Biologische wilde rooibos in de steppen van Zuid-Afrika
Zuid-Afrika staat bekend als het land van de oeroude en gezonde kruidenthee rooibos, die duizenden jaren geleden werd ontdekt door de Khoisan, de inheemse volkeren van het zuidelijke deel van Afrika. In de vorige eeuw werd rooibos steeds meer gecommercialiseerd, met name door blanke Zuid-Afrikaanse boeren die het nog steeds grootschalig produceren. Dit heeft geleid tot milieuschade, bodemerosie en een verlies aan biodiversiteit. Gelukkig bestaan er ook initiatieven van gemeenschappen voor kleinschalige en milieuvriendelijke rooibosteelt. Onze jarenlange Zuid-Afrikaanse partner, de Environmental Monitoring Group (EMG), is al meer dan twintig jaar betrokken bij dit soort rooibosteelt en bij de gemeenschappen in Suid Bokkeveld, in het westelijke deel van Zuid-Afrika. Hoewel het niet altijd makkelijk is geweest, gelooft Noel Oettle, senior adviseur bij EMG, dat deze manier van produceren de toekomst is.
Vertel eens iets over dit gebied en de mensen die wonen in Suid Bokkeveld.
"Suid Bokkeveld is een woest gebied, waar in de zomer de zon brandt en het land opdroogt en in de winter vaak vorst en koude regens voorkomen. Het is geen makkelijke plek om te overleven, maar aan de andere kant is het ook een gebied met rustige rivieren en een geweldige biodiversiteit. In combinatie met de periodieke droogte, koude winters en regenval in het voorjaar, biedt de zure bodem een ideale leefomgeving voor droogteresistente plantensoorten zoals rooibos.
Suid Bokkeveld is de thuisbasis van een gemeenschap van kleinschalige rooibosboeren die hier al sinds mensenheugenis wonen. Helaas belooft klimaatverandering niet veel goeds voor het gebied, niet op de korte en ook niet op de lange termijn: hogere temperaturen, extremere weersomstandigheden, meer en langere periodes van droogte, een later begin van en een eerder einde aan het regenseizoen en een algehele afname in winterneerslag. De gemeenschappen in Suid Bokkeveld hebben al tientallen jaren last van deze negatieve gevolgen van klimaatverandering. Het wordt steeds moeilijker om daar gewassen te verbouwen en te kunnen leven vanwege de droogtes en onvoorspelbare weersomstandigheden."
Wanneer kwam EMG dan in beeld?
"In 1998 vroegen de gemeenschappen in Suid Bokkeveld EMG om hulp. We gingen om de tafel zitten met leden van de gemeenschap om vast te stellen wat de problemen waren en hoe wij daar oplossingen voor konden vinden. Samen besloten we dat ons doel het beste zou worden gediend door middel van zogeheten 'participatief actieonderzoek'. Naast veel andere voordelen, bestaat deze benadering in het kort uit een samenwerking tussen gemeenschappen en academici waarbij zij cyclisch te werk gaan. Eerst wordt er een verandering gepland, daarna wordt deze uitgevoerd, de gevolgen ervan worden geobserveerd en tot slot wordt hierop gereflecteerd. Hierna begint de cyclus opnieuw: (her)plannen, uitvoeren, observeren, reflecteren, enzovoorts....
Ons belangrijkste doel was om manieren te vinden om ons aan te passen aan de nieuwe realiteit van de veranderende klimatologische omstandigheden en ondertussen ook gebruik te maken van de natuurlijke elementen die al aanwezig waren. Boeren wisselden hun traditionele kennis uit en maakten gebruik van nieuwe wetenschappelijke bevindingen om betere manieren te vinden waarop zij rooibos kunnen produceren en de bodemgezondheid en biodiversiteit kunnen behouden. Samen hebben wij deze methoden verbeterd en geoptimaliseerd om de beste resultaten te krijgen."
EMG steunde de gemeenschappen ook om een coöperatie op te richten, toch?
