Waarom hulp wel werkt!
Hulpcritici roepen van alles, maar hun argumenten kunnen makkelijk worden weerlegd
Door Lieke Ruijmschoot
Enkele jaren geleden, toen ik net mijn eerste baan in internationale samenwerking begonnen was, werd dit bericht op verjaardagsfeestjes nog begroet met 'wat goed zeg, wat idealistisch van je'. Tegenwoordig voel ik me meer de nieuwe NS-conducteur, die er maar liever een beetje omheen draait wat ze nou precies doet, om de gebruikelijke reacties te vermijden: "oh, dus jij geeft onze belastingcentjes uit" of "schaam je je niet een beetje voor de exorbitante salarissen van jullie goede doelen directeuren?"
Het helpt niet dat criticasters, die het graag over de 'hulpindustrie' hebben, in de media vrij spel krijgen om onwaarheden te verspreiden over deze sector. Zo was er Frits Wester, die bij Pauw & Witteman aan tafel beweerde dat er aan het eind van elk jaar makkelijk 1,5 miljard Euro wordt rondgestrooid door donororganisaties, omdat het geld 'over' is. Zij geven dit dan aan het eerste het beste leuke projectje dat ze tegenkomen. Niemand aan tafel sprak Wester tegen, of vroeg wat de bron van zijn groteske bewering was. Bolkestein voegde er alleen nog aan toe dat het gemiddelde budget voor ontwikkelingssamenwerking in Europa slechts 0,35 procent van het BNP was; ook niet waar (dit is 0,45 procent). Zelfs Rob Wijnberg, hoofdredacteur van deze krant, schreef in zijn column #watjegeeftiswatjekrijgt dat ontwikkelingshulp vooral dictators, rebellen en goedbetaalde managers financiert, zonder te verantwoorden hoe hij daarbij kwam. De sector zit in het beklaagdenbankje, en volgens mij komt dit door een aantal hardnekkige misverstanden.
Om een eerlijk gesprek te voeren over wat ontwikkelingssamenwerking nu werkelijk probeert, bereikt en kost is het nodig om de onwaarheden die steeds herhaald worden te ontkrachten. Daarom hier mijn repliek op drie veel gehoorde misvattingen.
Misvatting #1: Ontwikkelingssamenwerking kost onze maatschappij veel te veel geld.
Het budget voor ontwikkelingssamenwerking was in 2010 nog 0,8 procent van ons Bruto Nationaal Product, namelijk 4,8 miljard. Na een eerdere bezuiniging is het budget vanaf 2012 vastgesteld op 0,7 procent van het BNP, en omdat het BNP gedaald is, ligt het absolute bedrag nog lager, namelijk op 4,3 miljard euro. Gemiddeld wordt dit echter op acht keer zoveel geschat, blijkt uit onderzoek van de NCDO. Wanneer de respondenten verteld werd hoe groot het budget voor ontwikkelingssamenwerking werkelijk is, daalde het aandeel dat hierop wilde bezuinigen van 63 procent naar 49 procent.
Misvatting # 2: Ontwikkelingssamenwerking, dat zijn vooral hulporganisaties met dure directeuren.
Het budget voor ontwikkelingssamenwerking wordt verdeeld over een aantal kanalen. Eénderde gaat via ambassades naar de 15 partnerlanden die staatssecretaris Ben Knapen (CDA) heeft aangewezen, veelal naar grote infrastructurele projecten van lokale overheden. Nog een kwart gaat naar internationale instellingen zoals de Wereldbank, IMF, VN en de EU. Het Nederlandse bedrijfsleven ontvangt 6 procent via directe subsidies. Indirect gaat daar ook nog 7 procent naartoe via de zogenaamde exportkredietverzekeringen, waarmee de Staat de risico's van exporten of investeringen van Nederlandse bedrijven aan ontwikkelingslanden herverzekert. Dan blijft er nog 23 procent (0,2 procent van het BNP) over voor de maatschappelijke organisaties.
Inderdaad zijn er in het verleden twee gevallen geweest waarbij directeuren van 'goede doelen' meer dan de Balkenendenorm verdienden. Eén daarvan was de nationale Hartstichting en betrof dus geen internationale ontwikkelingsorganisatie. Bij de ander, SNV, is de directeur opgestapt na druk vanuit de sector zelf. De salarissen van personeel van ngo's in de ontwikkelingssamenwerking staan onder streng toezicht, ook van binnenuit. Bovendien zijn dit nog altijd peanuts als je het vergelijkt met de salarissen en bonussen van bankdirecteuren... tegenwoordig ook met belastinggeld gefinancierd.
