Het belang van genderperspectief in het Nederlands waterbeleid
Steeds meer partijen in de Nederlandse watersector erkennen het belang van een inclusieve aanpak bij klimaatadaptatie. Echter, daar waar onze kennisinstellingen en bedrijven betrokken zijn bij delta- en masterplannen, zoals in Bangladesh en de Filipijnen, blijkt de praktijk weerbarstig. Uitgaan van lokale realiteiten, kwetsbaarheden en ongelijkheden, zoals die tussen mannen en vrouwen, is essentieel voor goede plannen die iedereen in staat stellen zich aan te passen aan klimaatverandering.
Nu in veel delen van de wereld de gevolgen van klimaatverandering steeds groter en sterker worden, zijn de kennis en capaciteiten van mensen om zich daaraan aan te passen cruciaal. Die mogelijkheden hangen echter vaak samen met factoren zoals de sociaal-economische en politieke status van mensen binnen een samenleving. Vrouwen zijn daarbij vaak extra kwetsbaar.
Want terwijl vrouwen een cruciale rol spelen in het gebruik en beheer van water, het beschermen van hun milieu en het bedenken van slimme oplossingen om zich aan te passen aan klimaatverandering, hebben zij door beperkende genderrollen en sociale normen vaak geen toegang tot relevante besluitvorming, kapitaal, technologie, of informatie. De formele controle over natuurlijke hulpbronnen, inclusief landtitels en vrije en veilige toegang tot water, is veelal in handen van mannen. En in de politiek en besluitvormingsprocessen op alle niveaus zijn vrouwen vaak niet of zwak vertegenwoordigd. Dit ontneemt vrouwen niet alleen hun rechten, op deze manier gaan ook cruciale kennis en innovatieve oplossingen voor duurzaam waterbeheer en klimaatadaptatie verloren.
Gendergerelateerde ongelijkheden zitten diep verankerd in politieke en economische systemen en inclusiviteit vraagt dus om een proactieve houding en een lange adem. Veranderingen hierin stuiten vaak op weerstand: het actief waarborgen van de rechten en kennis van diegenen die minder toegang tot macht hebben, kunnen direct conflicteren met gevestigde belangen.
Inclusief waterbeleid
Partijen in de Nederlandse watersector erkennen het belang van een inclusieve aanpak in klimaatadaptatie. 'Communities of Practice' zijn inmiddels opgezet om een dergelijke inclusieve aanpak vanuit de Nederlandse watersector te bevorderen. En dat is goed nieuws, want Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen zetten hun kennis en ervaring graag in om andere landen te ondersteunen bij hun plannen voor watergerelateerde klimaatadaptatie. Wereldwijd worden met Nederlandse steun masterplannen en deltaplannen opgetuigd.
Het Bangladesh Deltaplan
Zo is in Bangladesh met ondersteuning van partijen uit de Nederlandse watersector een Bangladesh Delta Plan (BDP2100) opgesteld. Bangladesh is als laaggelegen deltaland erg kwetsbaar voor klimaatverandering. Vooral in het zuidwestelijk kustgebied, dat te kampen heeft met extreme weersomstandigheden en zeespiegelstijging, verergert klimaatverandering de toch al moeilijke omstandigheden waarin mensen leven, onder andere veroorzaakt door slecht waterbeheer. Vooral voor vrouwen, die grotendeels verantwoordelijk zijn voor de water- en voedselvoorziening van hun gezin en gemeenschap, zorgen deze extra risico's voor meer werk en een onhygiënischere leefomgeving.
Jongerencomités pleiten voor lokale methode van Tidal River Management
De bewoners van het zuidwestelijke kustgebied kunnen dan ook niet langer wachten op werkende oplossingen en hebben de druk opgevoerd. Jonge vrouwen hebben zich georganiseerd in Jongeren-Watercomités en pleiten voor een klimaatbestendige toekomst. Met steun van onze partnerorganisatie Uttaran hebben ze Tidal River Management (TRM) – geïnspireerd op de traditionele manier van waterbeheer – onder de aandacht gebracht bij de makers van het BDP2100.
