Hoe de Nederlandse held het arme Afrika komt ontwikkelen
Door
Anne de Jonghe
Afgelopen weekend stond er in De Volkskrant een artikel over het Lake Turkana Wind Power Project in Kenia. Ik verbaasde me en ik maakte me boos over hoe het verhaal wordt verteld. Hoe kan het toch dat mensen zo blind zijn voor het perspectief van een ander? En dat een krant als De Volkskrant zoveel ruimte geeft aan zo'n ongenuanceerd verhaal? Dit is precies waarom zulk soort projecten tot conflicten leiden.
Het artikel promoot een eurocentrische blik op ontwikkeling. De Nederlander Willem Dolleman wordt als een held voorgesteld die, ondanks alle tegenslagen die Afrika voor hem in petto heeft, zich er niet van laat weerhouden zijn droom waar te maken. De Nederlandse volharding, expertise en doeltreffendheid versus de Afrikaanse corruptie, niet functionerende staat en rivaliserende stammen.
IJskast en televisie
Eurocentrisme is de hardnekkige neiging om de wereld door een Europese bril te bekijken. Wat we in Europa normaal vinden, is normaal. Ontwikkeling in Turkana wordt, volgens Willem Dolleman, belichaamd door een windmolenpark dat welvaart brengt aan de nomadenstammen en dat bovendien Kenia zal verlossen van vervuilende dieselgeneratoren. Dolleman vertelde de stamoudsten van de Turkana, de Samburu en de Rendile dat hij en zijn partners ‘het beste voor hebben met de plaatselijke bevolking. Dat er werk komt, dat ze toegang tot stroom krijgen, straks misschien zelfs een ijskast en een televisie zullen hebben.’ Maar weet Dolleman eigenlijk wat deze mensen zelf als ontwikkeling zien? Misschien staat een ijskast helemaal niet op hun verlanglijst.
Geen vrijbrief
In het artikel reageren de Dolleman en zijn zakenpartners op de rechtszaak waarin de Kenianen aankaarten dat het land waarop het windpark gebouwd is, niet rechtmatig verkregen is. De reactie van de ondernemers is exemplarisch: ‘de nomaden zouden meer profijt dan last van het project hebben’. Ten eerste is dat niet aan Dolleman & co om te bepalen, en ten tweede gaat de rechtszaak daar niet om. Feit blijft namelijk dat de grond onrechtmatig verkregen is. Ondernemen in het buitenland betekent de verantwoordelijkheid om je te houden aan het nationale en internationale recht, en om te begrijpen hoe dat werkt in de gebieden waarin je werkt. Als het nationale rechtssysteem of de nationale overheid niet de wil heeft of in staat is het recht te handhaven, is dit geen vrijbrief om je er niet aan te houden.
Eigen dromen
In mijn werk zie ik keer op keer bedrijven uit 'ontwikkelde' landen komen met een project waarmee ze geloven bij te dragen aan de economische ontwikkeling van een land. Plannen worden gebaseerd op de eigen dromen in plaats van op de dromen van de mensen in het gebied waar het project ontwikkeld moet worden. Ondernemen in een ander land betekent ondernemen in een andere realiteit en een andere politiek- en rechtssysteem. Elke plek heeft een eigen geschiedenis en de mensen die er wonen hebben hun eigen relaties met elkaar en met het land waarop zij wonen.
Kijken door een niet-gekleurde bril
Het artikel getuigt van een gebrek aan vaardigheid om vanuit een ander te denken en bereidheid om te kijken vanuit het perspectief van de mensen in het gebied, en van een gebrek aan kennis van onze eigen koloniale geschiedenis en het denken daarover. Het laat zien hoe eenzijdig de Nederlandse visie op ontwikkeling is: ‘Nu er vooruitgang is door de ontsluiting van het gebied, gaat dat onvermijdelijk gepaard met randverschijnselen en een verlies van tradities. Er lopen meer mensen rond in westerse kleding dan voorheen. In Nederland dragen mensen ook geen klederdracht meer. Dat is jammer, zegt Dolleman, maar mensen krijgen er veel voor terug.’ Misschien wordt het tijd dat ondernemers als Dolleman voorafgaand aan een project eens kijken of mensen eigenlijk zitten te wachten op al dat moois ‘dat je ervoor terugkrijgt’. Daar kun je alleen maar achter komen als je een project gezamenlijk ontwikkelt, als je door een niet-gekleurde bril kijkt, als je oprecht geïnteresseerd bent in andere perspectieven en deze serieus neemt.