"Ja, dat klopt. In 2001 richtten de gemeenschappen de Heiveld Cooperative op en begonnen zij met het produceren van biologisch gecertificeerd rooibos. Op dat moment waren 14 boeren lid van de coöperatie en nu zijn dat er 74. In 2004 kreeg Heiveld haar eigen biologische en Fairtrade keurmerk. In 2014 exporteerde Heiveld rooibos ter waarde van 4,5 miljoen rand (destijds ongeveer 400,000 USD) en in 2015 exporteerden zij 5 miljoen rand aan rooibos naar noordelijke landen! Helaas werd de regio van 2015 tot 2018 getroffen door ernstige droogte. Oogsten mislukten en de productie nam enorm veel af.
Als reactie op deze droogtes, is de Heiveld Cooperative een project begonnen dat wordt gefinancierd door kleine subsidies van het Adaptation Fund. Het project heeft boeren in staat gesteld om hun kennis en capaciteiten nog verder uit te breiden, en om manieren uit te proberen om hun rooibosproductie 'klimaatbestendig' te maken, zoals mulchen en het gebruik van technieken met minimale grondbewerking. Het gehele plannings– en productieproces is participatief, en landbouwgezinnen delen in 25% van de kosten."
Waarom is dit project zo speciaal? Wat zijn de opbrengsten ervan?
"Het is een participatief adaptatieproject dat wordt geleid door gemeenschappen. Het kost weinig en bouwt verder op de kennis en werkwijzen die er al zijn. Het is erg toegankelijk voor boeren en al is het niet altijd even makkelijk, is het wel erg effectief. Het heeft andere landbouwgemeenschappen daarom ook geïnspireerd om het na te bootsen.
In 2017 steunden de fairtrade handelspartners van de coöperatie in het mondiale Noorden een campagne die hen in staat stelde om een stuk land van 2,500 hectare aan te schaffen om de toegang tot land voor sommige leden te vergemakkelijken. Dat is pas de daad bij het woord voegen! Door hoge prijzen te betalen tijdens periodes van droogte, maakten deze partners het mogelijk voor de coöperatie om haar leden te steunen in het herstellen van hun rooibosplantages door hen zaden en zaailingen te geven. Als gevolg hiervan is de productie in 2021 gestegen tot 84 ton."
Wat hoopt u voor dit initiatief in de nabije toekomst?
"Ik zou graag zien dat de leden van de Heiveld Cooperative door kunnen gaan met innoveren en ook hun toegang tot land kunnen uitbreiden zodat zij allemaal voldoende rooibos kunnen produceren op een ecologische basis om in de behoeften van hun gezinnen te voorzien. Ik hoop ook dat zij een inspiratiebron blijven voor anderen en dat de overheid inziet dat agro-ecologische benaderingen het meest duurzaam zijn voor de planeet en het voordeligst zijn voor de landbouwgemeenschappen. Overheidsbeleid kan zulke initiatieven dan ondersteunen en zo kan er een bredere impact ontstaan."
Wat is de toegevoegde waarde van Drynet en Both ENDS in uw werk?
"Wij werken samen met Both ENDS in Drynet om de lokale realiteit van de steppen onder de aandacht te brengen bij internationale beleidsinstanties en financiële organisaties, zoals de UN Convention to Combat Desertification, UN Climate Change Convention, GCF, GEF en het Adaptation Fund. Daarnaast steunen Both ENDS en EMG elkaar in de strijd voor de erkenning van gemeenschapsinitiatieven. Wij leren al van elkaar sinds de oprichting van zowel EMG als Both ENDS in 1991. Ik denk zelfs dat EMG één van de eerste 10 organisaties was waar Both ENDS ooit mee heeft samengewerkt!"
Voor meer informatie
Lees meer over dit onderwerp
-
Transformative Practice /
Agro-ecologie
Agro-ecologie is een verzamelnaam voor een set landbouwtechnieken, een wetenschapsgebied en een sociale beweging. Het doel van agro-ecologie is het transformeren van voedselsystemen ten behoeve van meer ecologische duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en weerbaarheid. Both ENDS en CSO-partners over heel de wereld ondersteunen boeren en veehouders die agro-ecologie toepassen, zowel bij de uitvoering ervan als bij het verkrijgen van politieke en financiële steun.
