Filantropie en belangenbehartiging gebruiken om het machtsevenwicht te verschuiven
(Dit artikel verscheen op 18 januari in het Engels in het tijdschrift Inside Philantrophy)
Maar weinig mensen in de filantropie begeven zich in die sector omdat ze ervan dromen bij een financiële instelling te werken. Toch is dit precies wat ze doen. De filantropische sector zoals we deze tegenwoordig kennen, is met opzet ontworpen door de gewetenloze zakenlieden die in het begin van de 19e eeuw opkomst maakten. Het was een reactie op de extreme welvaartsongelijkheid die ze zelf hadden gecreëerd via uitbuitende arbeidspraktijken in de olie-, staal- en scheepvaartindustrie. Of het nou oprecht was om de schade die ze hadden aangericht te herstellen, of gewoonweg om hun naam te zuiveren, de industriëlen verworven een monopolie in de filantropische sector. Ze beschermden haar voor rechtszaken tegen haar functie als tax shelter en beperkten toezichtwetgeving die democratische besluitvorming zou kunnen stimuleren. Tegenwoordig bedraagt de waarde van de filantropische sector ongeveer 2,3 biljoen dollar, oftewel 3% van de wereldeconomie.
Toen Danielle Hirsch, directeur van Both ENDS, zich op de filantropische sector richtte, was ze zich terdege bewust van het doel van de sector en haar potentie als vehikel om met geld te schuiven. Both ENDS is een Nederlandse organisatie die de machtsdynamiek in de filantropie op een aantal manieren ter discussie stelt, door op te treden als fondsenwerver, herfinancierder, ecosysteembouwer en pleitbezorger van verantwoord investeren door publieke donoren, particuliere stichtingen en individuele vermogensbezitters. Als directeur van de organisatie is Hirsch de laatste twee decennia bezig geweest om het maken van financieringsbesluiten over te dragen aan grassroots leiders in de wereldwijde milieubeweging. Ik sprak met haar over hoe Both ENDS werkt vanuit de beginselen van onderlinge afhankelijkheid en gespreid leiderschap, waarom ongemak een teken van vooruitgang is, en de voordelen van een zelfsturende organisatie.
Je begaf je in de filantropische sector met een expliciet begrip van haar economische en politieke macht. Vertel me eens hoe dat gegaan is
Nadat ik de middelbare school had afgerond, had ik geen idee van wat ik wilde doen. Dus ik dacht, laat ik economie gaan studeren, want als ik een econoom ben, zullen mensen me serieus nemen. In die tijd werd er lesgegeven vanuit het neoliberale perspectief, en in de klas overviel me altijd de gedachte dat dit niet is hoe ik de wereld om me heen zie. Ik kon er niet achter komen wat dit te betekenen had, maar ik wist wel dat deze studie niet bij me paste.
Ik schreef me uit van school en begon met een vriend een reis van drie maanden naar China te beramen. Maar toen vonden de protesten op Tiananmen Square plaats, en besloot ik in plaats daarvan naar Israël te gaan. Hier werkte ik op een mosjav en ontmoette ik een Mexicaanse jongen, die vroeg of ik met hem mee terug naar huis wilde reizen. Ik dacht: "Waarom niet?" Het bleek dat hij in een van de grootste sloppenwijken ter wereld op dat moment woonde. Daar leerde ik waar economie echt over gaat, vanuit het perspectief van niet-zo-rijke mensen in het mondiale Zuiden.
Ik leerde dat, hoewel het mooi is om data te verkrijgen en om de kosten en baten volgens de markt te kennen, de invloed van machtige mensen ook meetelt. Als je goed werk wil verrichten, moet je de politiek en de machtsdynamiek begrijpen, niet alleen de cijfers. Want je moet de cijfers kunnen interpreteren in de context van het verhaal over wat er gaande is.
Na verloop van tijd kwam ik terug naar Nederland om mijn studie economie af te maken. Daarna heb ik overal gewerkt – Kenia, Paraguay, Chili, Bangladesh, Kazachstan – en veel verschillende dingen gedaan met verschillende soorten partijen. Maar het liefst werkte ik met lokale organisaties en het maatschappelijk middenveld, omdat zij het meest "outside of the box" handelden en met de nuttigste oplossingen kwamen. Met die houding identificeer ik me het meest: laten we dingen uitproberen en iets ánders doen.
