Hoe de Nederlandse held het arme Afrika komt ontwikkelen
Door
Anne de Jonghe
Afgelopen weekend stond er in De Volkskrant een artikel over het Lake Turkana Wind Power Project in Kenia. Ik verbaasde me en ik maakte me boos over hoe het verhaal wordt verteld. Hoe kan het toch dat mensen zo blind zijn voor het perspectief van een ander? En dat een krant als De Volkskrant zoveel ruimte geeft aan zo'n ongenuanceerd verhaal? Dit is precies waarom zulk soort projecten tot conflicten leiden.
Het artikel promoot een eurocentrische blik op ontwikkeling. De Nederlander Willem Dolleman wordt als een held voorgesteld die, ondanks alle tegenslagen die Afrika voor hem in petto heeft, zich er niet van laat weerhouden zijn droom waar te maken. De Nederlandse volharding, expertise en doeltreffendheid versus de Afrikaanse corruptie, niet functionerende staat en rivaliserende stammen.
IJskast en televisie
Eurocentrisme is de hardnekkige neiging om de wereld door een Europese bril te bekijken. Wat we in Europa normaal vinden, is normaal. Ontwikkeling in Turkana wordt, volgens Willem Dolleman, belichaamd door een windmolenpark dat welvaart brengt aan de nomadenstammen en dat bovendien Kenia zal verlossen van vervuilende dieselgeneratoren. Dolleman vertelde de stamoudsten van de Turkana, de Samburu en de Rendile dat hij en zijn partners ‘het beste voor hebben met de plaatselijke bevolking. Dat er werk komt, dat ze toegang tot stroom krijgen, straks misschien zelfs een ijskast en een televisie zullen hebben.’ Maar weet Dolleman eigenlijk wat deze mensen zelf als ontwikkeling zien? Misschien staat een ijskast helemaal niet op hun verlanglijst.
Geen vrijbrief
In het artikel reageren de Dolleman en zijn zakenpartners op de rechtszaak waarin de Kenianen aankaarten dat het land waarop het windpark gebouwd is, niet rechtmatig verkregen is. De reactie van de ondernemers is exemplarisch: ‘de nomaden zouden meer profijt dan last van het project hebben’. Ten eerste is dat niet aan Dolleman & co om te bepalen, en ten tweede gaat de rechtszaak daar niet om. Feit blijft namelijk dat de grond onrechtmatig verkregen is. Ondernemen in het buitenland betekent de verantwoordelijkheid om je te houden aan het nationale en internationale recht, en om te begrijpen hoe dat werkt in de gebieden waarin je werkt. Als het nationale rechtssysteem of de nationale overheid niet de wil heeft of in staat is het recht te handhaven, is dit geen vrijbrief om je er niet aan te houden.
Eigen dromen
In mijn werk zie ik keer op keer bedrijven uit 'ontwikkelde' landen komen met een project waarmee ze geloven bij te dragen aan de economische ontwikkeling van een land. Plannen worden gebaseerd op de eigen dromen in plaats van op de dromen van de mensen in het gebied waar het project ontwikkeld moet worden. Ondernemen in een ander land betekent ondernemen in een andere realiteit en een andere politiek- en rechtssysteem. Elke plek heeft een eigen geschiedenis en de mensen die er wonen hebben hun eigen relaties met elkaar en met het land waarop zij wonen.
Kijken door een niet-gekleurde bril
Het artikel getuigt van een gebrek aan vaardigheid om vanuit een ander te denken en bereidheid om te kijken vanuit het perspectief van de mensen in het gebied, en van een gebrek aan kennis van onze eigen koloniale geschiedenis en het denken daarover. Het laat zien hoe eenzijdig de Nederlandse visie op ontwikkeling is: ‘Nu er vooruitgang is door de ontsluiting van het gebied, gaat dat onvermijdelijk gepaard met randverschijnselen en een verlies van tradities. Er lopen meer mensen rond in westerse kleding dan voorheen. In Nederland dragen mensen ook geen klederdracht meer. Dat is jammer, zegt Dolleman, maar mensen krijgen er veel voor terug.’ Misschien wordt het tijd dat ondernemers als Dolleman voorafgaand aan een project eens kijken of mensen eigenlijk zitten te wachten op al dat moois ‘dat je ervoor terugkrijgt’. Daar kun je alleen maar achter komen als je een project gezamenlijk ontwikkelt, als je door een niet-gekleurde bril kijkt, als je oprecht geïnteresseerd bent in andere perspectieven en deze serieus neemt.