Misvatting #3: Ontwikkelingssamenwerking belooft de armoede de wereld uit te helpen door het bouwen van schooltjes en uitdelen van malariaprikken.
Hier wreekt zich de beeldvorming die sommige ontwikkelingsorganisaties zelf stelselmatig hebben gevoed, via posters met zielige kindjes en de rechtlijnige redenatie: met uw vijftig cent krijgt een kind een prik en zo komen we er wel. Terwijl we ook in Nederland zelf elke dag weer zien dat ontwikkeling geen simpel pad is - en wij spreken nog dezelfde taal, hebben hoogwaardige infrastructuur, en nauwelijks last van natuurrampen, op een enkele horrorwinter na. In het verleden zijn er inderdaad gevallen geweest waarbij ontwikkelingsgeld in handen kwam van dictators en rebellen. Gelukkig wordt ontwikkelingswerk al jaren grondig geëvalueerd. Er hebben dan ook al veel hervormingen plaatsgevonden om te zorgen dat die zaken waarbij buitenstaanders echt een verschil maken (zoals homo-emancipatie, waar bijvoorbeeld Hivos veel lokale organisaties bij steunt) en zaken met een grote impact (zoals zorgen dat ontwikkelingslanden een eerlijkere positie krijgen in handelsverdragen met de EU, waar bijvoorbeeld Both ENDS aan werkt) voorrang krijgen.
Zeker in tijden van bezuinigingen, is het belangrijk dat iedereen het over hetzelfde heeft. De ontwikkelingssector kan het beeld dat er een grote bak geld in een bodemloze put verdwijnt, met voldoende argumenten ontkrachten. Pas dan is er ruimte in de discussie om de waarde van internationale solidariteit en het streven naar rechtvaardigheid met de werkelijke kosten af te wegen.
Lieke Ruijmschoot is sinds vijf jaar werkzaam in de ontwikkelingssamenwerking. Zij werkt nu als coördinator van de Fair, Green & Global alliantie, een samenwerkingsverband van Both ENDS, Milieudefensie, het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika (NiZa), de Schone Kleren Campagne, SOMO en TransNational Institute (TNI). Zij schreef dit stuk op persoonlijke titel.
Lees meer over dit onderwerp
-
Brief / 22 juli 2024
Gezamenlijke Oproep tot Actie: Internationale Maatschappelijke Organisaties Eisen Gerechtigheid voor de Slachtoffers van de Moord op Berta Cáceres in Honduras
Dit is een gezamenlijke oproep tot actie van internationale maatschappelijke organisaties om de Hondurese autoriteiten op te roepen gerechtigheid te waarborgen voor de slachtoffers van de moord op Berta Cáceres. Acht jaar en vier maanden zijn verstreken sinds de misdaad tegen Berta, en het Hondurese rechtssysteem heeft de vonnissen van de veroordeelden niet bevestigd en de intellectuele auteurs niet vervolgd. Wij zijn zeer bezorgd dat de onafhankelijke rechtspraak en internationale overeenkomsten over mensenrechten niet worden nageleefd.
-
Nieuws / 17 juli 2024
EU verlaat Energy Charter Treaty (ECT): Een mijlpaal voor energietransitie
De beslissing van de Europese Unie om zich terug te trekken uit het energieverdrag ECT (Energy Charter Treaty) is een historische overwinning voor de energietransitie. Lees meer (Engels)
-
Nieuws / 9 juli 2024
De kracht van vertrouwen in financiering, een nieuwe samenwerking tussen Both ENDS en de Nationale Postcode Loterij
Al meer dan dertig jaar werkt Both ENDS samen met partnerorganisaties over de hele wereld. Onze lange relaties met partners zijn gebaseerd op gedeelde waarden, respect en vertrouwen. Zo versterken we kennis, netwerken en maatschappelijke bewegingen, en zetten we ons gezamenlijk in voor een rechtvaardigere en duurzamere wereld. Wederzijds vertrouwen en respect betekenen ook dat we blijven innoveren met hoe de geldstromen lopen. Dare to Trust is daarin een nieuwe stap die Both ENDS en haar partners dit jaar hebben gezet.
