Both ENDS

Zoeken
En
Nl
Nieuws / 21 september 2020

De Pantanal staat in brand: hoe een wetland een brandhaard kon worden

De Pantanal, het grootste zoetwater-wetland ter wereld, heeft dit jaar te lijden onder uitzonderlijke en desastreuze bosbranden, veelal veroorzaakt door menselijk toedoen. In de laatste paar maanden alleen al is een stuk zo groot als Noord-Ierland afgebrand. Partnerorganisaties van Both ENDS in de regio vragen nu aandacht voor deze ecologische en sociale ramp.

De Pantanal is UNESCO-werelderfgoed dat zich over Bolivia, Brazilië en Paraguay uitstrekt. Het gebied, bestaande uit rivieren, moerassen en meren, met ertussen veengrond, graslanden en bossen staat bekend om haar unieke biodiversiteit en herbergt vele zeldzame diersoorten.

Dit jaar is er sprake van een historische droogte. Er viel 50% minder regen dan het jaar ervoor en in juni was het waterpeil van de Rio Paraguay, die de Pantanal voorziet van water, met 3,5 meter gedaald. Volgens Solange Ikeda van Both ENDS' lokale partnerorganisatie Instituto Gaia (Brazilië) staat de Rio Paraguay, normaal een machtige rivier, nu zelfs op sommige plekken droog.

De droogte komt niet alleen door klimaatverandering, maar ook door de ontbossing van de naastgelegen Amazone. De Pantanal is afhankelijk van regen die gevormd wordt door verdampend water uit de bossen van het Amazonegebied.

Menselijk ingrijpen maakt Pantanal kwetsbaar

Naast het veranderende lokale klimaat, wordt de Pantanal ook kwetsbaarder door menselijk ingrijpen. Solange Ikeda: "Ook door ontbossing en de aanleg van stuwdammen in zijarmen van de Paraguay-Rivier staat het water heel laag. Natte gebieden worden kleiner, en er is steeds meer brandbare stof aanwezig."

Daarnaast heeft de Pantanal, net als de Amazone, te maken met boeren die stukken bos - illegaal - afbranden voor veehouderij en sojaplantages. Door de droge omstandigheden kunnen deze brandjes zich makkelijk verspreiden.

Zo is het mogelijk dat in een gebied dat door de lokale bevolking "het waterkoninkrijk" genoemd wordt, al ruim een miljoen hectare is afgebrand.

Strijd voor bescherming van de Pantanal

Both ENDS werkt al decennia met een brede coalitie van organisaties (waaronder Instituto Gaia) aan de bescherming van de Pantanal tegen kanalisering, stuwdammen en ontbossing. Daarnaast zetten onze partners zich in voor de promotie van duurzame economische activiteiten, zoals agro-ecologische voedselproductie.

De branden in de Pantanal laten zien hoe belangrijk deze bescherming is. Niet alleen voor de biodiversiteit en het wereldwijde klimaat, maar ook voor het levensonderhoud van de mensen die er wonen: "Veel gemeenschappen in het gebied zitten nu al zonder voedsel", vertelt Solange Ikeda. "Gebieden die inwoners gebruiken voor kleinschalige landbouw en verzamelen van voedsel en medicinale planten zijn afgebrand. De neerslag van as vervuilt het water, waardoor we veel vissterfte verwachten de komende maanden. Er is een tekort aan schoon water en mensen hebben ademhalingsproblemen door de rook, en dat middenin de COVID-19 crisis."

Directe steun aan de lokale gemeenschappen is echter moeilijk te organiseren. Een expeditie van Instituto Gaia per boot om voedsel, water, hygiëneproducten en gezichtsmaskers uit te delen liep vertraging op omdat de boot vastliep in de laagstaande rivier.

Maatschappelijke organisaties bestrijden het vuur en de gevolgen

Vooralsnog laten nationale en lokale overheden het echter afweten in de strijd tegen de branden. Niet alleen is er de laatste jaren te weinig geld en publieke steun voor het tegengaan van illegale ontbossing; ook voor het bestrijden van de branden zelf zijn de budgetten gekort.

Maatschappelijke organisaties zoals Instituto Gaia doen zelf wat ze kunnen om de schade van de branden zoveel mogelijk te beperken. Gaia zet met een groep andere organisaties een project op om lokale brandweerbrigades te vormen, te versterken en te voorzien van financiële hulp. Daarnaast delen ze hun kennis en ervaringen met politici en moedigen ook lokale bewoners op om hun verhaal publiek te doen.

Wetlands hebben bescherming nodig van binnen- en buitenland

Maar zoals de Amazone invloed heeft op wat er gebeurt in de Pantanal, zo werken de gebeurtenissen in de Pantanal ook door tot in de Paraná Delta in Argentinië, een wetland dat zich uitstrekt tot de monding van de Paraná rivier bij Buenos Aires. Want ook in de Paraná Delta lopen de branden uit de hand, met als hoofdoorzaken het afbranden van land voor veehouderij in combinatie met extreme droogte, volgens Laura Prol van Both ENDS' parterorganisatie Taller Ecologista.

Milieuorganisaties in Argentinië ijveren al jaren voor een wet die wetlands zoals de Paraná Delta beschermt.

Ook Nederland en de EU kunnen meer doen om de neerwaartse spiraal in de Pantanal, de Paraná Delta en Amazone te stoppen. Waar de Nederlandse regering en andere Europese overheden nu actief steun bieden aan bedrijven om in deze gebieden infrastructuur zoals havens en waterwegen aan te leggen ten behoeve van de soja-sector (die voor een groot deel naar Europa wordt geëxporteerd), zouden ze hun collega's in Zuid-Amerika juist moeten aansporen deze ecosystemen en de gemeenschappen die ervan afhankelijk zijn te beschermen, en de import van aan ontbossing gelinkte producten zoals soja aan banden moeten leggen.

Voor meer informatie

Lees meer over dit onderwerp