'Handel is oorlog': Yash Tandon over de impact van wereldhandel en de geopolitiek achter TTIP
Voor een volle zaal besprak ‘angry old man’ Yash Tandon op 3 juni in De Balie zijn nieuwe boek ‘Trade is War: The West’s War Against the World’ – een nieuw geluid in het debat over het Trans-Atlantisch Vrijhandel- en Investeringsverdrag (TTIP), de omstreden handelsovereenkomst waarover de EU momenteel met de VS onderhandelt. In Europa maken tegenstanders van TTIP zich vooral zorgen over transparantie, de alsmaar toenemende macht van grote bedrijven, en de gevolgen voor het milieu. Maar wat betekent het verdrag voor Noord-Zuidrelaties en welke geopolitieke dynamiek gaat erachter schuil?
Het debat over ‘Trade is War’ – georganiseerd door TNI, SOMO en Both ENDS – plaatst TTIP in breder perspectief. Tandon schetst een vernietigend beeld van vrijhandel. “Sinds het koloniale tijdperk is mondiale handel gericht op westerse werelddominantie”. Is er hoop op verandering?
“Blij met TTIP”
De recente ophef over TTIP heeft het debat over de kosten en baten van globalisering en vrijhandel in Europa nieuw leven ingeblazen. “Ik ben dan ook zeer verheugd met TTIP”, grapt Yash Tandon na de introductie door gespreksleider Natasja van den Berg. Tandon legt uit dat hij vooral hoopt dat TTIP aandacht genereert voor de Economische Partnerschapsakkoorden (EPA’s), handelsverdragen die de Europese Unie sluit met landen in Afrika. “Wat TTIP is voor Europa, zijn de EPA’s voor Afrika. Deze handel- en investeringsakkoorden dienen de belangen van multinationals en ondermijnen de justitiële soevereiniteit van deelnemende landen. De EPA’s belemmeren de ontwikkeling van een groot deel van de bevolking in Afrika, en leiden tot grotere ongelijkheid, geweld en migratie.”
“TTIP als militaire strategie”
Tandon verbaast zich over het gebrek aan diepgang in het publieke debat over TTIP in Europa. “Men heeft uitsluitend aandacht voor economische en juridische aspecten, zoals het mechanisme voor geschillenbeslechting ISDS (Investor-State Dispute Settlement). Er wordt totaal voorbijgegaan aan de geopolitieke dimensie van het verdrag.” Volgens Tandon beoogt TTIP veel meer dan het creëren van een trans-Atlantisch economisch machtsblok. “Het is pure machtspolitiek. TTIP is een militaire strategie, gericht op het indammen van de macht van China en Rusland.”
“Fair trade is een fabel”
Tandon, naar eigen zeggen een angry old man, richt zijn pijlen niet alleen op de bedrijfslobby, het politieke establishment in Europa en de VS, en de Wereldhandelsorganisatie (WTO), die volgens hem in achterkamertjes bekokstoofde besluiten presenteert als consensuele akkoorden. Hij maakt zich ook boos op Jan Pronk, die in Vice Versa de balans van 65 jaar ontwikkelingssamenwerking ‘positief’ noemde. En op links-progressieve groepen in Europa, die hij verwijt zelfvoldaan en eurocentrisch te zijn. Volgens Tandon zuiveren Europeanen hun geweten door fairtradeproducten te kopen. Maar fair trade bestaat helemaal niet, stelt hij. “Fair trade is een mythe waarmee westerse consumenten zichzelf vrijwaren van het nemen van werkelijke verantwoordelijkheid. Handel is oorlog. En hoe kan oorlog eerlijk zijn?”
“Handel is geen hulp”
Het huidige Nederlandse beleid voor ontwikkelingssamenwerking, dat hulp en handel combineert, kan rekenen op forse kritiek van Tandon. Berichten over economische groei in Afrika, waarin de nadruk wordt gelegd op het groeiende bruto nationaal product in veel landen, geven volgens hem een vertekend beeld. “De stellige overtuiging in het westen dat handel goed is voor de wereld strookt niet met de harde werkelijkheid in Afrika. Mondiale vrijhandel heeft desastreuze gevolgen voor miljoenen mensen in ontwikkelingslanden. In Oeganda is niet alleen de industrie vernietigd, maar wordt ook de landbouw hard getroffen. In Kampala koop je Europese kippenpoten in de supermarkt, die worden gedumpt als gevolg van EU-landbouwsubsidies. Oegandese theeboeren ontvangen slechts 2% van de uiteindelijke opbrengst van hun oogst. En dat geldt ook voor fairtradethee.”
