'Handel is oorlog': Yash Tandon over de impact van wereldhandel en de geopolitiek achter TTIP
Voor een volle zaal besprak ‘angry old man’ Yash Tandon op 3 juni in De Balie zijn nieuwe boek ‘Trade is War: The West’s War Against the World’ – een nieuw geluid in het debat over het Trans-Atlantisch Vrijhandel- en Investeringsverdrag (TTIP), de omstreden handelsovereenkomst waarover de EU momenteel met de VS onderhandelt. In Europa maken tegenstanders van TTIP zich vooral zorgen over transparantie, de alsmaar toenemende macht van grote bedrijven, en de gevolgen voor het milieu. Maar wat betekent het verdrag voor Noord-Zuidrelaties en welke geopolitieke dynamiek gaat erachter schuil?
Het debat over ‘Trade is War’ – georganiseerd door TNI, SOMO en Both ENDS – plaatst TTIP in breder perspectief. Tandon schetst een vernietigend beeld van vrijhandel. “Sinds het koloniale tijdperk is mondiale handel gericht op westerse werelddominantie”. Is er hoop op verandering?
“Blij met TTIP”
De recente ophef over TTIP heeft het debat over de kosten en baten van globalisering en vrijhandel in Europa nieuw leven ingeblazen. “Ik ben dan ook zeer verheugd met TTIP”, grapt Yash Tandon na de introductie door gespreksleider Natasja van den Berg. Tandon legt uit dat hij vooral hoopt dat TTIP aandacht genereert voor de Economische Partnerschapsakkoorden (EPA’s), handelsverdragen die de Europese Unie sluit met landen in Afrika. “Wat TTIP is voor Europa, zijn de EPA’s voor Afrika. Deze handel- en investeringsakkoorden dienen de belangen van multinationals en ondermijnen de justitiële soevereiniteit van deelnemende landen. De EPA’s belemmeren de ontwikkeling van een groot deel van de bevolking in Afrika, en leiden tot grotere ongelijkheid, geweld en migratie.”
“TTIP als militaire strategie”
Tandon verbaast zich over het gebrek aan diepgang in het publieke debat over TTIP in Europa. “Men heeft uitsluitend aandacht voor economische en juridische aspecten, zoals het mechanisme voor geschillenbeslechting ISDS (Investor-State Dispute Settlement). Er wordt totaal voorbijgegaan aan de geopolitieke dimensie van het verdrag.” Volgens Tandon beoogt TTIP veel meer dan het creëren van een trans-Atlantisch economisch machtsblok. “Het is pure machtspolitiek. TTIP is een militaire strategie, gericht op het indammen van de macht van China en Rusland.”
“Fair trade is een fabel”
Tandon, naar eigen zeggen een angry old man, richt zijn pijlen niet alleen op de bedrijfslobby, het politieke establishment in Europa en de VS, en de Wereldhandelsorganisatie (WTO), die volgens hem in achterkamertjes bekokstoofde besluiten presenteert als consensuele akkoorden. Hij maakt zich ook boos op Jan Pronk, die in Vice Versa de balans van 65 jaar ontwikkelingssamenwerking ‘positief’ noemde. En op links-progressieve groepen in Europa, die hij verwijt zelfvoldaan en eurocentrisch te zijn. Volgens Tandon zuiveren Europeanen hun geweten door fairtradeproducten te kopen. Maar fair trade bestaat helemaal niet, stelt hij. “Fair trade is een mythe waarmee westerse consumenten zichzelf vrijwaren van het nemen van werkelijke verantwoordelijkheid. Handel is oorlog. En hoe kan oorlog eerlijk zijn?”
“Handel is geen hulp”
Het huidige Nederlandse beleid voor ontwikkelingssamenwerking, dat hulp en handel combineert, kan rekenen op forse kritiek van Tandon. Berichten over economische groei in Afrika, waarin de nadruk wordt gelegd op het groeiende bruto nationaal product in veel landen, geven volgens hem een vertekend beeld. “De stellige overtuiging in het westen dat handel goed is voor de wereld strookt niet met de harde werkelijkheid in Afrika. Mondiale vrijhandel heeft desastreuze gevolgen voor miljoenen mensen in ontwikkelingslanden. In Oeganda is niet alleen de industrie vernietigd, maar wordt ook de landbouw hard getroffen. In Kampala koop je Europese kippenpoten in de supermarkt, die worden gedumpt als gevolg van EU-landbouwsubsidies. Oegandese theeboeren ontvangen slechts 2% van de uiteindelijke opbrengst van hun oogst. En dat geldt ook voor fairtradethee.”
