Inheemse gemeenschappen in Panama krijgen erkenning en gedeeltelijke herstelmaatregelen van ontwikkelingsbanken FMO en DEG in verband met de Barro Blanco-dam
Both ENDS en SOMO zijn blij met de ondertekening van het akkoord tussen vier inheemse Ngäbe-gemeenschappen in Panama en de Europese ontwikkelingsbanken FMO en DEG op 17 juni 2025. De regeling omvat een programma voor gemeenschapsontwikkeling dat, in combinatie met een openbare verklaring van de banken, tot doel heeft een aantal negatieve gevolgen van de Barro Blanco-stuwdam te erkennen en te verzachten. Het akkoord is mede tot stand gekomen door het goede, volhardende werk van de gemeenschapsorganisatie Movimiento 10 de Abril (M10) voor gerechtigheid voor de getroffen gemeenschappen. Daarnaast erkennen we de inzet van FMO en DEG om een oplossing te vinden voor hun langlopende conflict met de gemeenschappen dat is ontstaan door hun gedeeltelijke financiering van het waterkrachtproject sinds 2011.
De dam heeft negatieve gevolgen voor het levensonderhoud en het sociale en spirituele leven van de gemeenschappen. De getroffen gemeenschappen, gesteund door SOMO, Both ENDS en de Panamese organisatie ACD, hebben hierover ruim een decennium lang hun bezorgdheid geuit en gepleit voor het stopzetten van de financiering van het schadelijke Barro Blanco-project. In dit verband erkennen FMO en DEG nu dat “tot de dialoog begon [...] hebben we niet effectief gereageerd op de bezorgdheid en kritiek die vanaf het begin door [de getroffen gemeenschappen] naar voren zijn gebracht”.
In 2022, bijna een jaar nadat de banken zich uit het project hadden teruggetrokken na de vervroegde aflossing van hun lening door projectontwikkelaar GENISA, zijn vertegenwoordigers van de gemeenschappen en de banken een dialoog gestart met het doel hun conflict op te lossen.
Deze dialoog is nu met dit akkoord afgerond. Onderdeel van de overeenkomst is een gemeenschapsprogramma in de getroffen gemeenschappen Kiad, Nuevo Palomar, Quebrada Caña en Quebrada de Plata, dat zal worden uitgevoerd door FSC Indigenous Foundation, zoals gekozen door de partijen. Het programma bestaat uit een reeks door de gemeenschap gekozen projecten die gericht zijn op zeven onderwerpen: water en sanitaire voorzieningen, betere huisvesting, vervoer, elektrificatie, behoud van cultuur, levensonderhoud en onderwijs.
Na meer dan tien jaar samenwerking tussen M10, SOMO en Both ENDS zijn we blij dat FMO en DEG eindelijk erkennen dat het Barro Blanco-project negatieve gevolgen heeft gehad voor de gemeenschappen. Both ENDS en SOMO zijn van plan om samen met M10 toezicht te blijven houden op de uitvoering van de overeenkomst.
Lessen voor de toekomst
De overeenkomst markeert een keerpunt en laat zien dat internationale financiële instellingen verantwoordelijkheid dragen ten opzichte van gemeenschappen wier levensonderhoud wordt beïnvloed door hun investeringen. Ontwikkelingsbanken hebben niet alleen de plicht, maar ook de macht om de schade die hun investeringen veroorzaken te helpen beperken.
Zoals ook in de openbare verklaring van de banken staat, hebben “de gemeenschappen die door dit project zijn getroffen aanzienlijke verliezen geleden - en blijven deze lijden - aan hun grondgebied, milieu, levenswijze en de plaatsen die zij als heilig beschouwen”. De overeenkomst tussen de gemeenschappen, vertegenwoordigd door M10, en de banken vormt slechts een gedeeltelijke compensatie voor de schade die de vier inheemse gemeenschappen hebben geleden sinds de Barro Blanco-dam in 2016 in gebruik is genomen. De getroffen gemeenschappen blijven de dam dan ook afwijzen. Deze zaak laat dan ook duidelijk zien dat ontwikkelingsbanken ervoor moeten zorgen dat hun investeringen in het Zuiden niet alleen geen schade toebrengen aan structureel gemarginaliseerde groepen, maar ook bijdragen aan hun collectieve welzijn en ambities, gebaseerd op hun rechten en zelf gestelde prioriteiten. Om dit te bereiken moeten ontwikkelingsbanken bij hun investeringsbeslissingen rekening houden met de zorgen en wensen van de bevolking.