-
Nieuws / 9 juli 2024
Burgerinitiatief: Afscheid van fossiel
De klimaatcrisis laat zich niet langer negeren. Met recordtemperaturen en ongekend extreme weersomstandigheden zien we overal ter wereld de verwoestende effecten van klimaatverandering. Nederland heeft recent te maken gehad met zowel ongekende hittegolven als aanhoudende regenval die onze agrarische sector hard heeft getroffen. Deze gebeurtenissen maken pijnlijk duidelijk: we moeten nú handelen.
-
Nieuws / 4 juli 2024
Karin van Boxtel nieuwe directeur van Both ENDS
Karin van Boxtel (35) is de nieuwe directeur van milieu- en mensenrechtenorganisatie Both ENDS. Sinds het vertrek van de vorige directeur, Danielle Hirsch, gaf zij al tijdelijk leiding aan de organisatie samen met Annelieke Douma. Nu is ze definitief aangesteld om Both ENDS nog slagkrachtiger en toekomstbestendig te maken. Karin start op 1 september, tot die tijd blijft de huidige duo-directie op interimbasis actief.
-
Nieuws / 3 juli 2024
'Nederlandse overheid handelt intrasparant en onzorgvuldig bij de herbeoordeling van het Mozambique gasproject'
Op maandag 1 juli werden vragen van Tweede Kamerleden over het Mozambique LNG project en de betrokkenheid van Atradius DSB beantwoord door staatssecretaris Van Rij. TotalEnergies is de projectleider van het Mozambique LNG project in de noordelijkste provincie van Mozambique. Het Nederlandse bedrijf Van Oord krijgt daarvoor een exportkredietverzekering van 1 miljard euro van de publieke Nederlandse verzekeraar Atradius Dutch State Business.
-
Video / 3 juli 2024
Jonila Castro: "Het beschermen van het milieu, beschermt onze toekomst"
Jonila Castro werkt voor AKAP KA Manila Bay en/of Kalikasan People's Network for the Environment (Kalikasan PNE). Het levensonderhoud van de meerderheid van de Filippijnse bevolking is afhankelijk van het milieu, van de zeeën, van het land en de bergen.
-
Nieuws / 3 juli 2024
Illegale houtkap verwoest de bossen van Suriname: De strijd van de Saamaka tegen ontbossing
Het Saamaka-volk in Suriname verzet zich al lang tegen de schending van hun landrechten door de overheid. Ondanks een uitspraak van het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens (IACHR) in 2007 tegen deze schendingen, blijft de regering houtkap en mijnbouw toestaan op Saamaka-gebied zonder vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming (FPIC). Dit leidt tot ontbossing, landonteigening en verstoring van hun levensonderhoud. Een recent voorbeeld is de aanleg van een 42,7 km lange weg door hun gebied voor houtkap, blijkt uit een nieuw rapport.
-
Publicatie / 2 juli 2024
-
Blog / 21 juni 2024
Internationale samenwerking - juist nu!
Door Karin van BoxtelHet toekomstige kabinet navelstaart op eigenbelang. Door internationale samenwerking de das om te doen en drastisch te bezuinigen, negeert het dat Nederland simpelweg niet los staat van de wereld. Half juni debatteerde de Tweede Kamer der Staten-Generaal over de tussentijdse begroting buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking. Ook daar benadrukten verschillende partijen de noodzaak van internationale samenwerking, dat diplomaten en posten daarvoor hun werk moeten kunnen blijven doen, en de langjarige ondersteuning voor maatschappelijke organisaties nodig blijft.
-
Publicatie / 18 juni 2024
-
Nieuws / 18 juni 2024
Overheid dreigt opnieuw mensenlevens op spel te zetten bij berucht gasproject TotalEnergies in Mozambique
De Nederlandse overheid dreigt opnieuw te blunderen bij het geven van exportsteun voor het omstreden gasproject van TotalEnergies in Cabo Delgado, Mozambique. Dat blijkt uit een analyse van 9000 documenten uit Woo-verzoeken, in opdracht van Milieudefensie en Both ENDS. Anne de Jonghe, Both ENDS: “Bij het afgeven van de exportsteun in 2021 werden kritische geluiden geminimaliseerd, terwijl TotalEnergies werd gehoord en vertrouwd. Dat mag niet meer gebeuren.”
-
Dossier /
Transformative Talks met partners
Bij Both ENDS willen we mensen verbinden voor verandering, connecting people for change. Samen met groepen voor milieurechtvaardigheid uit het Mondiale Zuiden werken we aan een duurzame, eerlijke en inclusieve wereld.