De inspraak van het lokale maatschappelijk middenveld in de ontwikkeling van het BDP2100 was helaas zeer beperkt. Zo benoemt het deltaplan TRM bijvoorbeeld wel als interventie voor het zuidwesten, maar cruciale aanbevelingen vanuit het maatschappelijk middenveld over gendergelijkheid en ecosysteemherstel zijn niet geïntegreerd. Mede dankzij de constante inzet door Uttaran en de lokale watercomités, hebben overheidsfunctionarissen in de media recent erkend dat "TRM de enige manier is om het zuidwestelijk kustgebied te beschermen tegen weersextremen en de stijgende zeespiegel". Ook het Nederlandse Deltares onderkent het belang van TRM voor Bangladesh en onderzoekt dit jaar samen met Uttaran en Both ENDS hoe de methode het beste geïmplementeerd kan worden.
De eerste stappen zijn dus gezet. Nu is de overheid van Bangladesh aan zet om op verschillende niveaus (van lokaal tot nationaal) het ontwerpen, uitvoeren, en monitoren van een inclusief proces voor TRM te faciliteren. De kennis, ervaring en ambities van (jonge) vrouwen moet daarbij centraal komen te staan, en ook de kennis van gemeenschappen én onderzoeksinstellingen moet worden meegenomen om TRM als slimme ecosysteembenadering in te kunnen zetten. Ook financiële investeringen zijn nodig, al kost het implementeren van TRM een stuk minder dan enkel infrastructuur zoals dijken en sluizen. Deze investeringen zullen zich bovendien snel terugverdienen omdat een klimaatbestendige en gezonde toekomst voor miljoenen mensen in het zuidwesten mogelijk wordt gemaakt – waarin de lokale economie weer kan opbloeien.
Manila Bay
In Manila Bay in de Filipijnen staan de zaken er minder hoopvol voor. De kwetsbaarheid voor klimaatverandering van dit gebied en haar bewoners is, net als in Bangladesh, groot. Typhoons en overstromingen nemen toe in aantal en ernst. De vissersbevolking in de baai, die direct aan de kust of soms op het water in huizen op palen woont, is een van de meest kwetsbare groepen voor deze gevolgen van klimaatverandering. Vooral vrouwen zijn extra kwetsbaar: door de gender rollen verzetten vrouwen doorgaans extra veel werk om de familie te voorzien van eten en huishoudelijke taken. Elke natuurramp verzwaart hun toch al zware takenpakket. Onderzoeken tonen ook aan dat mentale stress zorgt voor een toename in seksueel geweld tegen vrouwen.
Als antwoord op de steeds extremere weersomstandigheden sloegen Nederlandse en Filipijnse partijen de handen ineen en begonnen in 2018 aan het Manila Bay Sustainable Development Master Plan (MBSDMP) proces, dat april dit jaar opgeleverd zal worden. Doel: beter waterbeheer en kustbescherming. In de ontwikkeling van het masterplan werd echter nauwelijks rekening gehouden met de lokale realiteit van de vissersbevolking en er zijn geen impact analyses voor mensenrechten en genderongelijkheid uitgevoerd. Omdat het MBSDMP als kader voor ontwikkeling tot 2040 zal dienen, zal het gebrek aan deze gegevens naar verwachting leiden tot keuzes die vrouwen en kwetsbare groepen alleen maar verder marginaliseren.
In reactie op deze tekortkomingen van het masterplan, voerde Kalikasan-PNE in 2019 zélf een impact analyse uit naar de risico's ten aanzien van mensenrechten en genderongelijkheden. Sindsdien is er op papier in het masterplan meer, maar nog steeds onvoldoende aandacht voor deze risico's. Juist in een context waar mensenrechten- en milieuverdedigers vrezen voor hun leven en vooral vrouwelijke activisten te maken hebben met extra genderspecifieke bedreigingen zoals seksuele intimidatie, zouden deze risico's in een masterplan sterk geïntegreerd moeten worden. De praktijk laat nu al zien dat projecten die in Manila Bay doorgedrukt worden, waaronder de ontwikkeling van het Bulacan vliegveld, tot intimidaties en ernstige mensenrechtenschendingen leiden. En, ondanks dat dit vliegveld in Manila Bay in een beleidsnota ten sterkste wordt afgeraden vanwege de permanente schade aan het ecosysteem, heeft de Nederlandse baggeraar Boskalis de opdracht aangenomen om dit vliegveld mogelijk te maken.