Ik kan zien waarom Both ENDS je aansprak – omdat het een fondsenverstrekker is, maar niet op de traditionele manier van de filantropie
Ik begon in 1995 bij Both ENDS als vrijwilliger, werd vervolgens medewerker en uiteindelijk directeur. De organisatie werd in de jaren '80 opgericht door een groep ambtenaren die gefrustreerd waren over het feit dat zogenaamde 'ontwikkelingslanden' op mondiaal niveau geen politieke invloed hadden op het gebied van milieurechten. Het maatschappelijk middenveld was in die landen niet sterk genoeg om aan te dringen op een discussie over bossen of kustgebieden. Het was duidelijk dat, om maatschappelijke organisaties te bekrachtigen, je financiering nodig hebt. Dus startten ze een project om milieubewegingen in het mondiale Zuiden te financieren.
Both ENDS is nooit een subsidieverlener in de traditionele zin van het woord geweest. We hebben financiering altijd gezien als onderdeel van een overkoepelende strategie om macht te delen en gezamenlijk overheden of bedrijven te beïnvloeden om duurzamer te worden. Als Nederlandse organisatie met een sterke financiële en administratieve structuur zijn wij in staat veel fondsen te beheren. We zijn een herfinancierder, en beslissingen over waar de financiering naartoe gaat zijn gedecentraliseerd. Dit betekent dat onze medewerkers niet beslissen wie geld krijgt en dat de grassroots-organisaties die wij financieren deel uitmaken van een grotere strategie die wij samen met hen hebben ontwikkeld. Die strategie omvat onder meer het gezamenlijk werven van fondsen, wat betekent dat de beslissingen over waar het geld naartoe gaat worden genomen nog voordat Both ENDS geld ontvangt van een donateur.
Jullie zijn zowel financier als strategisch partner van grassroots-organisaties. Hoe ziet dat er in de praktijk uit?
We gaan uit van het principe dat alle organisaties in de wereldwijde milieubeweging unieke sterke punten bezitten en dat wij elkaar nodig hebben om de wereld te veranderen. Vanuit dat principe van onderlinge afhankelijkheid bepalen we wat onze belangrijkste bijdrage aan het netwerk moet zijn. Wat Both ENDS betreft hebben we drie troeven. De eerste is dat we toegang hebben tot geld. We werven en beheren fondsen, omdat dat niet de prioriteit is van de meeste organisaties waarmee we samenwerken. Ten tweede, staan onze partners vaak voor uitdagingen die door Nederlandse actoren worden gecreëerd. Als Nederlandse organisatie hebben we de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op de Nederlandse overheid en bedrijven die wereldwijd een negatieve impact hebben op mens en natuur. Onze derde troef is een divers netwerk en een perspectief vanaf de top. Hierdoor kunnen we mensen met elkaar in contact brengen, die vervolgens kunnen samenwerken om een luidere stem en grotere impact te hebben.
Hoe gaan jullie om met het delen van macht?
We trekken bij onze partners aan de bel om dingen te vragen als: "Moeten we meer participeren?" Vooralsnog zeggen ze: "Nee, we hebben jullie een strategisch mandaat gegeven; val ons niet lastig met de details van de beslissingen die jullie dagelijks nemen." Er is een vertrouwensrelatie en een wederzijdse manier van werken. Wat we samen doen is alleen mogelijk door de kennis die we met elkaar delen en de manier waarop we het werk verdelen. Zij vragen ons bepaalde invloed uit te oefenen of fondsen te werven, en wij vertrouwen erop dat zij het geld op de juiste plaats krijgen. Uiteraard brengen we verslag uit aan elkaar om er zeker van te zijn dat we dezelfde koers volgen, en we dagen elkaar uit wanneer bepaalde zaken niet lekker werken.