Voor meer informatie

Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier
Grootschalige infrastructuur
Grootschalige infrastructuur heeft ter plekke negatieve effecten voor mens en milieu, terwijl de baten elders terechtkomen. Both ENDS zet zich in voor inspraak voor de lokale bevolking en onderzoekt de geldstromen achter deze projecten.
-
Dossier
Pleiten voor goed beleid van ontwikkelingsbanken
Ontwikkelingsbanken zouden zich aan strenge milieu- en mensenrechtenregels moeten houden zodat hun projecten de allerarmsten ten goede komen en niet schaden. Both ENDS houdt de banken hieraan.
-
Dossier
Inheemse gemeenschappen bedreigd door Barro Blanco-dam in Panama
De Barro Blanco-dam in Panama zet inheems land onder water, met financiering uit Nederland. Both ENDS maakt zich hard voor de naleving van de rechten van de inheemse gemeenschappen rond de dam.
-
Dossier
Agua Zarca: inheemse strijd tegen stuwdam kost levens
Inheemse Hondurezen verzetten zich tegen de Agua Zarca-dam. De strijd heeft meerdere levens gekost, waaronder dat van Berta Cáceres. Na grote druk trok de Nederlandse FMO zich terug uit het project.
-
Brief / 15 mei 2022
Both ENDS Comments and recommendations on the Bank Group’s Environmental and Social Policy of the AfDB Integrated Safeguards System
This letter by Both ENDS to the African Development Bank is a comment written in reaction to a draft version published by the Bank of its Environmental and Social Policy as part of a formal public consultation held by the Bank. This comment was sent to the bank along a joint submission letter with other CSOs, and specifically responds to the overarching Policy.
The bank's flexible requirements for clients and national standards for risky projects dilute safeguards. Project approval should be predicated on specific and binding targets for compliance and reflect input from communities involved.
-
Dossier
Fair Green and Global Alliance (FGG)
Samen met maatschappelijke organisaties van over de hele wereld werkt de FGG Alliantie aan sociaal rechtvaardige, inclusieve en ecologisch duurzame samenlevingen in Nederland en het Zuiden.
-
Nieuws / 4 juni 2021
FMO zet goede stap naar afbouwen directe investeringen in fossiele brandstoffen
In hun nieuwe position statement over investeringen in fossiele brandstoffen, verklaart FMO een eind te maken aan nieuwe directe financieringen in de downstream- en midstreamsectoren van de steenkool- en olie-industrie. Alleen in uitzonderlijke omstandigheden investeert FMO nog in gasgestookte elektriciteitsopwekking. Both ENDS ziet deze ontwikkeling als een stap in de goede richting.
-
Brief / 9 november 2020
Bijdrage aan FMO's publieksconsultatie over klimaatactie en fossiele brandstoffen
Both ENDS en partners hebben een reactie gestuurd op FMO's consultatie over fossiele brandstoffen. Both ENDS en partners zijn blij dat FMO eindelijk positie inneemt ten opzichte van fossiele brandstoffen, maar gaat wat ons betreft nog niet ver genoeg.
-
Brief / 15 mei 2022
Joint Submission of comments and recommendations to the Public Consultation on AfDB Integrated Safeguards System
Together with 29 other CSO's, we've submitted our comments and recommendations in the Public Consultation on the AfDB Integrated Safeguards System. These include that the Bank should prioritize community-led development and human rights-based approaches; protect natural resources and tackles environmental and climate crises; raise the bar on access to information, transparency and accountability; facilitate participatory processes in policies, programmes and projects; and end inequality, poverty, and the cutback and privatization of vital services.
-
Voor de pers / 10 februari 2021
Transparantie ontwikkelingsbank FMO schiet ernstig tekort
De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO is onvoldoende transparant over haar financieringen en investeringen en handelt daarmee in strijd met haar mandaat. Dat blijkt uit een nieuw rapport van International Accountability Project en de Foundation for the Development of Sustainable Policies, onderschreven door 28 organisaties waaronder Both ENDS, SOMO en Oxfam Novib. De organisaties deden onderzoek naar de mate van transparantie van FMO over haar investeringen in de periode tussen 1 januari 2019 en 31 mei 2020. Slechts in 25% van de gevallen werd bekendgemaakt welke potentiële negatieve gevolgen een investering van FMO zou hebben voor mens en milieu.
-
Blog / 27 juli 2018
Gas in Tanzania: een betere toekomst?