Een inclusief plan voor Manila Bay
Samen met partnerorganisatie Kalikasan-People's Network for the Environment is Both ENDS in gesprek gegaan met verschillende partijen uit de Nederlandse watersector om deze misstanden te bespreken. Een meer inclusieve aanpak voor het masterplan stuit echter op een weerbarstige realiteit: in verband met veiligheid kunnen NGO's en onderzoekers nauwelijks de gemeenschappen bezoeken. Voor de gemeenschappen zelf kan het levensgevaarlijk zijn om openlijk te protesteren of zich tegen de overheid uit te spreken. Op deze manier is het onmogelijk om tot een echt inclusief proces voor het MBSDMP te komen.
Als alternatief wil Kalikasan een gemeenschapsgedreven 'People's Plan' ontwikkelen; een plan dat begint bij de realiteit van de gemeenschappen die het meest kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering. Wat zien de mannen en vrouwen uit deze gemeenschappen eigenlijk als de grootste uitdagingen, en wat voorzien zij als toekomstscenario's? Zonder antwoorden op deze vragen riskeert men met ineffectieve of zelfs averechtse plannen te komen waarmee de lokale bevolking, en vooral vrouwen, van de regen in de drup belanden. We hopen daarom dat de nog altijd betrokken Nederlandse watersector dit initiatief ondersteunt, om zo lokale initiatieven alsnog deel te laten uitmaken van het masterplan.
De verantwoordelijkheid van de Nederlandse watersector voor een inclusieve benadering
Gezien de grote rol van de Nederlandse watersector bij plannen zoals in Bangladesh en Manila Bay, is het van groot belang dat de sector zelf in gesprek gaat met het lokale maatschappelijk middenveld en de gemeenschappen en bevolkingsgroepen die direct afhankelijk zijn van en kennis hebben over het gebruik en beheer van het water, en daarbij de genderdimensie niet uit het oog te verliezen. Daarnaast moeten ze er bij de partijen in Bangladesh en de Filipijnen erop aandringen om dit ook te doen. Door inclusiviteit en betekenisvolle inspraak als voorwaarde te stellen voor Nederlandse betrokkenheid en zich hierbij aan duidelijke standaarden – zoals de OECD Guidelines of de UN Guiding Principles te committeren, kan de Nederlandse watersector het verschil maken voor lokale gemeenschappen die zich nu urgent aan moeten passen aan klimaatverandering waar ze zelf niet aan hebben bijgedragen.
Voor meer informatie
Lees meer over dit onderwerp
-
Alternatief
De Negotiated Approach: inclusief en duurzaam watermanagement
De Negotiated Approach werkt van onderaf. Deze aanpak geeft gemeenschappen een stem bij het beheer van rivieren, waarborgt eerlijk en duurzaam gebruik van het water en voorkomt aantasting van kwetsbare ecosystemen.
-
Nieuws / 4 juli 2019
Bangladesh: Gemeenschappen voor vrije rivieren
De getijderivieren in het zuidwestelijke kustgebied van Bangladesh verdwenen toen de uiterwaarden in de jaren zeventig werden vervangen door polders Nederlandse stijl. De rivieren zijn inmiddels dichtgeslibd, dus blijft het water tussen de dijken staan tijdens het regenseizoen. De bodem raakt verzadigd met water en de gevolgen ervan worden met het jaar erger. Vooral de vrouwen hebben eronder te lijden, omdat de mannen tijdens het regenseizoen op zoek gaan naar tijdelijk werk in de stad. Uttaran is een NGO die zich inzet voor verandering van zowel het beleid als de praktijk.
-
Blog / 2 februari 2019
“Polderen” om klimaatverandering het hoofd te bieden
Door Melvin van der Veenen Jahin Shams Sakkhar
Vorige week sprak Mark Rutte in Davos met Ban Ki Moon, Bill Gates en Wereldbankdirecteur Kristalina Georgieva. Zij zijn de voorzitters van de mede door Nederland opgerichte Global Commission on Adaptation. Een belangrijk instituut, want, zo schrijft Rutte op Twitter, "klimaatverandering is de grootste uitdaging van deze eeuw", en we moeten als internationale gemeenschap "oog hebben voor de problemen van landen die bedreigd worden door klimaatverandering".