De dialoog en overeenkomst zijn tot stand gekomen nadat de banken jarenlang de stem van de gemeenschappen hebben genegeerd. Het was juist het gebrek aan erkenning door de banken van het zelfbeschikkingsrecht van inheemse volkeren, waaronder het beginsel van vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming (FPIC), dat in de eerste plaats tot de schade heeft geleid. Het betrekken van gemeenschappen is van fundamenteel belang om misstanden door bedrijven te voorkomen en te beperken, en we hopen dat FMO en DEG lering trekken uit deze zaak en de zorgen van gemeenschappen systematisch meenemen in hun besluitvorming over investeringen in potentieel schadelijke projecten.
Achtergrond
Both ENDS en SOMO ondersteunen M10 sinds Panamese maatschappelijke organisaties ons in 2011 op deze zaak wees. In 2014 hebben we M10 ondersteund bij het indienen van een formele klacht bij het onafhankelijke klachtenmechanisme (ICM) van de banken.
Destijds hebben de banken de zorgen van de gemeenschap grotendeels van tafel geveegd en aangedrongen op de bouw van de Barro Blanco-dam, met als gevolg de overstroming van inheems land in 2016. Tot de negatieve gevolgen van de dam behoren het verlies van landbouwgrond, het geografische isolement van de getroffen gemeenschappen en de permanente onderwaterzetting van oude rotstekeningen die door de Ngäbe en Buglé-volkeren als heilig worden beschouwd en door hun voorouders zijn gemaakt.
In september 2021 - vertraagd als gevolg van de COVID-19-pandemie heeft het ICM zijn laatste controlebezoek afgelegd en in 2022 een reeks aanbevelingen aan de banken gedaan. Dit heeft geleid tot een dialoog tussen de banken en gekozen vertegenwoordigers van de getroffen gemeenschappen, waaraan SOMO, Both ENDS en de Panamese organisatie ACD als adviseurs van de gemeenschappen hebben deelgenomen.
Tot op heden hebben echter noch de Centraal-Amerikaanse Bank voor Economische Integratie (CABEI/BCIE), noch het projectbedrijf GENISA, noch de Panamese staat hun aandeel in de verantwoordelijkheid voor een project dat de rechten van de Ngäbe-bevolking zal blijven schenden, erkend.
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /
Inheemse gemeenschappen bedreigd door Barro Blanco-dam in Panama
De Barro Blanco-dam in Panama zet inheems land onder water, met financiering uit Nederland. Both ENDS maakt zich hard voor de naleving van de rechten van de inheemse gemeenschappen rond de dam.
-
Nieuws / 6 April 2017
Grote schade na overstromingen door Barro Blanco-dam
Het sluiten van de omstreden Barro Blanco-dam vorig jaar heeft niet alleen tot materiële, maar ook culturele schade geleid in de getroffen Ngäbe-Buglé gemeenschappen in Panama. FMO, een van de financiers, neemt tot nu toe geen verantwoordelijkheid voor de mensenrechtenschendingen bij dit project. Hoe moet het nu verder?
-
Voor de pers / 5 October 2022
Onafhankelijk onderzoek bevestigt verantwoordelijkheid FMO voor schade door Barro Blanco-dam en adviseert compensatie
Utrecht, 5 oktober 2022 – De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO is verantwoordelijk voor het verlies van levensonderhoud, de economische verliezen en de milieuschade die de bouw van de Barro Blanco-dam in Panama heeft veroorzaakt. Dit blijkt uit het eindverslag van het onafhankelijk klachtenmachisme van de bank. Inheemse gemeenschappen die de nadelen van de dam ondervinden, zijn blij dat hun klachten bevestigd zijn en herhalen hun vraag om excuses en een schadevergoeding.
-
Nieuws / 27 July 2021
In gesprek met de Ngäbe-Bugle gemeenschap in Panama, na vijf jaar Barro Blanco-dam
In april 2021 kondigde de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO aan dat zij niet meer betrokken is bij het Barro Blanco project, een omstreden stuwdam in Panama. GENISA, het Panamese bedrijf dat de dam bouwde, betaalde de miljoenenlening – onverwacht – vervroegd af. De vraag is in hoeverre FMO, nu het zich uit het project heeft teruggetrokken, nog verantwoordelijkheid neemt om de schade en het leed dat is veroorzaakt met de financiering, op te lossen.
