Waarom hulp wel werkt!
Hulpcritici roepen van alles, maar hun argumenten kunnen makkelijk worden weerlegd
Door Lieke Ruijmschoot
Enkele jaren geleden, toen ik net mijn eerste baan in internationale samenwerking begonnen was, werd dit bericht op verjaardagsfeestjes nog begroet met 'wat goed zeg, wat idealistisch van je'. Tegenwoordig voel ik me meer de nieuwe NS-conducteur, die er maar liever een beetje omheen draait wat ze nou precies doet, om de gebruikelijke reacties te vermijden: "oh, dus jij geeft onze belastingcentjes uit" of "schaam je je niet een beetje voor de exorbitante salarissen van jullie goede doelen directeuren?"
Het helpt niet dat criticasters, die het graag over de 'hulpindustrie' hebben, in de media vrij spel krijgen om onwaarheden te verspreiden over deze sector. Zo was er Frits Wester, die bij Pauw & Witteman aan tafel beweerde dat er aan het eind van elk jaar makkelijk 1,5 miljard Euro wordt rondgestrooid door donororganisaties, omdat het geld 'over' is. Zij geven dit dan aan het eerste het beste leuke projectje dat ze tegenkomen. Niemand aan tafel sprak Wester tegen, of vroeg wat de bron van zijn groteske bewering was. Bolkestein voegde er alleen nog aan toe dat het gemiddelde budget voor ontwikkelingssamenwerking in Europa slechts 0,35 procent van het BNP was; ook niet waar (dit is 0,45 procent). Zelfs Rob Wijnberg, hoofdredacteur van deze krant, schreef in zijn column #watjegeeftiswatjekrijgt dat ontwikkelingshulp vooral dictators, rebellen en goedbetaalde managers financiert, zonder te verantwoorden hoe hij daarbij kwam. De sector zit in het beklaagdenbankje, en volgens mij komt dit door een aantal hardnekkige misverstanden.
Om een eerlijk gesprek te voeren over wat ontwikkelingssamenwerking nu werkelijk probeert, bereikt en kost is het nodig om de onwaarheden die steeds herhaald worden te ontkrachten. Daarom hier mijn repliek op drie veel gehoorde misvattingen.
Misvatting #1: Ontwikkelingssamenwerking kost onze maatschappij veel te veel geld.
Het budget voor ontwikkelingssamenwerking was in 2010 nog 0,8 procent van ons Bruto Nationaal Product, namelijk 4,8 miljard. Na een eerdere bezuiniging is het budget vanaf 2012 vastgesteld op 0,7 procent van het BNP, en omdat het BNP gedaald is, ligt het absolute bedrag nog lager, namelijk op 4,3 miljard euro. Gemiddeld wordt dit echter op acht keer zoveel geschat, blijkt uit onderzoek van de NCDO. Wanneer de respondenten verteld werd hoe groot het budget voor ontwikkelingssamenwerking werkelijk is, daalde het aandeel dat hierop wilde bezuinigen van 63 procent naar 49 procent.
Misvatting # 2: Ontwikkelingssamenwerking, dat zijn vooral hulporganisaties met dure directeuren.
Het budget voor ontwikkelingssamenwerking wordt verdeeld over een aantal kanalen. Eénderde gaat via ambassades naar de 15 partnerlanden die staatssecretaris Ben Knapen (CDA) heeft aangewezen, veelal naar grote infrastructurele projecten van lokale overheden. Nog een kwart gaat naar internationale instellingen zoals de Wereldbank, IMF, VN en de EU. Het Nederlandse bedrijfsleven ontvangt 6 procent via directe subsidies. Indirect gaat daar ook nog 7 procent naartoe via de zogenaamde exportkredietverzekeringen, waarmee de Staat de risico's van exporten of investeringen van Nederlandse bedrijven aan ontwikkelingslanden herverzekert. Dan blijft er nog 23 procent (0,2 procent van het BNP) over voor de maatschappelijke organisaties.