-
Publicatie / 10 October 2022
-
Nieuws / 29 June 2021
Samen tegen verwoestijning in de Braziliaanse Sertão
De boeren in de regio Sertão do Araripe in de deelstaat Pernambuco zijn slim. De kleinschalige boerenfamilies weten dat duurzaam levensonderhoud op de vruchtbare maar kwetsbare bodem van de Sertão alleen mogelijk is als zij goed omgaan met hun natuurlijke omgeving. Hun uitgangspunt is verantwoorde landbouw, waarbij zij elke druppel beschikbaar water optimaal benutten, natuurlijke meststoffen en ongediertebestrijding zorgvuldig inzetten en pleiten voor beleid en wetten die behoud van natuurlijke hulpbronnen stimuleren in plaats van de uitputting. De organisatie CAATINGA helpt deze boeren om te gaan met de uitdagende omstandigheden.
-
Nieuws / 17 June 2021
We vieren gemeenschapsinitiatieven op Werelddag tegen Woestijnvorming, Landdegradatie en Droogte
Vandaag is het Werelddag tegen Woestijnvorming, Landdegradatie en Droogte. Een dag als deze is broodnodig om de aandacht te vestigen op verwoestijning, landdegradatie en droogte. In veel gebieden wereldwijd worden honderden miljoenen mensen hierdoor dagelijks bedreigd en getroffen. Hoewel de oorzaken - zoals grootschalige landbouw, het gebruik van pesticiden, waterwinning en klimaatverandering - duidelijk zijn en moeten worden gestopt, is het net zo belangrijk om te kijken naar oplossingen zoals herstel en duurzaam landgebruik. Wij zullen ons de komende weken in het bijzonder richten op dit soort inspirerende oplossingen omdat zij ook te maken hebben met het thema dat dit jaar is gekozen voor Werelddag tegen Woestijnvorming, Landdegradatie en Droogte: 'Restoration. Land. Recovery. We build back better with healthy land'.
-
Voor de pers / 7 March 2022
Nieuw rapport: investeren in agroecologie is nodig voor gezond wereldwijd voedselsysteem
Recent onderzoek van Profundo, in opdracht van Both ENDS en Oxfam Novib toont aan dat investeren in agroecologie noodzakelijk is voor een duurzaam en inclusief wereldwijd voedselsysteem. Vandaag de dag hebben zo'n 768 miljoen – een op de tien - mensen dagelijks te maken met honger of ernstig tekort aan voedsel. Conflicten, economische stilstand veroorzaakt door de coronapandemie, en de klimaatcrisis vormen een directe bedreiging voor voldoende productie van en toegang tot voedzaam voedsel. Agro-ecologie, een vorm van landbouw die kleinschalige boeren, natuur en korte ketens centraal stelt in voedselproductie, maakt gemeenschappen in ontwikkelende landen weerbaarder en helpt hen honger terug te dringen. De steun voor agroecologie van grote donoren, waaronder Nederland, is echter tot nu toe ondermaats, concludeert het onderzoek.
-
Publicatie / 11 July 2019
-
Transformative Practice /
Inclusief landbeheer
Both ENDS werkt samen met partners wereldwijd aan inclusief landbeheer. We willen dat land op een eerlijke en inclusieve manier wordt beheerd en duurzaam wordt gebruikt, waarbij de rechten en belangen van lokale gemeenschappen centraal staan.
-
Nieuws / 2 December 2024
-
Evenement / 11 September 2019, 08:00 - 10:00
UNCCD COP14: From global frameworks to local actions
Tijdens de UNCCD COP14 in India, die plaatsvindt van 2 tot 13 september 2019, is Both ENDS medeorganisator van een aantal side events.
-
Evenement / 3 September 2019, 13:00 - 15:00
UNCCD COP14: Pathways for big money to reach local communities
Tijdens de UNCCD COP14 in India, die plaatsvindt van 2 tot 13 september 2019, is Both ENDS medeorganisator van een aantal side events.
-
Publicatie / 7 March 2022
-
Nieuws / 30 August 2019
Spijkers met koppen tijdens de UNCCD-COP in India
Honderden miljoenen mensen wonen wereldwijd in gebieden waar de bodem uitgeput is, vaak noodgedwongen of omdat de regio waar zij al generaties wonen, in de loop van de tijd steeds droger is geworden. De woestijn rukt op en dat is een mondiaal probleem. De meningen over de oorzaken van landdegradatie en verwoestijning, maar vooral over de oplossingen, zijn zeer verdeeld. Om daarover te praten, vindt van 2 tot 14 september de tweejaarlijkse wereldwijde VN-conferentie over verwoestijning plaats. Daar komen beleidsmakers, wetenschappers, NGO's, boerinnen en boeren, veehouders, herders en bedrijven van over de hele wereld bij elkaar. Onze collega Nathalie van Haren gaat ernaartoe en legt hieronder uit met welk doel.