“Duizend nieuwe scheepjes”
De pessimistische boodschap van Tandon roept bij het publiek vooral vragen op over het toekomstperspectief. Is er hoop op verandering? Zo ja, wat moet er gebeuren om het tij te keren? En zijn er ook positieve voorbeelden uit de praktijk? Goede handel is wel degelijk mogelijk, zegt Tandon, maar dan moet het roer radicaal om. “Mondiale vrijhandel is een zinkend schip. We moeten duizend nieuwe scheepjes te water laten: zelfvoorzienende gemeenschappen die samenwerken en handel drijven op basis van de reële waarde van goederen en diensten. Door middel van regionale samenwerking en met de gebundelde kracht van sociale bewegingen over de hele wereld, kunnen we verandering tot stand brengen.”
Yash Tandon (Kampala, 1939) is een Oegandese wetenschapper, auteur, politiek activist en beleidsmaker. Hij is oprichter en voorzitter van het Southern and Eastern African Trade, Information and Negotiations Institute (SEATINI) en voormalig directeur van South Centre, een intergouvernementele denktank van ontwikkelingslanden. Hij heeft meerdere boeken gepubliceerd over globalisering, ontwikkelingssamenwerking en handel.
Meer informatie? Zie onze eerdere berichten over TTIP:
29 mei 2015: PERSBERICHT TTIP: Handelscommissie EU kiest kant bedrijfslobby en laat mens en milieu in de steek
7 mei 2015: Voorgestelde aanpassingen ISDS in TTIP volstrekt niet toereikend
23 april 2015: Verhitte discussies tijdens het grote TTIP-debat op 17 april
17 april 2015: Kom naar ‘hét grote TTIP-debat’ in het Volkshotel te Amsterdam
22 januari 2015: Burgers zeggen NEE tegen clausule waarmee bedrijven een staat kunnen aanklagen
17 juli 2014: Juncker tegen omstreden ISDS bij Euro-VS handelsovereenkomst TTIP
Lees meer over dit onderwerp
-
Blog / 30 September 2024Van EACOP en verhalen van een verdediger in ontwikkeling
Dit artikel is beschikbaar in het Engels.
-
Publicatie / 24 September 2024
-
Nieuws / 24 September 2024Grote bosbranden teisteren Zuid-Amerika
“De branden hebben proporties aangenomen die we nog nooit eerder hebben meegemaakt.”
Grote delen van Zuid-Amerika zijn momenteel in rook gehuld. Van Buenos Aires tot São Paulo en Asunción hebben mensen moeite om adem te halen door de ongekende bosbranden die woeden op het continent, aangewakkerd door extreme droogte, de uitbreiding van de landbouw en de stijgende temperaturen als gevolg van de klimaatverandering.
-
Blog / 29 August 2024Lokale actie voor veerkrachtige draslanden en oeverlanden in het stroomgebied van de Athi rivier in Kenia
Door Melvin van der Veenen Kyra Pohlan
This blog is written in English.
-
Brief / 22 July 2024
Gezamenlijke Oproep tot Actie: Internationale Maatschappelijke Organisaties Eisen Gerechtigheid voor de Slachtoffers van de Moord op Berta Cáceres in Honduras
Dit is een gezamenlijke oproep tot actie van internationale maatschappelijke organisaties om de Hondurese autoriteiten op te roepen gerechtigheid te waarborgen voor de slachtoffers van de moord op Berta Cáceres. Acht jaar en vier maanden zijn verstreken sinds de misdaad tegen Berta, en het Hondurese rechtssysteem heeft de vonnissen van de veroordeelden niet bevestigd en de intellectuele auteurs niet vervolgd. Wij zijn zeer bezorgd dat de onafhankelijke rechtspraak en internationale overeenkomsten over mensenrechten niet worden nageleefd.
-
Nieuws / 17 July 2024EU verlaat Energy Charter Treaty (ECT): Een mijlpaal voor energietransitie
De beslissing van de Europese Unie om zich terug te trekken uit het energieverdrag ECT (Energy Charter Treaty) is een historische overwinning voor de energietransitie. Lees meer (Engels)
-
Nieuws / 9 July 2024De kracht van vertrouwen in financiering, een nieuwe samenwerking tussen Both ENDS en de Nationale Postcode Loterij
Al meer dan dertig jaar werkt Both ENDS samen met partnerorganisaties over de hele wereld. Onze lange relaties met partners zijn gebaseerd op gedeelde waarden, respect en vertrouwen. Zo versterken we kennis, netwerken en maatschappelijke bewegingen, en zetten we ons gezamenlijk in voor een rechtvaardigere en duurzamere wereld. Wederzijds vertrouwen en respect betekenen ook dat we blijven innoveren met hoe de geldstromen lopen. Dare to Trust is daarin een nieuwe stap die Both ENDS en haar partners dit jaar hebben gezet.