Inderdaad zijn er in het verleden twee gevallen geweest waarbij directeuren van 'goede doelen' meer dan de Balkenendenorm verdienden. Eén daarvan was de nationale Hartstichting en betrof dus geen internationale ontwikkelingsorganisatie. Bij de ander, SNV, is de directeur opgestapt na druk vanuit de sector zelf. De salarissen van personeel van ngo's in de ontwikkelingssamenwerking staan onder streng toezicht, ook van binnenuit. Bovendien zijn dit nog altijd peanuts als je het vergelijkt met de salarissen en bonussen van bankdirecteuren... tegenwoordig ook met belastinggeld gefinancierd.
Misvatting #3: Ontwikkelingssamenwerking belooft de armoede de wereld uit te helpen door het bouwen van schooltjes en uitdelen van malariaprikken.
Hier wreekt zich de beeldvorming die sommige ontwikkelingsorganisaties zelf stelselmatig hebben gevoed, via posters met zielige kindjes en de rechtlijnige redenatie: met uw vijftig cent krijgt een kind een prik en zo komen we er wel. Terwijl we ook in Nederland zelf elke dag weer zien dat ontwikkeling geen simpel pad is - en wij spreken nog dezelfde taal, hebben hoogwaardige infrastructuur, en nauwelijks last van natuurrampen, op een enkele horrorwinter na. In het verleden zijn er inderdaad gevallen geweest waarbij ontwikkelingsgeld in handen kwam van dictators en rebellen. Gelukkig wordt ontwikkelingswerk al jaren grondig geëvalueerd. Er hebben dan ook al veel hervormingen plaatsgevonden om te zorgen dat die zaken waarbij buitenstaanders echt een verschil maken (zoals homo-emancipatie, waar bijvoorbeeld Hivos veel lokale organisaties bij steunt) en zaken met een grote impact (zoals zorgen dat ontwikkelingslanden een eerlijkere positie krijgen in handelsverdragen met de EU, waar bijvoorbeeld Both ENDS aan werkt) voorrang krijgen.
Zeker in tijden van bezuinigingen, is het belangrijk dat iedereen het over hetzelfde heeft. De ontwikkelingssector kan het beeld dat er een grote bak geld in een bodemloze put verdwijnt, met voldoende argumenten ontkrachten. Pas dan is er ruimte in de discussie om de waarde van internationale solidariteit en het streven naar rechtvaardigheid met de werkelijke kosten af te wegen.
Lieke Ruijmschoot is sinds vijf jaar werkzaam in de ontwikkelingssamenwerking. Zij werkt nu als coördinator van de Fair, Green & Global alliantie, een samenwerkingsverband van Both ENDS, Milieudefensie, het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika (NiZa), de Schone Kleren Campagne, SOMO en TransNational Institute (TNI). Zij schreef dit stuk op persoonlijke titel.
Lees meer over dit onderwerp
-
Nieuws / 6 June 2025
Both ENDS op de VN-Oceaanconferentie: onze zorgen over milieurechtvaardigheid binnen de ‘Blauwe Economie’ onder de aandacht brengen
Volgende week vindt in Nice, Frankrijk, de Verenigde Naties Oceaanconferentie plaats. Deze conferentie richt zich op het behoud en duurzaam gebruik van kusten, zeeën en mariene hulpbronnen. Murtah Shannon, collega bij Both ENDS, zal aanwezig zijn. We vroegen hem om wat meer te vertellen over zijn plannen.