“Duizend nieuwe scheepjes”
De pessimistische boodschap van Tandon roept bij het publiek vooral vragen op over het toekomstperspectief. Is er hoop op verandering? Zo ja, wat moet er gebeuren om het tij te keren? En zijn er ook positieve voorbeelden uit de praktijk? Goede handel is wel degelijk mogelijk, zegt Tandon, maar dan moet het roer radicaal om. “Mondiale vrijhandel is een zinkend schip. We moeten duizend nieuwe scheepjes te water laten: zelfvoorzienende gemeenschappen die samenwerken en handel drijven op basis van de reële waarde van goederen en diensten. Door middel van regionale samenwerking en met de gebundelde kracht van sociale bewegingen over de hele wereld, kunnen we verandering tot stand brengen.”
Yash Tandon (Kampala, 1939) is een Oegandese wetenschapper, auteur, politiek activist en beleidsmaker. Hij is oprichter en voorzitter van het Southern and Eastern African Trade, Information and Negotiations Institute (SEATINI) en voormalig directeur van South Centre, een intergouvernementele denktank van ontwikkelingslanden. Hij heeft meerdere boeken gepubliceerd over globalisering, ontwikkelingssamenwerking en handel.
Meer informatie? Zie onze eerdere berichten over TTIP:
29 mei 2015: PERSBERICHT TTIP: Handelscommissie EU kiest kant bedrijfslobby en laat mens en milieu in de steek
7 mei 2015: Voorgestelde aanpassingen ISDS in TTIP volstrekt niet toereikend
23 april 2015: Verhitte discussies tijdens het grote TTIP-debat op 17 april
17 april 2015: Kom naar ‘hét grote TTIP-debat’ in het Volkshotel te Amsterdam
22 januari 2015: Burgers zeggen NEE tegen clausule waarmee bedrijven een staat kunnen aanklagen
17 juli 2014: Juncker tegen omstreden ISDS bij Euro-VS handelsovereenkomst TTIP
Lees meer over dit onderwerp
-
Blog / 15 april 2024
Het jaar van de waarheid: EU-Lidstaten aan zet om ontbossing daadwerkelijk tegen te gaan
Door Paul WolvekampDe EU is ’s werelds grootste ‘importeur van ontbossing’. Dit, als gevolg van de enorme volumes niet-duurzaam geproduceerde soja, hout, palm olie en andere grondstoffen die EU-lidstaten importeren. Het Europees Parlement en de Europese Raad hebben, na vele jaren vertraging, in december 2023 een wet aangenomen om dit probleem te adresseren: De EU Deforestation Regulation (EUDR)
-
Nieuws / 4 april 2024
EU ECA-tracker voor uitfasering fossiele brandstoffen onthult achterblijvende inzet van EU-lidstaten voor de doelstellingen van de Overeenkomst van Parijs
Ons nieuwe rapport EU ECA fossiele brandstof phase-out tracker van Both ENDS, Counter Balance en Oil Change International werpt licht op het zorgwekkende gebrek aan harmonie tussen het exportkredietklimaatbeleid van de EU-lidstaten.
Het rapport is op 17 april bijgewerkt naar aanleiding van nieuwe reacties van de lidstaten op hun beleid.
Lees meer in dit artikel (Engels)
-
Blog / 4 april 2024
If we women don't speak up, no one will speak for us
Door Maaike Hendriks en Tamara MohrAfgelopen februari ontmoetten vrouwen van over heel de wereld elkaar in Indonesie. Vrouwen die opkomen voor het milieu en mensenrechten, en vrouwen die daarbij allemaal te maken hebben gehad met geweld. GAGGA, the Global Alliance for Green and Gender Action, helpt deze dappere vrouwen. Lees het blog over hun samenzijn (dit blog is in het Engels).
