Inheemse gemeenschappen in Panama krijgen erkenning en gedeeltelijke herstelmaatregelen van ontwikkelingsbanken FMO en DEG in verband met de Barro Blanco-dam

De dam heeft negatieve gevolgen voor het levensonderhoud en het sociale en spirituele leven van de gemeenschappen. De getroffen gemeenschappen, gesteund door SOMO, Both ENDS en de Panamese organisatie ACD, hebben hierover ruim een decennium lang hun bezorgdheid geuit en gepleit voor het stopzetten van de financiering van het schadelijke Barro Blanco-project. In dit verband erkennen FMO en DEG nu dat “tot de dialoog begon [...] hebben we niet effectief gereageerd op de bezorgdheid en kritiek die vanaf het begin door [de getroffen gemeenschappen] naar voren zijn gebracht”.

In 2022, bijna een jaar nadat de banken zich uit het project hadden teruggetrokken na de vervroegde aflossing van hun lening door projectontwikkelaar GENISA, zijn vertegenwoordigers van de gemeenschappen en de banken een dialoog gestart met het doel hun conflict op te lossen.

Deze dialoog is nu met dit akkoord afgerond. Onderdeel van de overeenkomst is een gemeenschapsprogramma in de getroffen gemeenschappen Kiad, Nuevo Palomar, Quebrada Caña en Quebrada de Plata, dat zal worden uitgevoerd door FSC Indigenous Foundation, zoals gekozen door de partijen. Het programma bestaat uit een reeks door de gemeenschap gekozen projecten die gericht zijn op zeven onderwerpen: water en sanitaire voorzieningen, betere huisvesting, vervoer, elektrificatie, behoud van cultuur, levensonderhoud en onderwijs.

Na meer dan tien jaar samenwerking tussen M10, SOMO en Both ENDS zijn we blij dat FMO en DEG eindelijk erkennen dat het Barro Blanco-project negatieve gevolgen heeft gehad voor de gemeenschappen. Both ENDS en SOMO zijn van plan om samen met M10 toezicht te blijven houden op de uitvoering van de overeenkomst.

Lessen voor de toekomst

De overeenkomst markeert een keerpunt en laat zien dat internationale financiële instellingen verantwoordelijkheid dragen ten opzichte van gemeenschappen wier levensonderhoud wordt beïnvloed door hun investeringen. Ontwikkelingsbanken hebben niet alleen de plicht, maar ook de macht om de schade die hun investeringen veroorzaken te helpen beperken.

Zoals ook in de openbare verklaring van de banken staat, hebben “de gemeenschappen die door dit project zijn getroffen aanzienlijke verliezen geleden - en blijven deze lijden - aan hun grondgebied, milieu, levenswijze en de plaatsen die zij als heilig beschouwen”. De overeenkomst tussen de gemeenschappen, vertegenwoordigd door M10, en de banken vormt slechts een gedeeltelijke compensatie voor de schade die de vier inheemse gemeenschappen hebben geleden sinds de Barro Blanco-dam in 2016 in gebruik is genomen. De getroffen gemeenschappen blijven de dam dan ook afwijzen. Deze zaak laat dan ook duidelijk zien dat ontwikkelingsbanken ervoor moeten zorgen dat hun investeringen in het Zuiden niet alleen geen schade toebrengen aan structureel gemarginaliseerde groepen, maar ook bijdragen aan hun collectieve welzijn en ambities, gebaseerd op hun rechten en zelf gestelde prioriteiten. Om dit te bereiken moeten ontwikkelingsbanken bij hun investeringsbeslissingen rekening houden met de zorgen en wensen van de bevolking.

De dialoog en overeenkomst zijn tot stand gekomen nadat de banken jarenlang de stem van de gemeenschappen hebben genegeerd. Het was juist het gebrek aan erkenning door de banken van het zelfbeschikkingsrecht van inheemse volkeren, waaronder het beginsel van vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming (FPIC), dat in de eerste plaats tot de schade heeft geleid. Het betrekken van gemeenschappen is van fundamenteel belang om misstanden door bedrijven te voorkomen en te beperken, en we hopen dat FMO en DEG lering trekken uit deze zaak en de zorgen van gemeenschappen systematisch meenemen in hun besluitvorming over investeringen in potentieel schadelijke projecten.

Achtergrond

Both ENDS en SOMO ondersteunen M10 sinds Panamese maatschappelijke organisaties ons in 2011 op deze zaak wees. In 2014 hebben we M10 ondersteund bij het indienen van een formele klacht bij het onafhankelijke klachtenmechanisme (ICM) van de banken.

Destijds hebben de banken de zorgen van de gemeenschap grotendeels van tafel geveegd en aangedrongen op de bouw van de Barro Blanco-dam, met als gevolg de overstroming van inheems land in 2016. Tot de negatieve gevolgen van de dam behoren het verlies van landbouwgrond, het geografische isolement van de getroffen gemeenschappen en de permanente onderwaterzetting van oude rotstekeningen die door de Ngäbe en Buglé-volkeren als heilig worden beschouwd en door hun voorouders zijn gemaakt.

In september 2021 - vertraagd als gevolg van de COVID-19-pandemie heeft het ICM zijn laatste controlebezoek afgelegd en in 2022 een reeks aanbevelingen aan de banken gedaan. Dit heeft geleid tot een dialoog tussen de banken en gekozen vertegenwoordigers van de getroffen gemeenschappen, waaraan SOMO, Both ENDS en de Panamese organisatie ACD als adviseurs van de gemeenschappen hebben deelgenomen.

Tot op heden hebben echter noch de Centraal-Amerikaanse Bank voor Economische Integratie (CABEI/BCIE), noch het projectbedrijf GENISA, noch de Panamese staat hun aandeel in de verantwoordelijkheid voor een project dat de rechten van de Ngäbe-bevolking zal blijven schenden, erkend.