We investeren veel in de menselijke relaties, en we zijn weloverwogen en transparant over hoe we onze macht uitoefenen. Als financier kun je je niet schuldig voelen vanwege je privilege en ontkennen wat je bent. Je moet overtuigd zijn van wat je doet en je macht voortdurend blijven onderzoeken. Je mag niet ontkennen dat die macht bestaat. En als je je macht wilt delen, dan zul je moeten veranderen. We werken momenteel samen met een consultant om de verschillende elementen van macht in ons werk nader te onderzoeken. Wij hebben bijvoorbeeld de beschikking over het geld, maar onze partners hebben de beschikking over onze reputatie. Het is dus ingewikkeld en kan verwarrend zijn, maar we streven ernaar te leren en te blijven experimenteren.
Een van de manieren waarop jullie experimenteren is door een zelfsturende organisatie te worden die de beslissingsbevoegdheid over de hele organisatie heeft herverdeeld. Hoe heeft dat jouw manier van leidinggeven beïnvloed?
Voorheen was Both ENDS een organisatie die veel meer ambitie had dan middelen, en we moesten altijd vechten om te overleven. Als je te weinig mensen hebt en te veel doet, ga je steeds maar door zonder je af te vragen wat je doet en of het wel werkt. Toen we plotseling veel financiering kregen van de Nederlandse overheid, begon de organisatie te imploderen.
Ik weet nu dat we toen niet over de juiste infrastructuur beschikten. Ik ben geen gestructureerd persoon. Ik leef in chaos en heb dat lange tijd ontkend. Maar op een dag kwamen vijf medewerkers naar me toe en zeiden: "Je gaat er nu iets aan doen, want dit is onacceptabel." Ik was een beetje nijdig omdat ik het nog steeds niet snapte. We hebben veel geld, dus wat is het probleem? Ik ging naar een coach en die vertelde me: "Danielle, een onderdeel van je baan is om ervoor te zorgen dat de organisatie functioneert. Als je dat niet wilt doen, prima, maar dan moet je afstand doen van je positie."
Onder begeleiding van een consultant hebben mijn medewerkers en ik samen een proces gecreëerd voor reorganisatie en om iedereen individueel te ondersteunen bij het opbouwen van hun leiderschap. Vandaag hebben we gedelegeerde verantwoordelijkheden waarbij negen mensen beslissingen nemen op procesniveau – gebieden zoals bedrijfsvoering en financiën – en de rest van ons werk gebeurt in projectformaties met functionele rollen. Iedereen kan zich kandidaat stellen voor een rol die hem of haar interesseert, ook al heb je geen ervaring op dat gebied. Het is aan de organisatie om teamleden te ondersteunen bij wat ze willen leren.
Als directeur voel je je verantwoordelijk voor de goede afloop, en het is een uitdaging om dat los te laten, maar ik heb nooit het gevoel dat ik er alleen voor sta. Ik delegeer voortdurend beslissingen. Ik zie mensen opbloeien en de organisatie is erg dynamisch. Ik voel me soms niet op mijn gemak met de rol die ik vervul, maar ik ben er wel volledig van overtuigd dat het de juiste manier is. Als je een machtspositie bekleedt en je voelt je niet ongemakkelijk bij de stappen die je zet, dan denk ik niet dat het een betekenisvolle verandering is.
Veel mensen in de filantropische sector merken nu dat het nodig is om beter te kijken naar waar het geld vandaan komt, hoe het geïnvesteerd wordt, en of die zaken niet in strijd zijn met de impact die de financier hoopt te bereiken. Waarom zouden mensen in de sector moeten weten hoe financiële systemen werken?
De kracht van filantropie is niet alleen geld. De kracht van filantropie is je positie in de samenleving naast andere machtige actoren, waardoor je meer invloed hebt om hen tot verandering aan te zetten. Iets wat vaak over het hoofd wordt gezien is dat financiers niet alleen financiers zijn. Ze geven niet zomaar alleen geld. Filantropische instellingen zijn ook geldbezitters en actoren in financiële systemen die vermogensongelijkheid creëren en in stand houden.