-
Externe link / 19 juni 2020
Vrije rivieren in Bangladesh: waterbeheer door lokale gemeenschappen (jaarverslag 2019)
Tidal River Management (TRM) is een methode voor waterbeheer die is gebaseerd op traditionele kennis van de deltagemeenschappen van Bangladesh. In 2019 heeft Uttaran ervoor helpen zorgen dat TRM door beleidsmakers werd erkend als oplossing tegen overstromingen, en dat ook de stem van jongeren en vrouwen werd gehoord.
-
Blog / 1 februari 2019
Treed eens in het voetspoor van een vreemde...
Gastblog
Zaterdag vijf uur 's ochtends: we verzamelen op kantoor. De groep van tien slaapt nog half. Kalikasan PNE, de organisatie waar ik stage loop, organiseert vrijwel ieder weekend een excursie. Vandaag gaan we naar een van de vissersgemeenschappen in Bulakan, waar de nieuwe luchthaven van Manila gepland is.
-
Nieuws / 2 juli 2019
Indonesië: Het recht van vrouwen op water
De kwaliteit van het water in de Brantas, de grootste rivier van Oost-Java, gaat snel achteruit ten gevolge van industrieel en huishoudelijk afval. De vervuiling heeft een onevenredig grote impact op vrouwen. Toch is hun aandeel in de besluitvorming beperkt. ECOTON helpt daar verbetering in te brengen.
-
Publicatie / 4 oktober 2019
-
Nieuws / 3 juli 2019
Kenia: netwerken voor een gezonde rivier
Door de vervuiling en waterschaarste zijn de bewoners langs de Athi-rivier in Kenia hardhandig geconfronteerd met het feit dat de gemeenschappen stroomopwaarts en stroomafwaarts op elkaar aangewezen zijn. Om de nietsontziende gevolgen voor het milieu en het levensonderhoud van de gemeenschappen het hoofd te bieden hebben maatschappelijke organisaties in het stroomgebied van de Athi besloten het Athi River Community Network (ARCN) op te richten.
-
Externe link / 19 juni 2020
Nepalese vrouwen pleiten voor lokale klimaatadaptatie (jaarverslag 2019)
In 2019 heeft de Karambot Women's Agriculture Group (Nepal) hun gemeentelijke overheid overtuigd hun irrigatieproject the financieren, nadat ze een training op het gebied van planning en budgettering hadden gevolgd.
-
Evenement / 11 mei 2016, 13:30 - 15:15
Adaptation Futures 2016, sessie
Both ENDS, MamaCash en FCAM zijn trots een bijdrage te mogen leveren aan 'Adaptation Futures 2016'. Adaptation Futures is de tweejaarlijkse conferentie van de Global Programme of Research on Climate Change Vulnerability, Impacts and Adaptation (PROVIA). De vierde editie, die dit jaar plaatsvindt, wordt gehost door de Europese Commissie en de Nederlandse overheid. Ook dit jaar zal de conferentie bezocht worden door een keur aan internationale wetenschappers, beleidmakers, bedrijfsleven en ervaringsdeskundigen op het gebied van oplossingen voor en aanpassingen aan klimaatverandering. Adaptation Futures biedt iedereen de mogelijkheid elkaar te leren kennen, ervaring en kennis te delen en elkaar te inspireren. De focus ligt op adaptatiemethoden en -oplossingen voor mensen, overheden en bedrijven. Het programma richt zich op alle sectoren en alle delen van de wereld.
-
Nieuws / 20 september 2019
Oproep tot solidariteit met Filipijnse voorvechters van milieurechten
We zijn geschokt en verontrust door berichten over een georganiseerde inval bij het hoofdkwartier van een milieuorganisatie op de Filipijnen. Weliswaar heeft de inval tot op heden niet plaatsgevonden, maar we zijn zeer bezorgd over de medewerkers.
-
Nieuws / 5 juli 2019
De Filipijnen: People’s Plan for Manila Bay
De Baai van Manila is van enorm belang voor de biodiversiteit. Er wonen bovendien ruim 23 miljoen mensen. Hun welzijn staat echter op het spel vanwege de grootschalige landwinningsprojecten voor een masterplan voor de baai, van bovenaf gedicteerd door de centrale overheid. Naar schatting ruim 11 miljoen mensen lopen gevaar op gedwongen verhuizing door deze ontwikkelingen. Kalikasan werkt aan een alternatief: het People's Plan for Manila Bay.