Door Anne de JongheWe zijn in het zuiden van Tanzania, in de afgelegen provincie Lindi. In de regio is recentelijk gas gevonden. Samen met onze partner uit de hoofdstad (Women Action Towards Economic Development - WATED) bezoeken we lokale gemeenschappen die te maken krijgen met gas-exploitatie. WATED traint hier samen met een lokale partner vrouwen als juridische experts, zodat zij hun gemeenschappen kunnen bijstaan als er problemen zijn.
-
Nieuws / 10 november 2020
FMO zet stap naar divesteren uit fossiel
De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO heeft een verklaring over fossiele brandstoffen uitgebracht om stappen te nemen in klimaatactie. Both ENDS en partners zijn blij dat FMO eindelijk positie inneemt ten opzichte van fossiele brandstoffen, maar gaat wat ons betreft nog niet ver genoeg. Om daadwerkelijk bij te dragen aan duurzaamheid en gelijkheid, is het essentieel dat ontwikkelingsbanken niet meer in schadelijke fossiele projecten investeren.
-
Brief / 5 augustus 2021
A joint CSO submission to the European Investment Bank, Standard 11 on intermediate finance in the Public consultation on the EIB Group's
16 civil society organisations including Both ENDS have written a letter of concern to the European Investment Bank about a newly proposed standard for the Bank its intermediate finance investing. Both ENDS contribution to the contents of the joint letter consists out of proposals for improvement of screening, scoping, due diligence, appraisal, monitoring and supervision of high-risk clients and sub-projects. through financial intermediaries and clear and mandatory social, environmental and human rights requirements for FI investing matters.
-
Nieuws / 22 november 2016
Kustbeschermingsproject in Jakarta lijkt meer handel dan hulp
Van 21 t/m 24 november reist een Nederlandse economische handelsmissie naar Indonesië, onder leiding van minister-president Mark Rutte. Ook de ministers Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking), Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) en staatssecretaris Dijksma (Infrastructuur en Milieu) gaan mee.
-
Externe link / 31 mei 2018
Een plek aan tafel voor gemeenschappen bij mega-projecten (Jaarverslag 2017)
November 2017. Een delegatie van baggeraar Van Oord luistert naar vissers uit de gemeenschappen rond de haven van Suape, Brazilië. Deze bijeenkomst is een doorbraak voor de vissersgemeenschappen, die zo lang geen gehoor vonden voor hun klachten. Hun visgronden zijn verwoest nadat Van Oord zeven jaar geleden het toegangskanaal naar de haven uitdiepte.
-
Nieuws / 23 mei 2018
Afrikaanse organisaties aan AfDB: kies voor duurzame, inclusieve ontwikkeling
Deze week zijn de jaarvergaderingen van de Afrikaanse ontwikkelingsbank (AfDB). Een grote groep Afrikaanse maatschappelijke organisaties roept de bank op om sociale en milieurechten te beschermen, het maatschappelijk middenveld te betrekken, rekening te houden met gender en duurzame keuzes te maken in hun energie-ambities.
-
Nieuws / 27 juli 2021
In gesprek met de Ngäbe-Bugle gemeenschap in Panama, na vijf jaar Barro Blanco-dam
In april 2021 kondigde de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO aan dat zij niet meer betrokken is bij het Barro Blanco project, een omstreden stuwdam in Panama. GENISA, het Panamese bedrijf dat de dam bouwde, betaalde de miljoenenlening – onverwacht – vervroegd af. De vraag is in hoeverre FMO, nu het zich uit het project heeft teruggetrokken, nog verantwoordelijkheid neemt om de schade en het leed dat is veroorzaakt met de financiering, op te lossen.
-
Nieuws / 1 december 2018
7 verdachten van de moord op de Hondurese Berta Cáceres schuldig bevonden
Op donderdag 29 november werden zeven verdachten van de moord op Berta Cáceres (in maart 2016), schuldig bevonden. De nabestaanden en leden van de inheemse mensenrechtenorganisatie COPINH waar Cáceres de leider van was, zien de uitspraak als de eerste stap richting rechtvaardigheid voor de moord op Berta Caceres en de erkenning dat het bedrijf DESA hiervoor mede- verantwoorelijk is. Ze wijzen er echter ook op dat het proces vanaf het begin doordrenkt was van corruptie, intimidaties en andere misstanden, en dat de opdrachtgevers van de moord nog steeds buiten schot blijven.
-
Publicatie / 11 februari 2016
-
Publicatie / 30 juni 2017