Vijf jaar geleden voerden we een campagne om de Nederlandse filantropie ertoe te bewegen te desinvesteren in fossiele brandstoffen. We hoopten dat ze niet alleen zouden desinvesteren, maar dat ze ook publiekelijk zouden uitleggen waarom ze dat deden. We hadden enig succes met het eerste deel, maar hebben het tweede doel niet bereikt. Toen we met grote banken spraken over de investeringen van hun klanten, vertelden ze ons wel hoe ze rijke mensen konden beïnvloeden om te desinvesteren in fossiele brandstoffen, maar ze wilden die resultaten niet openbaar maken. Waarom niet? Gelukkig zijn er leiders in de Nederlandse samenleving die zich uitspreken. Zo heeft het grootste Nederlandse pensioenfonds, het ABP – dat met 461 miljard euro aan activa een van de grootste ter wereld is – toegezegd tegen 2023 volledig te zullen desinvesteren. Hiermee wordt 16 miljard euro uit fossiele brandstoffen weggenomen en wordt hopelijk een veiliger ruimte gecreëerd waarin andere mensen met invloed actiever deel kunnen nemen aan dit zeer noodzakelijke publieke gesprek.
Mandy Van Deven is een filantropie-adviseur die organisatorisch leren en leren in de praktijk stimuleert, strategisch advies geeft aan individuele vermogenden en filantropische instellingen, en financieringsinitiatieven ontwerpt en implementeert die gender-, raciale, economische en klimaatrechtvaardigheid bevorderen en de infrastructuur voor narratieve macht versterken.
Lees meer over dit onderwerp
-
Voor de pers / 4 October 2023
Nieuwe database toont welke bedrijven op zwarte lijsten van financiële instellingen staan
Een coalitie van maatschappelijke organisaties heeft de Financial Exclusions Tracker gelanceerd: een nieuwe website die bijhoudt welke bedrijven door investeerders en banken zijn uitgesloten van financiering vanwege duurzaamheidskwesties. De meeste bedrijven worden uitgesloten vanwege links met klimaatverandering, wapens, of tabak.
-
Nieuws / 7 March 2023
Waarom Both ENDS meedoet aan oproep aan ING om te stoppen met het financieren van fossiel
Vandaag roepen 26 Nederlandse organisaties die klant zijn bij ING, de bank in een advertentie in De Volkskrant op zich volledig terug te trekken uit fossiele beleggingen en leningen. Both ENDS is één van de ondersteuners van de actie omdat deze helemaal in lijn is met een van de belangrijkste doelen die we nastreven: het stoppen van financiële ondersteuning van de fossiele sector, zoals afgesproken in het klimaatakkoord van Parijs (2015).
-
Dossier /
Small grants, big impacts
Small grants funds bieden een effectieve, alternatieve manier om geld van grote financiers terecht te laten komen bij lokale groepen en organisaties die wereldwijd werken aan een duurzame en rechtvaardige samenleving.
-
Publicatie / 11 October 2017
-
Nieuws / 18 April 2023
The Future We See: economic systems
What does an economy look like that serves the well-being of people and the planet?
A wide range of great ideas about a transition to sustainable and just economic systems already exist, including ways to get there and examples that show that it is really possible. In this talkshow, we highlight some of these examples and hope to fuel the dialogue about this topic.
Inspired? Join our 'The Future We See' - talkshow on May 25th! You can either attend live or online, quietly listen or actively participate in the discussion. We hope to see you there!
-
Voor de pers / 9 March 2023
Pensioenfondsen stemmen niet in lijn met eigen klimaatambities
Rectificatie door de auteurs 13 April 2023
De meeste Nederlandse pensioenfondsen en hun vermogensbeheerders stemmen in praktijk niet consequent vóór klimaatresoluties bij olie- en gasmaatschappijen en bij banken waarin ze investeren. Dat blijkt uit een rapport van Both ENDS en Groen Pensioen, dat vandaag uitkwam. Elf van de twaalf* geanalyseerde Nederlandse pensioenfondsen deden eerder publiekelijk uitspraken en toezeggingen over het aanpassen van hun beleid in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs. Hun stemgedrag correspondeert niet voldoende met deze toezeggingen. Alleen pensioenfonds PME stemt 100% in lijn met de klimaattoezeggingen die het heeft gedaan.