-
Nieuws / 9 July 2024Burgerinitiatief: Afscheid van fossiel
De klimaatcrisis laat zich niet langer negeren. Met recordtemperaturen en ongekend extreme weersomstandigheden zien we overal ter wereld de verwoestende effecten van klimaatverandering. Nederland heeft recent te maken gehad met zowel ongekende hittegolven als aanhoudende regenval die onze agrarische sector hard heeft getroffen. Deze gebeurtenissen maken pijnlijk duidelijk: we moeten nú handelen.
-
Nieuws / 4 July 2024Karin van Boxtel nieuwe directeur van Both ENDS
Karin van Boxtel (35) is de nieuwe directeur van milieu- en mensenrechtenorganisatie Both ENDS. Sinds het vertrek van de vorige directeur, Danielle Hirsch, gaf zij al tijdelijk leiding aan de organisatie samen met Annelieke Douma. Nu is ze definitief aangesteld om Both ENDS nog slagkrachtiger en toekomstbestendig te maken. Karin start op 1 september, tot die tijd blijft de huidige duo-directie op interimbasis actief.
-
Nieuws / 3 July 2024'Nederlandse overheid handelt intrasparant en onzorgvuldig bij de herbeoordeling van het Mozambique gasproject'
Op maandag 1 juli werden vragen van Tweede Kamerleden over het Mozambique LNG project en de betrokkenheid van Atradius DSB beantwoord door staatssecretaris Van Rij. TotalEnergies is de projectleider van het Mozambique LNG project in de noordelijkste provincie van Mozambique. Het Nederlandse bedrijf Van Oord krijgt daarvoor een exportkredietverzekering van 1 miljard euro van de publieke Nederlandse verzekeraar Atradius Dutch State Business.
-
Video / 3 July 2024Jonila Castro: "Het beschermen van het milieu, beschermt onze toekomst"
Jonila Castro werkt voor AKAP KA Manila Bay en/of Kalikasan People's Network for the Environment (Kalikasan PNE). Het levensonderhoud van de meerderheid van de Filippijnse bevolking is afhankelijk van het milieu, van de zeeën, van het land en de bergen.
-
Nieuws / 3 July 2024Illegale houtkap verwoest de bossen van Suriname: De strijd van de Saamaka tegen ontbossing
Het Saamaka-volk in Suriname verzet zich al lang tegen de schending van hun landrechten door de overheid. Ondanks een uitspraak van het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens (IACHR) in 2007 tegen deze schendingen, blijft de regering houtkap en mijnbouw toestaan op Saamaka-gebied zonder vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming (FPIC). Dit leidt tot ontbossing, landonteigening en verstoring van hun levensonderhoud. Een recent voorbeeld is de aanleg van een 42,7 km lange weg door hun gebied voor houtkap, blijkt uit een nieuw rapport.
-
Externe link / 2 July 2024 -
Externe link / 2 July 2024 -
Externe link / 2 July 2024 -
Externe link / 2 July 2024 -
Publicatie / 2 July 2024
-
Blog / 21 June 2024Internationale samenwerking - juist nu!
Door Karin van BoxtelHet toekomstige kabinet navelstaart op eigenbelang. Door internationale samenwerking de das om te doen en drastisch te bezuinigen, negeert het dat Nederland simpelweg niet los staat van de wereld. Half juni debatteerde de Tweede Kamer der Staten-Generaal over de tussentijdse begroting buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking. Ook daar benadrukten verschillende partijen de noodzaak van internationale samenwerking, dat diplomaten en posten daarvoor hun werk moeten kunnen blijven doen, en de langjarige ondersteuning voor maatschappelijke organisaties nodig blijft.
-
Publicatie / 18 June 2024
-
Nieuws / 18 June 2024Overheid dreigt opnieuw mensenlevens op spel te zetten bij berucht gasproject TotalEnergies in Mozambique
De Nederlandse overheid dreigt opnieuw te blunderen bij het geven van exportsteun voor het omstreden gasproject van TotalEnergies in Cabo Delgado, Mozambique. Dat blijkt uit een analyse van 9000 documenten uit Woo-verzoeken, in opdracht van Milieudefensie en Both ENDS. Anne de Jonghe, Both ENDS: “Bij het afgeven van de exportsteun in 2021 werden kritische geluiden geminimaliseerd, terwijl TotalEnergies werd gehoord en vertrouwd. Dat mag niet meer gebeuren.”