-
Nieuws / 2 april 2024
De Klimaatzaak tegen Shell
Op 26 mei 2021 won Milieudefensie samen met zes NGO's de Klimaatzaak tegen Shell. Het bedrijf moet van de rechter zijn CO2-uitstoot in 2023 met 45% verminderen (ten opzichte van 2019). Shell besloot in hoger beroep te gaan. De zittingsdagen van het hoger beroep vinden plaats op 2, 3, 4 en 12 april 2024. We hopen dat er een paar maanden later dit jaar een uitspraak van de rechter komt.
-
Nieuws / 27 maart 2024
Bestuurswissel: in gesprek met Paul Engel en Leida Rijnhout over de unieke kracht van Both ENDS
Na acht jaar bestuursvoorzitter te zijn geweest geeft Paul Engel het stokje door aan Leida Rijnhout. In dit duo-interview kijken we terug en vooruit met de beide voorzitters. Paul Engel, afzwaaiend bestuursvoorzitter, steekt meteen enthousiast van wal: “Deze organisatie bedenkt zelf wat ze doen en dat doen ze heel goed. Als bestuur helpen we en hebben we -op afstand- een paar lijntjes om daarbij te ondersteunen”. Een gesprek over voorop lopen in de systeemverandering en het samenwerken over heel de wereld.
-
Voor de pers / 25 maart 2024
Een baggerwereld: wereldwijd onderzoek naar verwoesting Nederlandse baggeraars
Een baggerwereld; onderzoek onthult hoe Nederlandse baggeraars wereldwijd structureel mensenlevens en het milieu verwoesten met hulp van belastinggeld
OPROEP! Tijd voor een grondige schoonmaakbeurt van overheidssteun aan de baggersector, overheid stop de steun in drie lopende projecten direct!
-
Publicatie / 25 maart 2024
-
Nieuws / 19 maart 2024
Both ENDS – best bijzonder
Bij Both ENDS dragen we eigen verantwoordelijkheid, zelfsturing, een open feedbackcultuur en persoonlijke ontwikkeling hoog in het vaandel. Chaos, denk je? Nee hoor, het zorgt voor een effectieve manier van werken met veel plezier. De platte organisatiestructuur die Both ENDS sinds 2016 implementeert heeft gezamenlijkheid als uitgangspunt. Ook hierin zie je ons doel 'Connecting people for change' terugkomen.
-
Blog / 14 maart 2024
Bringing local realities to board level: GAGGA and Both ENDS partners at the GCF B38 in Rwanda
Last week Both ENDS participated in the 38th Board Meeting of the Green Climate Fund in Kigali, Rwanda, together with GAGGA partners Fatoumata Mbodji (LSD Senegal), Emem Okon (Kebetbache Nigeria), Alda Salomao (Tindzila Mozambique), Zenabou Segda (Women Environmental Program Burkina Faso) and Ibrahima Dia (IED Afrique, project lead in the Communities Regreen the Sahel program).
-
Nieuws / 12 maart 2024
Gender just climate action and solutions are in urgent need of your support
Women, girls, trans, intersex, and non-binary people from local and Indigenous communities are at the forefront of fighting for climate and environmental justice against false climate solutions. The time is now to resource the transformative climate solutions led by women, girls, inter, non-binary and trans people and stop investment in false climate solutions. Commit your support to uphold human rights and invest in women’s leadership in gender- just climate solutions!
-
Nieuws / 12 maart 2024
Gelijkwaardigheid als sleutel voor internationale handel
Handel stond de afgelopen tijd weer in de wereldwijde schijnwerpers. Onlangs kwamen ministers uit de hele wereld bij elkaar in Abu Dhabi bij de WTO voor onderhandelingen over de wereldhandel in de komende jaren. De aanwezige deelnemers uit het maatschappelijk middenveld werden echter de mond gesnoerd.
-
Evenement / 10 maart 2024, 12:00 - 20:30
Feminist Future Festival
Op 10 maart is Feminist March terug. Dit keer niet alleen met een nieuwe mars, maar ook met een nieuw evenement: de eerste editie van het Feminist Future Festival.
