Voedselbos in de Flevopolder smaakt naar meer!
In de Noordoostelijke punt van de Flevopolder bevindt zich landgoed Roggebotstaete. Een levendige oase van natuur en biodiversiteit, ontstaan door menselijke arbeid. Ooit was het de boomkwekerij van de Rijksdienst, maar sinds het in 2012 werd geschonken aan Stichting Roggebotstaete Landgoed hebben zich er allerlei nieuwe initiatieven ontwikkeld rond het thema 'eetbare natuur'. Both ENDS startte vanuit haar toenmalige Rich Forests- programma in 2015 samen met Roggebotstaete een voedselbos op het landgoed. Lennard Duijvestijn, de aanjager van het landgoed, vertelt ons over zijn passie voor het landgoed, het unieke van voedselbossen en zijn hoop voor de toekomst, om te beginnen die van Flevoland.
Als ik op de website van Roggebotstaete kijk naar foto's van het voedselbos, dan zie ik vooral foto's van bosvruchten zoals frambozen en bessen. Wat maakt een voedselbos anders dan een boomgaard?
"We hebben het hier over een heel bijzonder ecosysteem, waarin natuur en voedselproductie samenkomen. De synergie tussen die twee is nergens zo groot als in een voedselbos. Er groeit inderdaad veel fruit, maar in een boomgaard heb je vaak maar een beperkt aantal soorten. In ons voedselbos groeit een groot aantal verschillende soorten, ook oude fruitrassen. Bovendien is er een windhaag van hazelaars, er groeien noten, kruiden en andere eetbare gewassen. Een voedselbos bestaat uit verschillende 'lagen' – van laag-bij-de-grond gewassen tot hoge bomen, en alles wat daar tussenin zit. Al die organismen hebben hun eigen functie in het geheel, en uiteindelijk houdt het bos zichzelf in stand terwijl het voedsel blijft produceren."
Dat klinkt ideaal! Waarom zien we niet veel meer voedselbossen zoals dit ontstaan?
"Roggebotstaete is echt een proeftuin, in de letterlijke, maar ook in de figuurlijke zin van het woord. Voor ons is productie niet het hoofddoel, maar de zoektocht naar innovatie, naar het vergroten van de biodiversiteit. Wij hebben daartoe de mogelijkheid, en we kunnen ook meten welke resultaten we boeken. De meeste boeren hebben die ruimte niet – het is echt omschakelen naar een wezenlijk ander systeem. Velen hebben last van koudwatervrees. Met een voorbeeldlocatie zoals Roggebotstaete, kan de bekendheid rond voedselbossen in ieder geval worden vergroot."
Zijn dat dan conventionele boeren, of bijvoorbeeld boeren die nu al biologisch bezig zijn en een stapje verder willen gaan?
"Eigenlijk zien we twee verschillende groepen: Jongeren die net starten als boer of de boerderij van hun ouders overnemen en eigen ideeën hebben over duurzaamheid, en fruittelers die graag wat elementen uit een voedselbos zouden willen toevoegen aan hun bedrijf, zoals een windhaag of andere gewassen. Samen met een collectief van boeren van het Flevolands Agrarisch Collectief leid ik ook een Europees project waarin we samen met acht boeren in de regio de biodiversiteit op hun akkers monitoren en vergroten. De een heeft bloemrijke akkers, de ander wil graag permanente hagen waarin insecten en andere diersoorten leven, en de volgende voorziet in een watertje waar vogels en kikkers zich goed thuis voelen. Het directe voordeel voor boeren is dat de toegenomen insectenstand zorgt voor minder plagen. De monitoring moet onderzoeksresultaten opleveren die dit voor veel meer boeren inzichtelijk maken."
Zie jij voor je dat voedselbossen uiteindelijk de wereld veroveren?
