Nederland kan agrarische voetafdruk drastisch verkleinen
Both ENDS kijkt in de weken na de verkiezingen waar de politiek in de komende jaren op kan sturen om de Nederlandse voetafdruk over de grenzen te verkleinen en het Nederlandse buitenlandbeleid juist te laten werken voor mens en milieu. Dat doen we door in vier dubbelinterviews met steeds een eigen expert en iemand van buiten de organisatie.
Een eerste gesprek tussen Karin van Boxtel en Volkert Engelsman over de rol van Nederland in het mondiale voedselsysteem.Van Boxtel is co- interim-directeur van Both ENDS en deskundige op het gebied van voedselsystemen en internationale handel. Afgelopen jaar was ze mede-initiatiefnemer van een manifest dat oproept om het Nederlands landbouwbeleid ook te laten werken voor boer(inn)en wereldwijd. Engelsman is ondernemer en pionier in de biologische landbouwsector. Hij richtte Eosta op. Maar bovenal is hij een tegendraadse denker. Recentelijk zette hij de Robin Food coalitie op, een samenwerkingsverband van bedrijven en organisaties die al bezig zijn met de landbouwtransformatie
Nederland moet dringend een omslag maken naar een duurzamer voedsel systeem. Hoe moet dat gebeuren?
Engelsman: “Verandering gaat van een vooroplopende minderheid uit. Er is altijd een groep koplopers, die wordt gevolgd door een middengroep en daar achteraan hobbelt een groep achterblijvers. Politici kunnen pas keuzes maken als er een democratische meerderheid is. Ze zijn daarmee volgend. Veel Nederlandse bedrijven, zoals bijvoorbeeld de kunstmestindustrie en pesticidefabrikanten, hebben er baat bij dat alles hetzelfde blijft. Wanneer je daar als politicus tegenin gaat, kun je niet op veel steun rekenen.”
Maar als de overheid het niet doet, wie dan wel?
Engelsman: ”We moeten op zoek naar de ‘hotspots’, de plekken waar wél veranderingspotentieel zit, zoals de biologische landbouw en de regeneratieve landbouw. De strijd moet niet alleen op basis van morele opvattingen gevoerd worden, maar ook op basis van feiten en berekeningen. Wanneer de werkelijke kosten van het huidige landbouwsysteem inzichtelijk zijn, is iedereen over te halen, omdat je dan ziet dat iedere euro subsidie voor de huidige landbouw drie euro aan maatschappelijke kosten veroorzaakt.”
Van Boxtel: “Er is een steeds luidere stem tegen fossiele subsidies, een debat dat wordt ondersteund door cijfers. Op het gebied van landbouw hebben we ook veel cijfers en nu is het zaak met die cijfers heel simpel de boodschap kracht bij te zetten dat intensieve landbouw en veeteelt niet de toekomst zijn. We hebben veel voorbeelden die laten zien hoe het wél kan, denk aan de Toekomstboeren en voedselbossenpioniers in Nederland, Kameroen en Costa Rica.’
Nederland is een grote speler op het wereldtoneel: er wordt voor zo’n 122 miljard euro aan agrarische producten geëxporteerd, waarvan 30 % naar landen buiten de EU. Het grootste gedeelte daarvan is sierteelt, vlees en zuivel. Maar Nederland exporteert ook zijn intensieve landbouwsysteem, precies dat systeem waar we volgens jullie van af zouden moeten. Wat moet er gebeuren om dat tij te keren?
Engelsman: “Er is een ander verhaal nodig. ‘We moeten de wereldbevolking voeden’, dat soort argumenten worden steeds opgeworpen. Maar wil je de wereld voeden, dan gaat het niet om opbrengst in hectare, maar om een eerlijke welvaartsverdeling. Die welvaartsverdeling wordt er niet beter op wanneer het mondiale Zuiden nóg afhankelijker wordt van zaden, kunstmest en pesticiden uit het Westen. Wat verstaan we onder de ‘de wereld voeden’, bedoelen we dan dieren of mensen? 80% van onze landbouw is voor de teelt van diervoeding.”
Van Boxtel: “Via het internationaal beleid – waaronder de handelsagenda- wordt het Nederlandse agrarische bedrijfsleven ondersteund. Het vertrekpunt zou veel meer moeten zijn: waar hebben mensen zelf behoefte aan zodat die steun bijdraagt aan een eerlijkere verdeling van voedsel en gezonder ecosysteem? Om een voorbeeld te geven: Ambassades spelen nu een rol in het promoten van de Nederlandse zadensector. Terwijl in een land als Kenia 70 tot 80 procent van de boeren afhankelijk is van informele zadensystemen waarbinnen zij zelf zaden uitwisselen en vermeerderen. Dat systeem vraagt om versterking, die boeren hebben niet een nóg actievere Nederlandse zadensector nodig die hen zaden en pesticiden komt verkopen..”