-
Nieuws / 5 June 2025
Opinie: Nieuwe handelspartners, maar niet op de oude voet
Sinds de handelsoorlog en ‘tariffs’ van President Trump staat internationale handel weer volop in de schijnwerpers. In Europa en in Nederland neemt de roep toe om daarom razendsnel nieuwe vrijhandelsakkoorden te sluiten, zo ook in recente opinies in FD en de Volkskrant. Maar dat is de verkeerde reflex, schrijft Marius Troost op Joop.nl -
Nieuws / 4 June 2025
Shell ter verantwoording geroepen voor decennialange vervuiling in de Nigerdelta
Dit artikel is momenteel alleen beschikbaar in het Engels
-
Blog / 3 June 2025
Een voedselbos als inspirerende oase tussen bespoten akkers
Door Marjolein van RijnOnlangs waren we met een groep collega's in het voedselbos Ketelbroek, een project van Voedselbos-pionier Wouter van Eck en onze eigen Pieter Jansen. Wat een prachtige plek! Gelegen tussen akkers met raaigras, bieten of aardappels, is het Voedselbos een groene oase. Het gezang van de vogels is alom aanwezig en er zoemt en fladdert van alles rond. Ook hazen, dassen, vossen en wilde zwijnen komen er regelmatig op bezoek. En niet te vergeten: bevers.
-
Nieuws / 20 May 2025
Both ENDS en partners eisen dat Shell de Nigerdelta schoonmaakt vóór vertrek
Tijdens de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering (AGM) van Shell in Londen, confronteren gemeenschapsleiders uit de Nigerdelta en internationale bondgenoten (waaronder Both ENDS) Shell met een duidelijke eis: Shell moet volledige verantwoordelijkheid nemen voor decennia van vervuiling en menselijk leed in de Nigerdelta in Nigeria, vóórdat het zich terugtrekt uit zijn olieactiviteiten op het land.
-
Nieuws / 9 May 2025
Vrouwelijk leiderschap in agro-ecologie bloeit op in Oost- en Zuidelijk Afrika
Op 12 en 13 februari 2025 kwamen vrouwen uit Kenia, Uganda en Zimbabwe samen in Nairobi voor het Africa Women Leaders in Agroecology (AWOLA) Regional Networking Forum. Het evenement markeerde een belangrijk moment in het leiderschapsprogramma van PELUM Kenya dat jonge vrouwen versterkt in hun rol als leider in de agro-ecologische transitie. Dit project werd mogelijk gemaakt dankzij steun van Both ENDS, als onderdeel van de Fair, Green and Global (FGG) Alliance.
-
Blog / 23 April 2025
De kracht van vertrouwen
Door Karin van BoxtelVertrouwen wekt vertrouwen. Dat is wat ik heb geleerd van de manier waarop Both ENDS werkt – binnen ons team, met partners in gezamenlijke strategieën en belangenbehartiging, en in onze relatie met partners als financier. Vertrouwen is de basis. Het is wat medeleven laat groeien, wat hoop doet ontstaan, en wat echte solidariteit aandrijft. Het is krachtig in contrast met de wereldwijde trend waarin politieke en internationale leiders harde maatregelen en eigenbelang vooropstellen en relaties negeren die gebaseerd zijn op vertrouwen . En des te meer reden om te delen wat wij hebben ervaren door vertrouwen centraal te stellen.
-
Blog / 11 April 2025
FMO is erg tevreden over het eigen succes – nu de lokale bevolking nog
Door Anne de JongheDeze blog is bij het Financiële Dagblad verschenen.
-
Nieuws / 7 April 2025
Voedselbos Ketelbroek: waar voedselproductie en biodiversiteit samenkomen
Wanneer collega’s van Both ENDS partners over de hele wereld bezoeken, gaan ze vaak op "veldbezoek" om met eigen ogen te zien hoe ons gezamenlijke werk mensen en gemeenschappen raakt. Onlangs deden we dat ook in Nederland. Voedselbospionier Wouter van Eck liet een groep Both ENDS-partners zien hoe regeneratieve landbouw oplossingen biedt voor de klimaat- en biodiversiteitscrisis.
-
Publicatie / 1 April 2025
-
Blog / 31 March 2025
Internationale samenwerking en solidariteit zijn in het belang van Nederland én Afrika
Door Melvin van der VeenDeze blog is bij Vice Versa verschenen.