"Nee, om eerlijk te zijn niet direct. Misschien op de lange termijn, maar het is onrealistisch om te denken dat we binnen tien of twintig jaar massaal zullen omschakelen naar een radicaal ander systeem. Voor een conventionele boer is het een enorme stap om over te schakelen – het verschil tussen een kale maisakker en een voedselbos is enorm. Ik denk dat het een combinatie wordt van verschillende systemen, maar ik zie nu al dat de agrarische sector wil weten hoe belangrijke elementen van voedselbossen kunnen worden ingepast in het huidige landbouwmodel."
Wat is jouw droom voor de toekomst, jouw ideale plaatje?
"Ik woon in Flevoland, dus laat ik daar beginnen. In dit stuk van Nederland vind je vooral hoog-productieve landbouw. Mijn ideaalplaatje is dat er daar een landschap ontstaat van boerderijen en akkers, omgeven door voedselbossen van bijvoorbeeld 50 meter breed. Die fungeren dan als een soort buffers die de boerderijen met elkaar verbinden, ze zijn de 'cultuurdragers' van de natuur en het landschap. Ze leveren voedselproducten op, maar er kunnen ook fiets- en wandelpaden in worden aangelegd. Ook zie ik voor me dat boerenbedrijven overgaan op strokenteelt, waarbij op akkers niet zover je kunt kijken slechts één gewas wordt geteeld, maar meerdere naast elkaar, in stroken van 2 trekkerbreedtes, zoals dat heet. Op elk van die stroken wordt een ander gewas gezaaid, bijvoorbeeld uien, wortels, sla, etc. Ze worden op verschillende tijden geoogst, dus de grond is veel langer deels begroeid dan in een monocultuurlandschap. De insecten die in het ene gewas zitten beschermen het andere gewas van een plaag. Beter voor de grond, goed voor de boer en veel leuker om naar te kijken."
Wat moet er gebeuren om jouw droom werkelijkheid te laten worden?
"Boeren zijn nu huiverig om grond te bestemmen voor natuur, want ze zijn bang dat dat veel inkomsten scheelt. We moeten boeren dus laten zien dat het aanleggen van een voedselbos op termijn echt rendabel is. Maar daarnaast moet de overheid veel meer sturen en elke boerderij verplichten tenminste 10% van de grond te bestemmen voor een voedselbos of natuurstrook die reikt tot aan de strook van de buren. Zo onstaat er een groot ecologisch, eetbaar – en daarmee rendabel – lint door het landschap. Voor deze overgang moet ruim de tijd worden genomen, zeg 20 jaar en de overheid moet dit mogelijk maken door bijvoorbeeld renteloze leningen aan te bieden en boeren te compenseren voor de gederfde inkomsten. Op die manier maken we boer onderdeel van de oplossing in plaats van het probleem."
Hoe zie jij de rol van Roggebotstaete – en met name het voedselbos – in dat proces?
"Wij zijn de bruggenbouwers, de pioniers. We zien dat de geesten in de relatief korte tijd dat we hiermee bezig zijn, al behoorlijk rijp zijn geworden. Boeren beginnen echt de potentie te zien van de combinatie van natuur en landbouw. Door aan iedereen die het wil, te blijven laten zien dat er heel veel mogelijk is, helpt Roggebotstaete mee die omslag te maken.
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier
Inclusieve wegen naar duurzaam en gezond voedsel voor iedereen
Overal ter wereld produceren kleinschalige boerinnen en boeren voedsel op een duurzame en inclusieve manier. Ze werken samen met de natuur en met elkaar, en voorzien hun gezinnen en gemeenschappen van voldoende en gezond voedsel. Deze manier van produceren staat echter overal onder druk door grootschalige landbouw en het wereldwijd dominante industriële voedselsysteem. Samen met onze partners
probeert Both ENDS het tij te keren ten gunste van duurzame, lokale praktijken die meestal 'agro-ecologisch' of 'natuurinclusief' worden genoemd. Waarom onze
focus daarop? Agro-ecologische praktijken zijn klimaatbestendig, inclusief en vergroten de mogelijkheden voor gemeenschappen overal ter wereld om duurzaam in hun voedsel te voorzien. -
Nieuws / 30 september 2021
Agro-ecologie in Kenia: watervervuiling bestrijden terwijl de voedselproductie wordt veiliggesteld
Ongeveer 75% van de Kenianen verdient hun gehele inkomen of een deel daarvan uit de agrarische sector, dit staat gelijk aan 33% van het bruto binnenlands product (bbp) van het land. Toch is de landbouwproductiviteit de afgelopen jaren gestagneerd. Er zijn verschillende factoren die aan deze lage landbouwproductiviteit hebben bijgedragen aan deze lage, waaronder een algemene afname in bodemvruchtbaarheid vanwege de constante opname van voedingsstoffen door gewassen; slechte landbouwmethoden; bodemdegradatie en het overmatige/verkeerde gebruik van kunstmatige meststoffen die de bodem verzuren. De oplossing voor deze problemen is: Agro-ecologie.