-
Voor de pers / 7 November 2022
Cijfers laten zien: klimaatgeld gaat veel te weinig naar duurzame landbouw
Utrecht, 7 november 2022 – Grote delen van budgetten die bedoeld zijn voor klimaat, landbouw en ontwikkeling worden nog altijd uitgegeven aan landbouwprojecten die weinig bijdragen aan het tegengaan van klimaatverandering. Slechts een klein deel gaat naar initiatieven die op een transformatie van voedselsystemen gericht zijn. Dit blijkt uit een inventarisatie van milieu- en mensenrechtenorganisatie Both ENDS. De organisatie roept daarom op om het op de komende klimaattop in Egypte niet alleen over de hoeveelheid klimaatgeld te hebben, maar ook over waar dat geld aan besteed wordt.
-
Publicatie / 7 November 2022
-
Nieuws / 30 September 2021
Agro-ecologie in Kenia: watervervuiling bestrijden terwijl de voedselproductie wordt veiliggesteld
Ongeveer 75% van de Kenianen verdient hun gehele inkomen of een deel daarvan uit de agrarische sector, dit staat gelijk aan 33% van het bruto binnenlands product (bbp) van het land. Toch is de landbouwproductiviteit de afgelopen jaren gestagneerd. Er zijn verschillende factoren die aan deze lage landbouwproductiviteit hebben bijgedragen aan deze lage, waaronder een algemene afname in bodemvruchtbaarheid vanwege de constante opname van voedingsstoffen door gewassen; slechte landbouwmethoden; bodemdegradatie en het overmatige/verkeerde gebruik van kunstmatige meststoffen die de bodem verzuren. De oplossing voor deze problemen is: Agro-ecologie.
-
Nieuws / 10 October 2021
Voedselbos in de Flevopolder smaakt naar meer!
In de Noordoostelijke punt van de Flevopolder bevindt zich landgoed Roggebotstaete. Een levendige oase van natuur en biodiversiteit, ontstaan door menselijke arbeid. Ooit was het de boomkwekerij van de Rijksdienst, maar sinds het in 2012 werd geschonken aan Stichting Roggebotstaete Landgoed hebben zich er allerlei nieuwe initiatieven ontwikkeld rond het thema 'eetbare natuur'. Both ENDS startte vanuit haar toenmalige Rich Forests- programma in 2015 samen met Roggebotstaete een voedselbos op het landgoed. Lennard Duijvestijn, de aanjager van het landgoed, vertelt ons over zijn passie voor het landgoed, het unieke van voedselbossen en zijn hoop voor de toekomst, om te beginnen die van Flevoland.
-
Evenement / 5 September 2019, 13:00 - 15:00
UNCCD COP14: Communities regreen the Sahel
Tijdens de UNCCD COP14 in India, die plaatsvindt van 2 tot 13 september 2019, is Both ENDS medeorganisator van een aantal side events.
-
Dossier /
Financiering van agro-ecologie
Nog altijd gaat het grootste deel van de publieke klimaat-, landbouw- en ontwikkelingsbudgetten naar conventionele agro-industriële projecten, die medeveroorzakers zijn van de huidige klimaat-, voedsel- en biodiversiteitscrises. Both ENDS en partners pleiten voor een omslag naar agro-ecologische praktijken, die mens- en milieuvriendelijk zijn.
-
Evenement / 5 September 2017
UNCCD CoP13
Van 6 tot 16 september vond in Ordos, China, de 13e 'Conference of Parties' van de UNCCD (UN Convention to Combat Desertification) plaats. De UNCCD is het wereldwijde verdrag van de Verenigde Naties over de bestrijding van verwoestijning en droogte. Alle landen van de wereld hebben de conventie ondertekend. Canada trok zich in 2012 terug, maar heeft in december 2016 onder leiding van de Trudeau-regering het proces voor hereniging ingezet. Both ENDS is lid van Drynet, een netwerk van lokale organisaties en gemeenschappen in droge gebieden die zoeken naar manieren om land op een duurzame manier te gebruiken.
-
Publicatie / 22 April 2021