-
Dossier /
Grootschalige infrastructuur
Grootschalige infrastructuur heeft ter plekke negatieve effecten voor mens en milieu, terwijl de baten elders terechtkomen. Both ENDS zet zich in voor inspraak voor de lokale bevolking en onderzoekt de geldstromen achter deze projecten.
-
Dossier /
Agua Zarca: inheemse strijd tegen stuwdam kost levens
Inheemse Hondurezen verzetten zich tegen de Agua Zarca-dam. De strijd heeft meerdere levens gekost, waaronder dat van Berta Cáceres. Na grote druk trok de Nederlandse FMO zich terug uit het project.
-
Nieuws / 6 November 2023
Reactie op investeringen FMO in Nicaragua
Op 27 oktober bracht RTL Nieuws naar buiten dat de Steungroep Nicaragua de miljoeneninvesteringen die de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO in Nicaragua doet, onverantwoord vindt. FMO stelt desgevraagd 'dat het haar ondernemers ook in moeilijke tijden moet blijven steunen'. Both ENDS ziet dat de keuze om te blijven investeren in Nicaragua wel degelijk risico's met zich meebrengt, en dat deze onvoldoende worden meegewogen in de besluitvorming over financiering. Voorgaande investeringen van FMO waarbij mens en milieu de dupe waren, hebben in enkele gevallen zelfs bijgedragen aan geweld, met als dieptepunt de moord op Berta Cáceres in Honduras in 2016.
-
Brief / 3 March 2025
Input for FMO’s “investment approach to responsibly managed forest plantations”
Both ENDS has been asked by FMO to comment on its draft investment approach to responsibly managed forest plantations. To follow are a number of observations and recommendations, partially informed by Both ENDS long legacy of working in the forest & land arena, in dialogue with international donors, philanthropic foundations, companies, certification bodies and notably with forest dependent communities and other land users.
-
Nieuws / 28 June 2022
In solidariteit met dochter van vermoorde Inheemse leider
Op dinsdag 28 juni dienden de Hondurese organisatie COPINH en de Global Justice Association een klacht in bij de officier van justitie in Nederland tegen de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO. Voor COPINH is dit onderdeel van hun voortdurende strijd om degenen die betrokken zijn bij de moord op hun leider Berta Cáceres voor het gerecht te brengen. FMO financierde in 2014 het Agua Zarca-project in Honduras. De nieuwe klacht is gebaseerd op documenten waaruit blijkt dat het geld van FMO oneigenlijk is gebruikt.
-
Nieuws / 13 December 2023
Reactie Both ENDS en OxfamNovib op Klimaatfonds beheerd door FMO
Both ENDS en Oxfam Novib verwelkomen het nieuwe SDG-Leenfonds van FMO. Dit fonds gaat ruim 1 miljard investeren in leningen aan kleine en middelgrote bedrijven in lage- en middeninkomenslanden, in de sectoren schone energie, inclusieve financiële dienstverlening en duurzame landbouw. De organisaties maken zich tegelijkertijd zorgen over de impact op de gewone mensen in de landen waar het geld van het fonds straks terechtkomt.
-
Externe link / 31 May 2018
Agua Zarca-debacle leidt tot beleidsveranderingen bij FMO (jaarverslag 2017)
Soms moeten dingen gruwelijk fout gaan voordat er iets verandert. In maart 2016 werd de Hondurese activiste Berta Cáceres vermoord vanwege haar leidende rol in de protesten tegen de Agua Zarca-stuwdam. De dam werd mede gefinancierd door de Nederlandse FMO. Anderhalf jaar later hebben zij hun beleid gewijzigd om dit soort misstanden in de toekomst te voorkomen.
-
Nieuws / 6 March 2018
Directeur electriciteitsbedrijf gearresteerd in zaak-Berta Cáceres
Vrijdag 2 maart is in Honduras de directeur van DESA, David Castillo, gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de moord op Berta Cáceres, nu precies 2 jaar geleden. De Hondurese overheid weigerde lange tijd om niet alleen de daadwerkelijke schutters, maar ook de bedenkers van de moord op Cáceres op te sporen en te berechten.