-
Nieuws / 27 september 2021
Analog Forestry: duurzame voedselproductie met een feministisch perspectief
In tijden van ontbossing, aantasting van ecosystemen en klimaatverandering, hebben plattelandsgemeenschappen het vaak moeilijk om op een gezonde en autonome manier in hun levensonderhoud te voorzien. Een van de oplossingen om hun problemen te bestrijden is Analog Forestry, een duurzame praktijk die bevorderd en uitgevoerd wordt door veel partners van Both ENDS. Wat zijn de voordelen van deze methode? Carolina Sorzano Lopez*, een Analog Forestry-trainer uit Colombia die is aangesloten bij het International Analog Forestry Network (IAFN), en Luz Marina Valle*, een lokale promotora van Analog Forestry in haar gemeenschap El Jocote in het noorden van Nicaragua, leggen het ons uit.
-
Nieuws / 19 augustus 2021
Violet Matiru: “Gemeenschappen rond de koloniale Ruiru I Dam zitten nog steeds in de knel”
Na vele jaren op internationale platforms zoals de VN te hebben gepleit voor goed milieubeleid, vroeg de Keniaanse Violet Matiru zich af: "Wat voor invloed heeft al dit lobbyen op onze gemeenschappen? Hoe helpt dit de moeders die nog steeds worstelen met het halen van water en die nog steeds koken op houtkachels?" Dat was de aanleiding voor haar en haar collega's om MCDI Kenia (Millennium Community Development Initiatives) op te richten en om samen te gaan werken met lokale gemeenschappen. Wij praatten met haar over de historische en huidige machtsverschillen in waterbeheer en over haar inspanningen om het waterbeheer in het stroomgebied van de Athi, dat zich uitstrekt van het gebied stroomopwaarts van Nairobi naar de Indische Oceaan, te verbeteren.
-
Nieuws / 17 september 2021
Meer dan bomen: het belang van niet-houten bosproducten voor gemeenschappen
Ongeveer één op de zes mensen, met name vrouwen, is direct afhankelijk van bossen voor hun levens en levensonderhoud, en dan vooral met betrekking tot voedsel. Dit laat zien hoe belangrijk bossen en niet-houten bosproducten (Non-Timber Forest Products / NTFP's) zijn voor de veerkracht van gemeenschappen. Deze producten zijn voor hen een bron van voedsel, water en inkomsten, maar hebben ook een culturele en spirituele betekenis.
-
Voor de pers / 7 maart 2022
Nieuw rapport: investeren in agroecologie is nodig voor gezond wereldwijd voedselsysteem
Recent onderzoek van Profundo, in opdracht van Both ENDS en Oxfam Novib toont aan dat investeren in agroecologie noodzakelijk is voor een duurzaam en inclusief wereldwijd voedselsysteem. Vandaag de dag hebben zo'n 768 miljoen – een op de tien - mensen dagelijks te maken met honger of ernstig tekort aan voedsel. Conflicten, economische stilstand veroorzaakt door de coronapandemie, en de klimaatcrisis vormen een directe bedreiging voor voldoende productie van en toegang tot voedzaam voedsel. Agro-ecologie, een vorm van landbouw die kleinschalige boeren, natuur en korte ketens centraal stelt in voedselproductie, maakt gemeenschappen in ontwikkelende landen weerbaarder en helpt hen honger terug te dringen. De steun voor agroecologie van grote donoren, waaronder Nederland, is echter tot nu toe ondermaats, concludeert het onderzoek.
