelen is het veiligstellen van de landrechten van hun voorouders. Dit is niet alleen essentieel voor het bestaan van deze mensen, maar ook voor de bossen en ecosystemen waarop zij zijn aangewezen voor hun inkomsten, identiteit, cultuur en gebruiken.
-
Nieuws / 8 oktober 2020
Europees parlement neemt resolutie aan tegen EU-Mercosur
Afgelopen dinsdag 6 oktober nam het Europees Parlement een resolutie aan waarin de EU Mercosur-overeenkomst, het associatieverdrag tussen de EU en Brazilië, Paraguay, Uruguay en Argentinië waarover momenteel onderhandeld wordt, werd verworpen. De resolutie, die met een meerderheid van 345 tegen 295 werd aangenomen, stelde dat 'het EU-Mercosur handelsverdrag in zijn huidige vorm niet kan worden geratificeerd'. Both ENDS vindt dit een mooie stap in de goede richting, want het verdrag kan verregaande negatieve gevolgen hebben voor mensen en milieu in de Mercosur-landen en erbuiten.
-
Nieuws / 18 september 2020
Ugandese bosbeschermers gearresteerd
Op 16 september zijn 9 leden van de Save Bugoma Forest Campaign in Uganda onrechtmatig gearresteerd. Eén van hen werkt voor de organisatie AFIEGO, waar Both ENDS mee samenwerkt. De leden van de Save Bugoma Forest campagne waren in de zuidelijke provincie Hoima om deel te nemen aan een vreedzame demonstratie die erop gericht was de vernietiging van het Bugoma-bos voor de suikerrieteelt en oliewinning te stoppen.
-
Voor de pers / 11 september 2020
Persbericht: Sterke EU-bossenwet moet wereldwijde ontbossing stoppen
Meer dan 100 natuur- en mensenrechtenorganisaties starten Campagne #Together4Forests voor bescherming van bossen en inwoners
Zeist/Amsterdam, 11 september 2020
De Europese Unie is nog altijd één van de topimporteurs van soja, palmolie en hout uit gebieden waarvoor vaak bossen en andere waardevolle natuurgebieden zijn vernietigd. Europa heeft geen wetgeving tegen ontbossing. Vanaf vandaag kunnen alle Europeanen aan de Europese Commissie laten weten dat er een krachtige wet moet komen die ervoor zorgt dat uitsluitend ontbossingsvrije producten de EU bereiken.
-
Nieuws / 11 september 2020
Geef je mening over het anti-ontbossingsbeleid van de EU
Wereldwijd worden onze bossen bedreigd. Onze resterende wouden – de longen van onze planeet met hun onmisbare biodiversiteit – worden gerooid om plaats te maken voor rundvlees, sojateelt, de productie van palmolie, mijnbouw en andere industriële activiteiten. Dit wordt aangejaagd door de groeiende vraag vanuit Europa en andere regio's. Maar het goede nieuws is: je kunt meehelpen om de verwoesting te stoppen!
-
Voor de pers / 26 augustus 2020
Nederlandse pensioenfondsen beleggen in ontbossing Amazone
Nederlands pensioengeld wordt massaal belegd in bedrijven die bijdragen aan ontbossing in het Amazonegebied en de Cerrado-savanne in Brazilie, zoals soja-, veevoer- en rundvleesbedrijven. Dat blijkt uit een vandaag uitgekomen rapport van Profundo, geschreven in opdracht van de Eerlijke Geldwijzer, Hivos en Both ENDS. Alle tien pensioenfondsen die onder de loep werden genomen beleggen in dit soort bedrijven, waarbij pensioenfonds ABP en Pensioenfonds Zorg en Welzijn aan kop gaan met beleggingen ter waarde van respectievelijk 580 miljoen en 383 miljoen euro.
-
Publicatie / 26 augustus 2020
-
Nieuws / 29 juni 2020
Maatschappelijke organisaties maken zich hard voor bindende milieu- en mensenrechtenregels in de EU
Op 23 juli 2020 heeft een wereldwijd netwerk van NGO's (inclusief Both ENDS) een open brief gepubliceerd aan EU-Commissaris van Justitie Reynders. Ze pleiten voor uitbreiding van de aansprakelijkheid van bedrijven voor de verwoesting van het milieu en het schenden van mensenrechten. Aanleiding was de recente toezegging van EU-commissaris Reynders wetsvoorstellen in te dienen om bedrijven en directeuren te verplichten tot due diligence. Dit moet in 2021 gebeuren in het kader van een initiatief voor duurzaam beleid van bedrijven.
-
Externe link / 19 juni 2020
Vrije rivieren in Bangladesh: waterbeheer door lokale gemeenschappen (jaarverslag 2019)
Tidal River Management (TRM) is een methode voor waterbeheer die is gebaseerd op traditionele kennis van de deltagemeenschappen van Bangladesh. In 2019 heeft Uttaran ervoor helpen zorgen dat TRM door beleidsmakers werd erkend als oplossing tegen overstromingen, en dat ook de stem van jongeren en vrouwen werd gehoord.
-
Externe link / 19 juni 2020
Een levenslijn in een wetland zonder grenzen (jaarverslag 2019)
Het is een burgercomité gelukt om de vergunning voor een stuwdam in de JauQuara-rivier tegen te houden. Het bouwen van een brede burgerbeweging om het wetland te beschermen staat centraal in het Wetlands without Borders-programma. "Connecties zijn van levensbelang voor de gemeenschappen."
-
Blog / 28 mei 2020
Zuid-Amerikaanse organisaties verleggen hun grenzen
Door Daniëlle Hirsch en Eva SchmitzHet La Plata Basin in Zuid-Amerika verbindt Argentinië, Bolivia, Brazilië, Paraguay en Uruguay. De bestaanszekerheid van de miljoenen mensen die er wonen -stadsbewoners, kleinschalige boeren en vissers, en inheemse volkeren- staat onder druk door industriële sojateelt, mijnbouw en houtkap en door de aanleg van stuwdammen en havens. De Covid-19 crisis maakt de situatie alleen maar erger.
-
Nieuws / 19 mei 2020
Vrouwen uit de Nigerdelta roepen Shell op te stoppen met het vervuilen van hun lucht en water
De bewoners van de Nigerdelta zijn al tientallen jaren het slachtoffer van lucht- en watervervuiling door de activiteiten van Shell. Dit jaar heeft vrouwenorganisatie Kebetkache uit Nigeria Shell tijdens de aandeelhoudersvergadering ter verantwoording geroepen voor de gevolgen. Olielekkages moeten worden opgeruimd en het affakkelen van de vrijkomende gassen moet stoppen. Dit is inmiddels des te urgenter geworden door de COVID-pandemie. Schoon water is immers hard nodig om te voorkomen dat het virus zich verspreidt.
-
Nieuws / 23 maart 2020
Vrouwen in Latijns-Amerika eisen hun recht op water op
Op veel plekken in Latijns-Amerika staat de toegang tot schoon water onder grote druk door overmatig gebruik en door vervuiling, vaak veroorzaakt door grootschalige landbouw of mijnbouw. De impact hiervan is groot, vooral op vrouwen. In maart, rond Internationale Vrouwendag op 8 maart en Wereld Waterdag op 22 maart, laten zij van zich horen en eisen ze hun recht op water op.