-
Voor de pers / 10 February 2021
Transparantie ontwikkelingsbank FMO schiet ernstig tekort
De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO is onvoldoende transparant over haar financieringen en investeringen en handelt daarmee in strijd met haar mandaat. Dat blijkt uit een nieuw rapport van International Accountability Project en de Foundation for the Development of Sustainable Policies, onderschreven door 28 organisaties waaronder Both ENDS, SOMO en Oxfam Novib. De organisaties deden onderzoek naar de mate van transparantie van FMO over haar investeringen in de periode tussen 1 januari 2019 en 31 mei 2020. Slechts in 25% van de gevallen werd bekendgemaakt welke potentiële negatieve gevolgen een investering van FMO zou hebben voor mens en milieu.
-
Blog / 11 April 2025
FMO is erg tevreden over het eigen succes – nu de lokale bevolking nog
Door Anne de JongheDeze blog is bij het Financiële Dagblad verschenen.
-
Nieuws / 6 July 2017
FMO and FinnFund trekken zich terug uit het omstreden Agua Zarca-project
Both ENDS en SOMO zijn blij dat de Nederlandse en Finse ontwikkelingsbanken FMO en FinnFund zich zullen terugtrekken uit het omstreden Agua Zarca waterkrachtproject in Honduras. De twee financiële instellingen maakten kwamen donderdag 6 juli jl. met het nieuws naar buiten. Het project leidde tot veel conflict en geweld in de regio en de moorden op drie leiders die actie voerden tegen het project. In maart 2016 werd de bekende mensenrechtenverdediger Berta Cáceres vermoord vanwege haar verzet tegen het project dat op het land van haar gemeenschap, de inheemse Lenca, gerealiseerd werd.
-
Nieuws / 2 March 2017
Brief aan minister Ploumen 1 jaar na de moord op Berta Cáceres
Vandaag is het precies een jaar geleden dat Berta Cáceres op brute wijze is vermoord in haar huis in Honduras. Cáceres was een wereldwijd bekende mensenrechtenverdedigster en de coördinator van de inheemse Lenca-organisatie COPINH. De moord op Berta staat in verband met haar strijd tegen de Agua Zarca-dam,die deels gefinancierd wordt door de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO.
-
Nieuws / 7 February 2017
COPINH-leider: “Onze gemeenschappen leven in angst”
Vorige week publiceerde Global Witness "Honduras: the deadliest place to defend the planet". Dit schokkende rapport laat duidelijk zien hoe ernstig de mensenrechtensituatie in Honduras op dit moment is en zet de eis van Both ENDS en partnerorganisatie COPINH kracht bij: FMO moet zich terugtrekken uit de Agua Zarca-dam.
-
Nieuws / 9 December 2016
3 stappen voor mensenrechten in ontwikkelingssamenwerking
Deze maand vieren we de 30e verjaardag van zowel de VN Verklaring voor het Recht op Ontwikkeling als van de Internationale Dag van de Mensenrechten. Both ENDS doet, samen met gemeenschappen en organisaties over de hele wereld, een oproep aan Ontwikkelingsbanken, overheden en bedrijven om 3 stappen te zetten voor het naleven van mensenrechten in ontwikkelingssamenwerking.
-
Nieuws / 10 July 2020
Hondurese NGO's roepen FMO op af te zien van investering in omstreden bank
De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO overweegt te investeren in de omstreden FICOHSA-bank in Honduras. De bank is nauw verweven met de elite die in Honduras veel macht heeft over de politiek, de (para) militairen en het bedrijfsleven. Een aantal Hondurese organisaties, waaronder de inheemse organisatie COPINH wier leider Berta Cáceres in 2016 werd vermoord, hebben een afgelopen woensdag een brief gestuurd naar het management van FMO. In de brief, die werd ondertekend door veertig organisaties, waaronder Both ENDS, wordt FMO opgeroepen niet in zee te gaan met deze bank.
-
Nieuws / 23 July 2021
Financiering FMO voor Agua Zarca project mogelijk gelinkt aan malafide praktijken
De miljoenenlening die de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO verstrekte aan Hondurese projectontwikkelaars van het bedrijf DESA voor de uitvoering van het omstreden Agua Zarca damproject in Honduras, houdt mogelijk verband met grove corruptie en geldverduistering. Dat blijkt uit een vandaag gepubliceerd artikel in het Financieel Dagblad op basis van informatie verstrekt door COPINH, de inheemse organisatie die zich al jaren verzet tegen de bouw van de dam. Meerdere leden van de organisatie, onder andere haar leider Berta Cáceres, werden vermoord. Inmiddels is David Castillo, de directeur van DESA, veroordeeld voor betrokkenheid bij de moord op Berta Cáceres in 2016.