-
Publicatie / 8 March 2023
-
Nieuws / 8 May 2019
Campagne 'Hart boven Hard' roept Nederlanders op te kiezen voor solidariteit
Organisaties slaan handen ineen tegen polarisering.
Een brede coalitie van organisaties slaat de handen ineen voor vrede, mensenrechten, gelijke kansen voor iedereen en een samenleving waar discriminatie en uitsluiting actief worden bestreden. Onder de naam 'Hart boven Hard' roepen de organisaties het publiek op een manifest te ondertekenen en bij de Europese verkiezingen op 23 mei 2019 te stemmen tegen verdeeldheid en voor verbinding. Op zondag 19 mei vindt een manifestatie plaats in Utrecht, waar bezoekers een gezamenlijk statement kunnen maken. Op deze dag komen mensen in tien Europese landen in actie.
-
Publicatie / 8 November 2019
-
Publicatie / 8 November 2019
-
Nieuws / 31 March 2022
Welverdiende erkenning voor small grants funds
We zijn erg blij met het nieuws dat mevrouw MacKenzie Scott heeft besloten substantiële financiering toe te kennen aan een breed scala van small grants funds uit het netwerk van Both ENDS*. Deze kleine fondsen zijn uniek omdat ze worden opgericht en geleid door mensen, vaak zelf activisten, uit het land of de regio waar het fonds is gevestigd. De meeste reguliere, conventionele financiers geven aan dat ze moeite hebben om zelf gemeenschapsorganisaties en grassroots groepen te bereiken. Small grants funds daarentegen weten dit als geen ander en kunnen zo dit gat overbruggen. Ze weten wie ze moeten ondersteunen en welke financiële en niet-financiële ondersteuning het meest nodig is. Both ENDS juicht deze erkenning van de belangrijke rol van small grants funds in het financieringslandschap toe. We hopen dat dit meer financiers aanmoedigt om mee te doen!
-
Nieuws / 7 November 2011
Resultaten van vijf jaar 'small grants'
Het fenomeen 'Small grants' is relatief nieuw, vooral wanneer deze kleine giften (<5000 Euro) betaald worden uit fondsen geworven door lokale organisaties die tegelijkertijd verantwoordelijk zijn voor het management. Both ENDS ondersteunt 'small grants' fondsen zoals CASA omdat zij direct kunnen inspelen op de behoeften van lokale organisaties die onzichtbaar blijven voor internationale donoren en fondsen. CASA heeft een overzicht van de grootse resultaten van kleine giften bijeengebracht in haar eerste vijfjarenverslag. Kijk op: Five Year Report -
Evenement / 17 January 2023, 15:00 - 17:00
Kom naar het Grote Coherentiedebat in Nieuwspoort!
Om de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG's) - onder andere op het gebied van armoedebestrijding en voedselschaarste - te bereiken kijkt de politiek vooral naar hoe ontwikkelingssamenwerking daaraan kan bijdragen. Maar dat is lang niet het hele verhaal. Nederland is zeer actief in het buitenland, in handel, investeringen, landbouw, veeteelt, infrastructuur, dienstverlening etc. Ook en juist dáár moet aan knoppen gedraaid worden om de SDG's te halen.
-
Voor de pers / 4 November 2021
Onder andere VS, Canada en VK, stoppen met internationale steun voor fossiel, Nederland doet niet mee
Glasgow – Vandaag, tijdens de klimaattop in Glasgow kondigden meer dan 20 landen en instellingen, waaronder de Europese Investeringsbank, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Denemarken, aan voor eind 2022 te zullen stoppen met internationale publieke financiering (ontwikkelingsgeld en exportsteun) voor olie-, gas- en steenkoolprojecten. Tezamen zijn de ondertekenaars verantwoordelijk voor meer dan USD 15 miljard per jaar aan internationale steun voor fossiel. Nederland heeft het statement niet ondertekend. De Nederlandse ontwikkelingsbank, FMO, doet wel mee.