Voor meer informatie

Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier
Grootschalige infrastructuur
Grootschalige infrastructuur heeft ter plekke negatieve effecten voor mens en milieu, terwijl de baten elders terechtkomen. Both ENDS zet zich in voor inspraak voor de lokale bevolking en onderzoekt de geldstromen achter deze projecten.
-
Dossier
Pleiten voor goed beleid van ontwikkelingsbanken
Ontwikkelingsbanken zouden zich aan strenge milieu- en mensenrechtenregels moeten houden zodat hun projecten de allerarmsten ten goede komen en niet schaden. Both ENDS houdt de banken hieraan.
-
Dossier
Agua Zarca: inheemse strijd tegen stuwdam kost levens
Inheemse Hondurezen verzetten zich tegen de Agua Zarca-dam. De strijd heeft meerdere levens gekost, waaronder dat van Berta Cáceres. Na grote druk trok de Nederlandse FMO zich terug uit het project.
-
Dossier
Inheemse gemeenschappen bedreigd door Barro Blanco-dam in Panama
De Barro Blanco-dam in Panama zet inheems land onder water, met financiering uit Nederland. Both ENDS maakt zich hard voor de naleving van de rechten van de inheemse gemeenschappen rond de dam.
-
Dossier
Fair Green and Global Alliance (FGG)
Samen met maatschappelijke organisaties van over de hele wereld werkt de FGG Alliantie aan sociaal rechtvaardige, inclusieve en ecologisch duurzame samenlevingen in Nederland en het Zuiden.
-
Blog / 27 juli 2018
Gas in Tanzania: een betere toekomst?
Door Anne de JongheWe zijn in het zuiden van Tanzania, in de afgelegen provincie Lindi. In de regio is recentelijk gas gevonden. Samen met onze partner uit de hoofdstad (Women Action Towards Economic Development - WATED) bezoeken we lokale gemeenschappen die te maken krijgen met gas-exploitatie. WATED traint hier samen met een lokale partner vrouwen als juridische experts, zodat zij hun gemeenschappen kunnen bijstaan als er problemen zijn.
-
Nieuws / 10 november 2020
FMO zet stap naar divesteren uit fossiel
De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO heeft een verklaring over fossiele brandstoffen uitgebracht om stappen te nemen in klimaatactie. Both ENDS en partners zijn blij dat FMO eindelijk positie inneemt ten opzichte van fossiele brandstoffen, maar gaat wat ons betreft nog niet ver genoeg. Om daadwerkelijk bij te dragen aan duurzaamheid en gelijkheid, is het essentieel dat ontwikkelingsbanken niet meer in schadelijke fossiele projecten investeren.
-
Nieuws / 23 mei 2018
Afrikaanse organisaties aan AfDB: kies voor duurzame, inclusieve ontwikkeling
Deze week zijn de jaarvergaderingen van de Afrikaanse ontwikkelingsbank (AfDB). Een grote groep Afrikaanse maatschappelijke organisaties roept de bank op om sociale en milieurechten te beschermen, het maatschappelijk middenveld te betrekken, rekening te houden met gender en duurzame keuzes te maken in hun energie-ambities.
-
Nieuws / 22 november 2016
Kustbeschermingsproject in Jakarta lijkt meer handel dan hulp
Van 21 t/m 24 november reist een Nederlandse economische handelsmissie naar Indonesië, onder leiding van minister-president Mark Rutte. Ook de ministers Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking), Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) en staatssecretaris Dijksma (Infrastructuur en Milieu) gaan mee.
-
Externe link / 31 mei 2018
Een plek aan tafel voor gemeenschappen bij mega-projecten (Jaarverslag 2017)
November 2017. Een delegatie van baggeraar Van Oord luistert naar vissers uit de gemeenschappen rond de haven van Suape, Brazilië. Deze bijeenkomst is een doorbraak voor de vissersgemeenschappen, die zo lang geen gehoor vonden voor hun klachten. Hun visgronden zijn verwoest nadat Van Oord zeven jaar geleden het toegangskanaal naar de haven uitdiepte.