-
Pathway /
Promoten van lokaal aangedragen oplossingen
Ons doel is het opschalen van bottom-up, planeetvriendelijke oplossingen, ondersteund door beleid en de beschikbaarheid van financiële middelen. Er zijn veel voorbeelden van succesvolle, door de gemeenschap geleide oplossingen die gebaseerd zijn op collectieve participatie, gezonde ecosystemen, genderrechtvaardigheid en een visie op welzijn die verder gaat dan individuele rijkdom.
-
Pathway /
Ondersteunen van een krachtig maatschappelijk middenveld
Ons doel is om een maatschappelijk middenveld te creëren waarin organisaties open en veilig kunnen werken, hun stem kunnen laten horen en invloed kunnen uitoefenen op besluitvorming over ecosysteemuitdagingen, milieurechtvaardigheid en mensenrechten. Een sterke civil society is essentieel voor een gezonde samenleving. Het houdt de macht van staats- en bedrijfsactoren in toom, houdt besluitvormers verantwoordelijk en verdedigt de rechten van gemarginaliseerde groepen. Een sterk en onafhankelijk maatschappelijk middenveld kan pleiten voor eerlijk en ecologisch verantwoord beleid en kan structurele ongelijkheid in de besluitvorming bestrijden.
-
Pathway /
Pleidooi voor rechtvaardig beleid wereldwijd
Ons doel is om systemische verandering te bewerkstelligen op alle niveaus van sociale, politieke en economische instellingen, zodat deze onvoorwaardelijk de mensenrechten en de planetaire grenzen respecteren. Dit vereist beleidscoherentie en consistente besluitvorming in alle sectoren – van handel, financiën en energie tot voedselproductie, landbouw, klimaatactie en waterbeheer – en in alle geledingen van de samenleving, van individu tot nationaal niveau.
-
Nieuws / 11 juni 2024
Petitie: Internationale samenwerking, juist nu!
De nieuwe coalitie bestaande uit PVV, VVD, BBB en NSC bezuinigt aankomende jaren honderden miljoenen op ontwikkelingssamenwerking. Vanaf 2027 worden dit miljarden, namelijk 2,4 miljard per jaar. Van het toch al beperkte budget voor internationale samenwerking blijft na 2027 weinig over. Daarom komen wij nu in actie. Laat de wereld niet in de steek, teken de petitie om de bezuinigingen op internationale samenwerking te stoppen.
-
Nieuws / 5 juni 2024
Oproep van 70 partijen: Nederlandse aanpak voor wereldwijde voedselzekerheid werkt!
Een brede coalitie van Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties wil samen met het nieuwe kabinet optrekken om echt een verschil te maken voor het verbeteren van wereldwijde voedselzekerheid. Het ondersteunen van boeren en consumenten in Nederland en daarbuiten en de inzet voor klimaat-weerbare voedselsystemen in lage- en middeninkomenslanden staan daarbij centraal. De coalitie is van mening dat Nederland vanuit haar kennis, kunde, ervaring, internationale samenwerkings- en handelspositie de komende jaren ambitieuze inzet moet tonen in de verduurzaming van ons voedselsysteem, om zo bij te dragen aan het behalen van het Klimaatakkoord van Parijs en de Sustainable Development Goals.
-
Nieuws / 29 mei 2024
Tweede Kamerleden stellen stevige vragen over mogelijke Nederlandse exportsteun aan Mozambique LNG-gasproject
Tweede Kamerleden Daniëlle Hirsch (GroenLinks-PvdA) en Christine Teunissen (PvdD) stellen stevige vragen over de mogelijke Nederlandse exportsteun aan het Mozambique LNG-gasproject. Both ENDS maakt zich al jaren hard voor het dossier. In 2023 riepen wij samen met Milieudefensie ministers op exportsteun te stoppen.
-
Blog / 28 mei 2024
Democratische waarden onder vuur in Europa: de noodzaak verder te kijken dan de Nederlandse dijken en de rol van filantropie
Door Karin van BoxtelVorige week las ik over de verwachte – maar nog steeds schokkende – implicaties van de radicale shift naar extreemrechts in Nederland. Het huidige regeerakkoord omvat maatregelen die eerder zijn aangenomen door andere Europese landen met vergelijkbare verkiezingsuitslagen, die leiden tot een inperking van democratische vrijheden, een naar binnen gerichte focus en pogingen om de rol van het maatschappelijk middenveld te beperken.