Minder exporteren dus, maar heeft dat geen schadelijke gevolgen voor de Nederlandse economie?
Van Boxtel: “Wij moeten het gaan winnen op kwaliteit en op duurzaamheid, op een respectvolle manier. Luisteren naar gemeenschappen wereldwijd en horen wat zij nodig hebben.”
Engelsman: “Leiderschap begint niet met klagen over de anderen, maar met het goede voorbeeld te geven. Bovendien, we dóen het al in Europa. We hebben een Green Deal en een Corporate Sustainability Reporting Directive. Bedrijven moeten laten zien wat hun impact is. Doen ze dat niet, dan krijgen ze geen goedkeurende verklaring meer en daarmee geen financiering. Het achterhoedegevecht daarover is in Brussel al uitgevochten.”
Van Boxtel: “Het Nederlandse landbouwdebat wordt gedomineerd door machtige spelers zoals LTO en Agractie. Zij zijn gebaat bij een status quo. Maar er is ook een ‘BV Nederland’ die wél het goede voorbeeld geeft. Bouw dáár je businessmodel op.”
Engelsman: “Mijn boodschap aan de politiek is om de komende jaren vooral te luisteren naar de koplopers die al bezig zijn met de landbouwtransformatie. Zij moeten aan de politieke tafels zitten om mee te praten. We zetten daarin al flinke stappen, onder andere met de Robin Food Coalitie, maar er moet echt nog veel beter naar hen geluisterd worden. Wat is er nodig om de transitie voor elkaar te krijgen? Waar lopen ze tegenaan? Alleen als je dat gesprek voert, komt je tot een idee waar het naartoe moet en hoe. Een nieuw kabinet moet de huidige machtspatronen doorbreken.”
Van Boxtel: “Er zijn verschillende vormen van tegenmacht nodig: tegenmacht, voormacht en samenmacht. Je hebt de tafelplakker nodig, de pioniers en de groep die elkaar versterkt. Die krachten moeten we blijven bundelen, zowel nationaal als internationaal, zodat er een steeds sterkere beweging ontstaat in de richting van duurzame en eerlijke voedselproductie wereldwijd. Door niet alleen te luisteren naar de grote agrarische bedrijven, maar juist en vooral naar de stroomversnellers, kan onze politiek deze beweging ruim baan geven.”
Voor meer informatie
Lees meer over dit onderwerp
-
Nieuws / 4 mei 2023
18 redenen voor een internationaal perspectief in het Nederlandse landbouwbeleid
Ons manifest "Het Nederlands landbouwakkoord gaat verder dan Nederland: bied duurzame boeren en consumenten wereldwijd perspectief" is inmiddels ondertekend door ruim 70 NGO's, boerenorganisaties, wetenschappers en bedrijven van over de hele wereld. Hieronder geven een aantal van hen hun motivatie hiervoor aan.
-
Brief / 24 april 2023
-
Publicatie / 24 april 2023
-
Voor de pers / 9 mei 2023
Manifest Landbouwakkoord vandaag aangeboden aan Tweede Kamer
Vandaag overhandigde een delegatie het 'Manifest Landbouwakkoord' aan leden van de Tweede Kamer. Het Manifest is een initiatief van Both ENDS en Oxfam Novib, en werd ondertekend door een brede coalitie van meer dan zeventig NGO's, boerenorganisaties, wetenschappers en bedrijven. Zij roepen de Tweede Kamer op om bij het formuleren van landbouwbeleid ook oog te hebben voor de grote Nederlandse agrarische voetafdruk in het buitenland, teneinde die drastisch te verkleinen.
-
Voor de pers / 21 april 2023
Manifest: Nederland kan met Landbouwakkoord internationale voetafdruk verkleinen
Het Nederlandse Landbouwakkoord, dat nu wordt ontwikkeld, is te veel alleen op Nederland gericht. Dat vindt een brede coalitie van meer dan zestig NGO's, boerenorganisaties, wetenschappers en bedrijven die vandaag een brandbrief stuurde aan ministers Adema (LNV) en Schreinemacher (BuHaOS). Het Nederlandse landbouwbeleid moet zich ook richten op het verkleinen van de grote Nederlandse agrarische voetafdruk in landen buiten Nederland, door voedselzekerheid en behoud van biodiversiteit als startpunt te nemen. De coalitie publiceerde een manifest waarin zij uiteenzet hoe de hervorming van het Nederlandse agrarische buitenlandbeleid eruit zou kunnen zien.