-
Nieuws / 1 december 2018
7 verdachten van de moord op de Hondurese Berta Cáceres schuldig bevonden
Op donderdag 29 november werden zeven verdachten van de moord op Berta Cáceres (in maart 2016), schuldig bevonden. De nabestaanden en leden van de inheemse mensenrechtenorganisatie COPINH waar Cáceres de leider van was, zien de uitspraak als de eerste stap richting rechtvaardigheid voor de moord op Berta Caceres en de erkenning dat het bedrijf DESA hiervoor mede- verantwoorelijk is. Ze wijzen er echter ook op dat het proces vanaf het begin doordrenkt was van corruptie, intimidaties en andere misstanden, en dat de opdrachtgevers van de moord nog steeds buiten schot blijven.
-
Publicatie / 11 februari 2016
-
Publicatie / 30 juni 2017
-
Nieuws / 16 augustus 2016
Kunst als verspreider van een boodschap: muziek uit de Pantanal
10 liedjes: dat is het resultaat van 450 km varen door de Pantanal gedurende 4 dagen met 36 mensen. Het project Pantanal Poética zocht en vond een nieuwe manier om de Pantanal te bekijken, een waardevol maar bedreigd natuurgebied op de grens van Brazilië, Bolivia en Paraguay.
-
Nieuws / 13 april 2015
De Pantanal, het grootste waterland ter wereld, wordt ernstig bedreigd.
Al decennia lang houdt Both ENDS de ontwikkelingen in dit grote moerasgebied in het hartje van Zuid-Amerika nauwlettend in de gaten. We werken nauw samen met organisaties die ervoor zorgen dat de plaatselijke bevolking van die ontwikkelingen op de hoogte is en zich er zo nodig tegen kan beschermen. Maar waarom is dit gebied zo bijzonder en zo belangrijk voor heel Zuid-Amerika? En waardoor wordt het gebied bedreigd? C.Cornell Evers, onafhankelijk fotograaf en schrijver, sprak met Tamara Mohr van Both ENDS en Sander van Andel van IUCN om daarachter te komen. Het resultaat van dat gesprek is te lezen in een mooi interview.
-
Publicatie / 25 december 2015
-
Externe link / 31 mei 2018
Agua Zarca-debacle leidt tot beleidsveranderingen bij FMO (jaarverslag 2017)
Soms moeten dingen gruwelijk fout gaan voordat er iets verandert. In maart 2016 werd de Hondurese activiste Berta Cáceres vermoord vanwege haar leidende rol in de protesten tegen de Agua Zarca-stuwdam. De dam werd mede gefinancierd door de Nederlandse FMO. Anderhalf jaar later hebben zij hun beleid gewijzigd om dit soort misstanden in de toekomst te voorkomen.
-
Publicatie / 21 april 2017
-
Blog / 16 juni 2020
De politieke en industriële elites in Indonesië grijpen hun kans
Door Daniëlle Hirsch en Michael RiceIn september 2019 vulden de straten van Jakarta zich met woedende demonstranten. Ze protesteerden tegen de ‘Omnibus-werkgelegenheidswet’ die ervoor zou zorgen dat de regels voor mijnbouw versoepelen, bedrijven nauwelijks meer aansprakelijk worden gesteld voor gepleegde misdrijven en de nationale anticorruptie-commissie minder macht krijgt. Vandaag de dag zijn zulk soort protesten in Indonesië absoluut niet meer mogelijk vanwege de Covid-19 crisis en bijbehorende lockdown-maatregelen. Andere manieren voor Indonesische burgers om enige invloed te hebben op besluit- en wetgevingsprocessen waren er sowieso al nauwelijks.
-
Nieuws / 2 november 2015
Geen soja, maar muziek in de Pantanal!
De Pantanal, in het hart van Zuid-Amerika op de grens van Brazilie, Bolivia en Paraguay, is het grootste zoetwater-moerasgebied ter wereld. Het heeft een enorme biodiversiteit en de mensen die er wonen leven vooral van visserij en toerisme. Dit gigantische natuurgebied is van onschatbare waarde voor de waterhuishouding van een groot deel van het continent, tot aan de La Plata in Argentinië, zo'n 1500 kilometer verderop. Het gebied wordt van alle kanten bedreigd en daarom ondersteunt Both ENDS al sinds 1994 actief lokale organisaties die zich inzetten voor de bescherming van de Pantanal.