-
Voor de pers / 4 November 2021
'Global Oil and Gas Exit List': de wereldwijde olie- en gassector in beeld
Amsterdam, 4 november 2021
Welke bedrijven investeren in olie- en gaswinning? Hoeveel kilometer pijpleiding hebben ze gepland? Hoeveel olie en gas produceren ze nu? Hoezeer is hun omzet afhankelijk van fossiel? Zijn ze van plan af te bouwen in lijn met de klimaatdoelen van Parijs? Deze en vele andere antwoorden zijn simpel te vinden in de vandaag verschenen Global Oil and Gas Exit List (GOGEL). De database, opgesteld door de Duitse organisatie Urgewald, is een welkome aanvulling op de al bestaande Global Coal Exit list, en geeft een uniek en compleet overzicht van (geplande) investeringen van bedrijven wereldwijd die gerelateerd zijn aan de olie- en gassector. In het praktisch volledige overzicht zijn ook staatsbedrijven en niet-beursgenoteerde bedrijven opgenomen.
-
Nieuws / 4 June 2021
FMO zet goede stap naar afbouwen directe investeringen in fossiele brandstoffen
In hun nieuwe position statement over investeringen in fossiele brandstoffen, verklaart FMO een eind te maken aan nieuwe directe financieringen in de downstream- en midstreamsectoren van de steenkool- en olie-industrie. Alleen in uitzonderlijke omstandigheden investeert FMO nog in gasgestookte elektriciteitsopwekking. Both ENDS ziet deze ontwikkeling als een stap in de goede richting.
-
Nieuws / 2 February 2020
Hoe word je een fossielvrije investeerder
De wereld moet van fossiele brandstoffen af, maar er wordt momenteel nog volop in de sector geïnvesteerd. Beleggers uit alle hoeken, zoals banken, verzekeraars en pensioenfondsen lijken huiverig om de overstap te maken naar duurzame energie en weten niet goed waar te beginnen. Samen met de organisaties DivestInvest Network en Sustainable Energy (Denemarken) publiceerde Both ENDS in de herfst van 2019 het rapport ‘Managed Decline of Fossil Fuel Businesses’, waarin vijf criteria zijn beschreven om te toetsen of bedrijven in de fossiele sector actief werken aan het afbouwen van hun fossiele activiteiten. De vijf criteria helpen investeerders beleggingen te kiezen die in lijn zijn met het Parijsdoel ‘max 1,5 graden Celsius opwarming’. We spraken met Lars Jensen, Senior Analist bij Sustainable Energy en hoofdauteur van het rapport.
-
Blog / 12 July 2019
De Nederlandse deelname in de AIIB - een internationale bank met Chinese karakteristieken
Door Pieter Jansenen Stijn Deklerck van Amnesty International Nederland
Op 12 en 13 juli houdt de Aziatische Infrastructuurinvesteringsbank (AIIB) haar jaarvergadering in Luxemburg. China nam het initiatief voor de oprichting van deze internationale bank, en dit is de vierde jaarvergadering in haar bestaan. Nederland neemt als aandeelhouder van de bank aan deze bijeenkomst deel.
-
Evenement / 13 April 2018, 11:30
Small grants, big impacts: workshop Afrikadag
On the 14th of April, Both ENDS wil host a workshop called 'Small Grants, Big Impacts' on the annual Africa day in Amsterdam. The workshop aims to demonstrate that so called 'small grants funds' effectively deliver (devopment and climate) money where it matters, to people that need it the most. Large development banks, funds, donors and governments could use small grants funds as alternative financing mechanisms to make sure their money benefits people and their environment now and it the far future.
-
Nieuws / 3 September 2012
Small grants: weinig bureaucratie, grote impact
Door kleinschalige fondsen in het zuiden te ondersteunen, helpt Both ENDS op effectieve manier mensen en organisaties bij hun strijd om de band tussen hen en de natuur levend te houden. Alliance, het toonaangevende magazine voor filantropie en sociale investering wereldwijd, publiceerde een artikel over het beleid van Both ENDS in haar septembereditie.