-
Nieuws / 16 november 2023
Stemmen met wereldwijde impact
Dit artikel verscheen op donderdag 16 november op Joop.nl
Wegwerpfashion blijft ons land binnenstromen, de stikstofcrisis legt onze bouw stil en de energiearmoede stijgt, maar de Nederlandse politiek is aan het navelstaren. Terwijl dit problemen zijn die we als Nederland nooit in ons eentje kunnen oplossen. Want de kleding die we dragen, het eten dat op ons bord ligt, de elektriciteit die uit ons stopcontact komt: allemaal geproduceerd in wereldwijde handels- en productieketens. Met verstrekkende gevolgen, zowel in ons eigen land als ver, ver daarbuiten. Het zou naïef zijn om te denken dat we die problemen kunnen oplossen met alleen binnenlands beleid. En andersom: we ontlopen onze verantwoordelijkheid als we blijven hangen in de gedachte dat Nederland slechts een bescheiden rolletje speelt op het wereldtoneel. De recentste statistieken laten zien dat Nederland wereldwijd de vierde exporteur en de zevende importeur is van producten. Met de verkiezingen in het vooruitzicht, is het tijd om ook buiten ons kikkerlandje te kijken. Want het is ook in ons belang om te stemmen met wereldwijde impact.
-
Nieuws / 25 april 2022
Input Both ENDS op Rondetafelgesprek ‘Klimaat en vergroening’
Both ENDS was aanwezig bij de 'Rondetafel over Klimaat en Vergroening', georganiseerd door minister Schreinemacher (Handel en Ontwikkelingssamenwerking). Het gesprek dient als input voor zowel de beleidsnota als het Internationale Klimaat- en Milieubeleid die ze de komende maanden beide zal presenteren. Ter voorbereiding van het gesprek deelden we onze visie op hoofdlijnen met haar.
-
Dossier /
Nederland, het buitenland en de verkiezingen
Binnenkort zijn er verkiezingen in Nederland. De politieke partijen slijpen hun messen en hebben hun plannen inmiddels uiteengezet in lijvige partijprogramma's. Die gaan, niet verrassend, hoofdzakelijk over binnenlandse thema's. Het thema buitenland wordt vooral genoemd in het licht van kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven en als bedreiging op het gebied van gezondheid, privacy en concurrentie waartegen wij ons juist zouden moeten beschermen. Maar als we in Nederland willen verduurzamen moeten we vooral ook naar onze voetafdruk over de grenzen kijken en erop inzetten die te verkleinen. Both ENDS kijkt in de weken tot de verkiezingen waar binnen de partijprogramma's de kansen liggen.
-
Evenement / 17 januari 2023, 15:00 - 17:00
Kom naar het Grote Coherentiedebat in Nieuwspoort!
Om de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG's) - onder andere op het gebied van armoedebestrijding en voedselschaarste - te bereiken kijkt de politiek vooral naar hoe ontwikkelingssamenwerking daaraan kan bijdragen. Maar dat is lang niet het hele verhaal. Nederland is zeer actief in het buitenland, in handel, investeringen, landbouw, veeteelt, infrastructuur, dienstverlening etc. Ook en juist dáár moet aan knoppen gedraaid worden om de SDG's te halen.
-
Nieuws / 14 maart 2021
Stem voor het klimaat!
Verschillende collega's van Both ENDS maakten vandaag op verschillende locaties lawaai voor het klimaat tijdens het klimaatalarm. Onze collega Annelieke Douma gaf in Haarlem een korte speech over de grote rol die Nederland speelt in klimaatverandering en milieudegradatie buiten onze grenzen. Ze gaf daarbij een aantal suggesties die het Nederlandse buitenlandbeleid meteen al een heel stuk klimaatvriendelijker zouden maken. Hieronder de tekst die door haar werd uitgesproken.
-
Brief / 9 juni 2022
Positie-paper Landrechten en Eigendomsrechten
Both ENDS schreef dit positie paper voor de Tweede Kamer-commissie buitenlandse handel en ontwikkelingsamenwerking als input voor het rondetafelgesprek over landrechten op 15 juni 2022. Land- en gebruiksrechten worden onvoldoende meegenomen in Nederlands beleid en praktijk. Dit is wel nodig voor voedselzekerheid, het behalen van de klimaatdoelen, en om de ongelijkheid terug te dringen.
Om de voedsel- en klimaatcrisis echt aan te pakken liggen er drie belangrijke kansen, namelijk (1) het respecteren en versterken van landrechten in de uitgaven van publiek geld; (2) een ander voedsel en landbouwbeleid voeren met respect voor landrechten -ook in de handelsagenda-; en (3) het feministisch buitenlandbeleid goed uitvoeren.