-
Blog / 16 februari 2021
Nederland kan veel bijdragen aan verduurzaming van landbouw – nationaal én internationaal
Door Karin van BoxtelAls Nederland haar landbouw en veeteelt wil verduurzamen en wil zorgen dat boeren een eerlijke prijs voor hun producten krijgen, zal ons land ook buiten de grenzen moeten kijken. Nederland is de op één na grootste exporteur van landbouwproducten ter wereld. We hebben grote impact, omdat we via onze handelsrelaties een intensief landbouwsysteem in stand houden dat leidt tot de vernietiging van ecosystemen en dat lokale productie ondermijnt. De voetafdruk van de Nederlandse economie is, mede door de handel in landbouwproducten, groot en groeiende. Dat moet en kan anders:Nederland heeft namelijk een goede uitgangspositie om de noodzakelijke landbouwtransitie aan te voeren. Gelukkig bieden de verkiezingsprogramma's die op tafel liggen, daarvoor genoeg aanknopingspunten. Een nieuwe coalitie kan dus voortvarend aan de slag.
-
Publicatie / 7 maart 2022
-
Publicatie / 22 april 2021
-
Dossier
The merits of community-based restoration
Globally, the area that is suffering desertification and land degradation is ever expanding. Unsustainable and often large-scale agricultural practices, including the copious use of pesticides and fertilizers, are a major driver of land degradation, aprocess that is further exacerbated by climate change, causing more erratic rainfall patterns, longer periods of drought and unpredictable growing seasons. This is very problematic not only for the hundreds of millions of people who directly depend on land and water for their livelihoods, but also for life on earth as a whole. It is clear that this process must be stopped and reversed, better sooner than later. But how to go about it?
-
Alternatief
Rich Forests
Rich Forests promoot een duurzaam en toekomstbestendig productiesysteem en ondersteunt daartoe onder andere het omvormen van gedegradeerd land tot voedselbossen. Daarmee voorzien mensen in hun levensonderhoud, vergroten ze hun inkomsten en herstellen ze tegelijkertijd bodem en biodiversiteit.
-
Nieuws / 29 juni 2021
Samen tegen verwoestijning in de Braziliaanse Sertão
De boeren in de regio Sertão do Araripe in de deelstaat Pernambuco zijn slim. De kleinschalige boerenfamilies weten dat duurzaam levensonderhoud op de vruchtbare maar kwetsbare bodem van de Sertão alleen mogelijk is als zij goed omgaan met hun natuurlijke omgeving. Hun uitgangspunt is verantwoorde landbouw, waarbij zij elke druppel beschikbaar water optimaal benutten, natuurlijke meststoffen en ongediertebestrijding zorgvuldig inzetten en pleiten voor beleid en wetten die behoud van natuurlijke hulpbronnen stimuleren in plaats van de uitputting. De organisatie CAATINGA helpt deze boeren om te gaan met de uitdagende omstandigheden.
-
Nieuws / 20 juni 2021
Biologische wilde rooibos in de steppen van Zuid-Afrika
Zuid-Afrika staat bekend als het land van de oeroude en gezonde kruidenthee rooibos, die duizenden jaren geleden werd ontdekt door de Khoisan, de inheemse volkeren van het zuidelijke deel van Afrika. In de vorige eeuw werd rooibos steeds meer gecommercialiseerd, met name door blanke Zuid-Afrikaanse boeren die het nog steeds grootschalig produceren. Dit heeft geleid tot milieuschade, bodemerosie en een verlies aan biodiversiteit. Gelukkig bestaan er ook initiatieven van gemeenschappen voor kleinschalige en milieuvriendelijke rooibosteelt. Onze jarenlange Zuid-Afrikaanse partner, de Environmental Monitoring Group (EMG), is al meer dan twintig jaar betrokken bij dit soort rooibosteelt en bij de gemeenschappen in Suid Bokkeveld, in het westelijke deel van Zuid-Afrika. Hoewel het niet altijd makkelijk is geweest, gelooft Noel Oettle, senior adviseur bij EMG, dat deze manier van produceren de toekomst is.