-
Externe link / 28 March 2025
Eerlijke handel en gelijkwaardige relaties: pas dán kan Kenia echt op eigen benen staan
Verschillende media besteedden afgelopen week aandacht aan de omslag van “hulp” naar “handel”, mede naar aanleiding van het staatsbezoek van het Koninklijk paar aan Kenia. Het zou goed zijn voor Kenia om nu op eigen benen te gaan staan. Maar dat kan alleen als gelijkwaardigheid centraal staat in handel en internationale samenwerking. En dat is nu allerminst het geval, betoogt onze directeur Karin van Boxtel op opinieplatform Joop.nl
-
Blog / 27 March 2025
Eerlijke handel en gelijkwaardige relaties: pas dán kan Kenia echt op eigen benen staan
Door Karin van BoxtelDit artikel is bij Joop verschenen.
-
Brief / 25 March 2025
Letter to Shell's CEO and plc Executive Committee: don’t leave the Niger Delta without cleaning up
Today, on Shell Capital Markets Day 2025, Both ENDS together with 195 international and Nigerian of civil society organisations is sending an open letter to Shell’s Executive Committee demanding a full cleanup of the SPDC pollution legacy and transparency on the cleanup process.
-
Nieuws / 21 March 2025
Koninklijk paar bezoekt Thogoto Forest: groene oase aan de rand van Nairobi
Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima hebben afgelopen dinsdag een bezoek gebracht aan het Thogoto Forest, als onderdeel van hun staatsbezoek aan Kenia. Ze hebben er kunnen zien wat de impact is van het werk van onze partner MCDI in het gebied: een hersteld bos, schoon water en boeren die hun levensonderhoud kunnen verdienen met de verkoop van hun agroecologische producten.
-
Nieuws / 18 March 2025
Misstanden rond TotalEnergies’ LNG project in Mozambique stapelen zich op; Nederlandse steun onverantwoord
Op vrijdag 14 maart kondigde het Frans Openbaar Ministerie aan een officieel onderzoek in te stellen naar TotalEnergies’ betrokkenheid bij dood door schuld tijdens de aanslagen op Palma, de locatie van hun LNG project. Deze zoveelste misstand maakt duidelijk dat Nederland op geen enkele manier publieke steun kan verlenen aan dit project.
-
Nieuws / 4 March 2025
Feminist March 2025: de straat op voor genderrechtvaardigheid
Wereldwijd staan vrouwenrechten onder druk, en worden hard bevochten rechten en vrijheden afgebroken. Waar tot voor kort Nederland zich opstelde als voorvechter van emancipatie, vrouwenrechten en genderrechtvaardigheid, breekt het huidige kabinet met dit beleid en laat miljoenen vrouwen en meisjes in de steek. Daarom gaat Both ENDS, samen met vele andere bondgenoten, op 8 maart de straat op. Het is tijd om een stevig tegengeluid te laten horen tegen de afbraak van genderbeleid en op te komen voor gendergelijkheid en sociale rechtvaardigheid.
-
Brief / 3 March 2025
Input for FMO’s “investment approach to responsibly managed forest plantations”
Both ENDS has been asked by FMO to comment on its draft investment approach to responsibly managed forest plantations. To follow are a number of observations and recommendations, partially informed by Both ENDS long legacy of working in the forest & land arena, in dialogue with international donors, philanthropic foundations, companies, certification bodies and notably with forest dependent communities and other land users.
-
Nieuws / 21 February 2025
Met kille beleidsbrief keert kabinet internationale samenwerking en solidariteit de rug toe
De gepubliceerde beleidsbrief van minister Klever voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp is koud en kil. Het plaatst Nederland in een internationaal isolement en laat de meest kwetsbare mensen wereldwijd, waaronder vele vrouwen, boeren, inheemse volkeren en jongeren, in de steek.
-
Voor de pers / 18 February 2025
Trade deal fueling resource grab? 120+ groups from Europe and Indonesia sound the alarm
Dit persbericht is alleen beschikbaar in het Engels