-
Blog / 16 februari 2021
Nederland kan veel bijdragen aan verduurzaming van landbouw – nationaal én internationaal
Door Karin van BoxtelAls Nederland haar landbouw en veeteelt wil verduurzamen en wil zorgen dat boeren een eerlijke prijs voor hun producten krijgen, zal ons land ook buiten de grenzen moeten kijken. Nederland is de op één na grootste exporteur van landbouwproducten ter wereld. We hebben grote impact, omdat we via onze handelsrelaties een intensief landbouwsysteem in stand houden dat leidt tot de vernietiging van ecosystemen en dat lokale productie ondermijnt. De voetafdruk van de Nederlandse economie is, mede door de handel in landbouwproducten, groot en groeiende. Dat moet en kan anders:Nederland heeft namelijk een goede uitgangspositie om de noodzakelijke landbouwtransitie aan te voeren. Gelukkig bieden de verkiezingsprogramma's die op tafel liggen, daarvoor genoeg aanknopingspunten. Een nieuwe coalitie kan dus voortvarend aan de slag.
-
Dossier /
Financiering van agro-ecologie
Nog altijd gaat het grootste deel van de publieke klimaat-, landbouw- en ontwikkelingsbudgetten naar conventionele agro-industriële projecten, die medeveroorzakers zijn van de huidige klimaat-, voedsel- en biodiversiteitscrises. Both ENDS en partners pleiten voor een omslag naar agro-ecologische praktijken, die mens- en milieuvriendelijk zijn.
-
Blog / 22 september 2022
Is de beleidsnotitie BuHaOS de route naar groene en gelijkwaardige Nederlandse handel?
Door Karin van BoxtelNederland heeft als belangrijk handelsland een grote sociale en ecologische voetafdruk over de grens. De beleidsnotitie Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, waarover de Tweede Kamer op 28 september debatteert, bevat een aantal veelbelovende elementen die het Nederlandse handelsbeleid daadwerkelijke duurzaam en rechtvaardig kunnen maken. Maar om daar te komen moet de minister haar ambities wel omzetten in daadkrachtig beleid, schrijft Karin van Boxtel van Both ENDS in deze opiniebijdrage voor Vice Versa.
-
Evenement / 23 februari 2021, 17:30 - 19:30
Het Grote Buitenlanddebat
Nederland is klein in oppervlakte, maar heeft een belangrijke rol op het wereldtoneel als het gaat om bijvoorbeeld handel, investeringen, land- en waterbouw. Wat is de impact van al die activiteiten en wat levert het ons en de landen waar ze plaatsvinden op? Aan welke knoppen moeten we draaien om onze voetafdruk te verkleinen? Waar liggen de kansen binnen de politiek?
-
Nieuws / 13 november 2023
De buitenlandse financiers van de Argentijnse lithiumkoorts: steun van exportkredietinstellingen voor lithiummijnbouw
De wereld heeft zeer dringend behoefte aan de overstap van fossiele brandstoffen naar duurzame energie. Deze enorme verandering plaatst het Mondiale Zuiden – opnieuw – in het middelpunt, dit keer voor de levering van de zogenaamde 'kritische mineralen', zoals litium uit Argentinië, die nodig zijn voor deze energietransitie.
-
Publicatie / 13 november 2023
-
Evenement / 27 september 2023, 16:00 - 17:30
The Future We See - Food Systems
What does a food system look like that serves the well-being of people and the planet?
While agriculture and livestock food production in the world have become increasingly large-scale, industrial and ever more efficient for decades, the damage and inequality this food system causes is also becoming increasingly clear. Across the world, more and more people are therefore engaged in alternative, sustainable food production that ensures many generations to come to still have access to fertile, healthy land and clean water.
In this talkshow, we highlight some of these examples and hope to fuel the dialogue about this topic.
Speakers:
- Rosinah Mbenya - PELUM Kenya (via Zoom)
- Matt Canfield - University of Leiden
- Ida Simonsen - Dutch UN Youth Representative Biodiversity and Food
- John Arink- Ekoboerderij Arink (biodynamic farmer)
Moderator
Farid Tabarki - Studio Zeitgeist
Inspired? Join our 'The Future We See' - talkshow on September 28th! You can either attend live or online, quietly listen or actively participate in the discussion - or during the drinks afterwards. We hope to see you there!
Also take a look at our previous session
To get a glimpse of the atmosphere, see a short video of our last session (about economic systems): https://youtu.be/AUNGcROovnc
And to dive in a little deeper, watch this compilation: https://youtu.be/nzuwIREeiNo
-
Publicatie / 1 september 2017
-
Publicatie / 1 september 2017