-
Dossier
Small grants, big impacts
Small grants funds bieden een effectieve, alternatieve manier om geld van grote financiers terecht te laten komen bij lokale groepen en organisaties die wereldwijd werken aan een duurzame en rechtvaardige samenleving.
-
Evenement / 14 april 2018, 11:30
Small grants, big impacts: workshop Afrikadag
On the 14th of April, Both ENDS wil host a workshop called 'Small Grants, Big Impacts' on the annual Africa day in Amsterdam. The workshop aims to demonstrate that so called 'small grants funds' effectively deliver (devopment and climate) money where it matters, to people that need it the most. Large development banks, funds, donors and governments could use small grants funds as alternative financing mechanisms to make sure their money benefits people and their environment now and it the far future.
-
Video / 8 november 2019
Athi River Community Network
The Athi River Community Network is made up of communities who live along the Athi River watershed. Members of the Athi River Community Network promised to join forces with the Friends of Ondiri Wetland to ensure that this critical wetland is restored and conserved for the sake of current and future generations.
-
Blog / 7 december 2020
Vijf jaar GAGGA: “Zodra je beseft waar genderrechtvaardigheid om draait, laat het je niet meer los”
Door Annelieke Douma en Tamara MohrBijna vijf jaar geleden begon de Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA) aan haar missie om twee tot dusver vrijwel gescheiden werelden samen te brengen: die van organisaties voor rechtvaardigheid op milieugebied en de vrouwenbeweging. Vanuit Both ENDS hebben Annelieke Douma en Tamara Mohr het GAGGA-programma gecoördineerd. Samen kijken ze terug op vijf jaar leren en verbinden. Ze zijn blij met de uitkomsten van dit innovatieve programma.
-
Nieuws / 3 maart 2015
Sengwer bevolking uitgezet voor controversieel – door Wereldbank gefinancierd – project in Kenia
Onder het mom van een 'Natural Resource Management Project', gefinancierd door de Wereldbank, is de Keniaanse Forest Service opnieuw begonnen met de gedwongen uitzetting van de inheemse Sengwer bevolking. Zij worden van hun voorouderlijk land in de heuvels van Kerangany verjaagd en hun huizen worden platgebrand. Dit werd op 2 maart geconstateerd door een onderzoeksteam dat door het eigen inspectiepanel van de Wereldbank was uitgezonden.
-
Publicatie / 18 juni 2018
-
Nieuws / 21 maart 2019
Jahin Shams Sakkhar: “20 miljoen inwoners van Bangladesh moeten waarschijnlijk weg omdat de zeespiegel stijgt”
We hebben drie van onze partnerorganisaties gevraagd uit te leggen hoe de klimaatverandering het dagelijks leven van de mensen met wie ze werken aantast, wat ze doen om het tij te keren en of ze denken dat de klimaatrechtszaak tegen Shell relevant zou kunnen zijn in het kader van de klimaatverandering. Jahin Shams Sakkhar van UTTARAN (Bangladesh) vertelt over overstromingen, verzilting en gerechtigheid.
-
Evenement / 13 april 2019, 14:15 - 15:30
'Positive Vibes from the Sahel' op de Afrikadag in het KIT Amsterdam
Op zaterdag 13 april vindt de jaarlijkse Afrikadag plaats in het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam.
Both ENDS en Voice 4 Thought verzorgen daar samen een workhop (voertaal Engels), genaamd
'Positive vibes from the Sahel: from regreening to slam poetry'
Facilitator: Andrew Makkinga
The Sahel region from Chad to Senegal is often seen in the Netherlands as an immensely dry, infertile area where extremists and smugglers serve and where hunger thrives. But there is so much more to tell about the Sahel region.
Over the last decades, a large number of positive social initiatives have been taken up both in the cities and in rural areas. Initiatives that create and stimulate self-esteem, culture, education, climate resilience and prosperity.
Young people are often the driving force behind these movements, which is not surprising considering that almost 70 percent of the population in a country like Niger is under the age of 25.
In this workshop Both ENDS and Voice4Thought want to tell the other story of the Sahel by highlighting some of these positive initiatives, and by showing how they are interlinked and part of a larger, bottom up movement in this area.
Hope to see you there!