-
Nieuws / 10 mei 2022
Lobbyen voor lokaal en duurzaam tijdens de UNCCD-top
Van 9 tot 20 mei vindt in Abidjan, de hoofdstad van Ivoorkust, de 15e 'Conferentie van de UN Convention to Combat Desertification, Land Degradation and Drought (UNCCD COP15) plaats. Overheden, Beleidsmakers, maatschappelijke organisaties en wetenschappers uit landen van over de hele wereld gaan met elkaar in gesprek over de problematiek rond droogte, landdegradatie en verwoestijning die steeds groter worden. Collega's Nathalie van Haren en Stefan Schüller zijn erbij, net als een flink aantal medewerkers van organisaties waarmee Both ENDS soms al decennialang mee samenwerkt. Maar wat is het doel van de bijeenkomst, wat wordt er besproken en waarom is het belangrijk om erbij te zijn? We vroegen het Nathalie en Stefan.
-
Alternatief
Regreening
In verschillende landen in de Sahel heeft de lokale bevolking uitgestrekte stukken land hersteld door dat wat spontaan uit de grond komt te verzorgen, en jonge gewassen en bomen te beschermen tegen vee en andere gevaren.
-
Nieuws / 17 juni 2021
We vieren gemeenschapsinitiatieven op Werelddag tegen Woestijnvorming, Landdegradatie en Droogte
Vandaag is het Werelddag tegen Woestijnvorming, Landdegradatie en Droogte. Een dag als deze is broodnodig om de aandacht te vestigen op verwoestijning, landdegradatie en droogte. In veel gebieden wereldwijd worden honderden miljoenen mensen hierdoor dagelijks bedreigd en getroffen. Hoewel de oorzaken - zoals grootschalige landbouw, het gebruik van pesticiden, waterwinning en klimaatverandering - duidelijk zijn en moeten worden gestopt, is het net zo belangrijk om te kijken naar oplossingen zoals herstel en duurzaam landgebruik. Wij zullen ons de komende weken in het bijzonder richten op dit soort inspirerende oplossingen omdat zij ook te maken hebben met het thema dat dit jaar is gekozen voor Werelddag tegen Woestijnvorming, Landdegradatie en Droogte: 'Restoration. Land. Recovery. We build back better with healthy land'.
-
Nieuws / 25 april 2022
Input Both ENDS op Rondetafelgesprek ‘Klimaat en vergroening’
Both ENDS was aanwezig bij de 'Rondetafel over Klimaat en Vergroening', georganiseerd door minister Schreinemacher (Handel en Ontwikkelingssamenwerking). Het gesprek dient als input voor zowel de beleidsnota als het Internationale Klimaat- en Milieubeleid die ze de komende maanden beide zal presenteren. Ter voorbereiding van het gesprek deelden we onze visie op hoofdlijnen met haar.
-
Evenement / 28 mei 2022, 13:00 - 14:15
Afrikadag: Future of food and farming in Africa: the role for small-scale agroecological food production
Join us this Saturday the 28th of May for an inpiring session about the role of agro-ecology in the trasformation to a future proof food and farming system on the African continent (and beyond).
-
Nieuws / 14 maart 2021
Stem voor het klimaat!
Verschillende collega's van Both ENDS maakten vandaag op verschillende locaties lawaai voor het klimaat tijdens het klimaatalarm. Onze collega Annelieke Douma gaf in Haarlem een korte speech over de grote rol die Nederland speelt in klimaatverandering en milieudegradatie buiten onze grenzen. Ze gaf daarbij een aantal suggesties die het Nederlandse buitenlandbeleid meteen al een heel stuk klimaatvriendelijker zouden maken. Hieronder de tekst die door haar werd uitgesproken.
-
Publicatie / 11 juli 2019