-
Voor de pers / 4 maart 2024
Certificatie hout uit Maleisië voor Nederlandse bouw mogelijk onterecht
-Dit is een gezamenlijk persbericht van Both ENDS, Keruan, SAVE Rivers Network, Bruno Manser Fonds en The Borneo Project-
Nederland is de grootste importeur van kozijnhout uit Maleisië. Al decennia protesteert en klaagt de lokale inheemse bevolking, gesteund door belangenorganisaties, over misstanden bij de houtkap, die bos verwoest en mensenrechten schendt. Staatssecretaris Heijnen van Infrastructuur & Waterstraat heeft een onafhankelijke expertgroep vorig jaar een kort onderzoek -op afstand- laten doen. Dit onderzoek is onlangs vrijgegeven en gedeeld met de advocaat van de belangenorganisaties. Daaruit blijkt dat de zorgen van de lokale bevolking mogelijk terecht zijn. De staatsecretaris gaat nu akkoord met een uitgebreider internationaal onderzoek en veldbezoek. Dat stemt de betrokkenen hoopvol. Ondertussen gaat de houtkap in Maleisië wel door, evenals de het bouwen met dit controversiële hout in Nederland.
-
Nieuws / 14 februari 2024
Petitie: bescherm het Saamaka-volk en de Amazone
Het Saamaka-volk, een stam met Afro-afstammelingen in Suriname beschermt bijna 1,4 miljoen hectare Amazone-regenwoud. Ze dringen er al tientallen jaren bij de regering op aan om hun voorouderlijke territoriale landrechten te erkennen.
-
Nieuws / 8 februari 2024
Pensioenfonds PFZW stopt met investeren in fossiele bedrijven
Een besluit waar we lang op hebben gewacht: een van de grootste pensioenfondsen Pensioenfonds Zorg en Welzijn stopt met het investeren in het grootste deel van de olie- en gasbedrijven. PFZW volgt daarmee ABP en PME op.
-
Nieuws / 8 februari 2024
De lakmoesproef van de vernietigende racebaan in Lombok
Een racebaan voor internationale motorraces in Lombok blijft mensenrechtenexperts over de hele wereld zorgen baren. Both ENDS samen met vele partners maakt zich steeds meer zorgen over de implicaties van het project voor de ethische normen van wereldwijde ontwikkelingsfinanciering in de toekomst en de waarborging van sociale- en ecologische standaarden.
-
Evenement / 30 januari 2024, 14:00 - 15:30
Online sessie: De gevolgen voor het milieu en de mensenrechten bij het winnen van grondstoffen: lithium in de hoge Andes, Argentinië
Welke gevolgen heeft grondstofwinning voor het milieu en de mensenrechten? Samen met Wetlands International Europe en de EU Raw Materials Coalition organiseert Both ENDS een online sessie waarin we een open discussie faciliteren over deze consequenties. Aanleiding is de Raw Materials Week in november 2023 en het voorlopige akkoord over de Critical Raw Material Regulation.
-
Nieuws / 25 januari 2024
2024 is het jaar om ons te verenigen
Both ENDS nodigt dit jaar partners wereldwijd uit om mee te werken aan een nieuwe strategie. En we blijven ons inzetten voor het versterken en verbinden van inspirerende initiatieven die wij dagelijks tegenkomen in onze projecten en bij onze partners.
-
Nieuws / 25 januari 2024
'Er kan geen transitie plaatsvinden als je niet over consumptiepatronen praat'
De Tweede Kamerverkiezingen in Nederland zijn achter de rug en het stof is inmiddels neergedaald. Hoe het nieuwe kabinet er ook uit zal zien, één ding is duidelijk geworden: in Nederland ligt de focus vooral op ons eigen land. Buitenlandse kwesties speelden tijdens de verkiezingen amper een rol en we zien hetzelfde bij het proces rondom de kabinetsformatie. Nog verontrustender is dat sommige winnaars van de verkiezingen zich verder willen afsnijden van de wereld om ons heen.
-
Nieuws / 22 januari 2024
Is de reputatie van Nederland als wereldleider op het gebied van waterkennis terecht?
Nederland is een grote speler in de mondiale watersector, maar niet zelden leiden onze investeringen tot mensenrechtenschendingen en milieuproblemen in de landen waar ze plaatsvinden. Aan welke knoppen kan een nieuw Kabinet draaien om de Nederlandse voetafdruk in het buitenland te verkleinen? Ellen Mangnus ging daarover in gesprek met verschillende experts: vandaag deel 3.