Honduras: Een rivier die vrij stroomt, maakt gelukkig
Door
Anne de Jonghe
Afgelopen maand was ik op bezoek bij COPINH in Honduras. Ik logeer in het huis van COPINH, waar ik eerder geweest ben. Het is er veranderd.
De muren zijn beschilderd met kleurrijke plaatjes en er zijn verschillende altaren voor Berta Cáceres, hun in maart 2016 vermoorde voormalige leider. In plaats van een gammel hek, wordt het gebouw nu beschermd door een dikke muur met prikkeldraad erop. Overal hangen camera's.
Herdenkingsplek voor Berta Cáceres in het kantoor van COPINH
Ik heb een paar dagen de tijd om de mensen van COPINH te spreken en naar Rio Blanco te reizen, de gemeenschap waar de omstreden Agua Zarca-dam * gebouwd wordt.
Verzet bij de eik
In de vroege ochtend vertrek ik naar Rio Blanco. Bij aankomst zit er een grote groep mensen op ons te wachten bij 'de eik'. In 2013 blokkeerde de gemeenschap hier wekenlang de toegang tot de rivier, waardoor de dam nu vanaf de andere kant van de rivier wordt gebouwd. Vanaf de heuvel kijken we uit over de groene velden en de beboste heuvels. Tegen de eik heeft een van de ouderen van het dorp een altaar gemaakt voor Berta. Verschillende dorpsbewoners houden een speech.
Overleg onder de eik
De komst van de dam heeft tot veel onrust geleid in de gemeenschap, zoals Maria uitlegt: "Voordat het bedrijf kwam, was de gemeenschap zo mooi, zo dierbaar dat er geen gevaar was dat we onderweg gedood zouden worden, we konden buiten slapen." De moord op Berta heeft veel van de gemeenschapsbewoners nog meer gesterkt in hun overtuiging: "Berta verloor haar leven in de strijd voor ons territorium, voor het leven, zij is nu een bewaker van de rivier geworden." Lucio, een lokale leider, verwoordt goed de strijdbaarheid van de bewoners: "Het maakt ons niet uit als ze ons vermoorden, we zullen het er niet bij laten totdat we onze rechten hebben verdedigd. We zijn het oneens met welk plan zij [de banken] ook hebben, want zij zijn leugenaars."
"Een rivier die vrij stroomt, maakt het hart gelukkig"
Ik breng de middag en nacht door in Rio Blanco. Met een aantal jongens daal ik af naar de rivier, tijdens de wandeling zijn de jongens verlegen en stil. We zoeken verkoeling in de magische rivier en klauteren op een rots die er middenin ligt. Dan beginnen ze te vertellen, over hoe graag ze in de rivier zwemmen, over de goede maisoogst, over Berta, over alle internationale bezoekers die ze ontvangen hebben. Er wordt gelachen en we springen van de hogere rotsen. Als we ons weer hebben aangekleed en naar boven lopen, keert de stilte terug.
Zwemmen in de magische rivier
De Lenca zijn nauw verbonden met de natuur die hen omringt. Om te begrijpen wat de 'verdediging van het territorium' (la defensa del territorio) voor hen betekent, moet je in de rivier zwemmen, door de maisvelden struinen, de heldere sterrenhemel zien en met je blote voeten rituelen bij de oevers van het water bijwonen. Een van de oudere bewoners van het dorp legt me uit waarom hij strijdt tegen de dam: "Een rivier die vrij stroomt, maakt het hart gelukkig." Leg dat maar eens uit aan mensen die ontwikkeling alleen in economische zin, in termen van geld en winst, beschouwen.
COPINH en de strijd tegen het 'groene kapitalisme'
Terug in Intibuca, op het kantoor van COPINH, spreek ik met de dochter van Berta Caceres. Na de moord op haar moeder heeft Bertita (zij is vernoemd naar haar moeder) haar studie onderbroken om COPINH te ondersteunen. Bertita is opgegroeid met de strijd die haar moeder voerde, zoals eerder haar zus Laura ons al uitlegde. Het verlies van Berta is zwaar voor COPINH, het is een emotionele schok, ze zijn hun krachtige, inspirerende leider kwijt en tegelijkertijd is de internationale aandacht en druk enorm toegenomen. In de Hondurese media wordt COPINH voortdurend gecriminaliseerd en lokale leiders worden regelmatig bedreigd met de dood.
Rio Blanco is niet de enige plek die bedreigd wordt door een project. In het Lenca territorium zijn nog 49 concessies die zonder toestemming van de gemeenschappen zijn uitgegeven, bijna allemaal dammen en windmolenparken voor 'groene' stroom. Bertita legt uit dat COPINH dit ziet als het 'groene kapitalisme': "Bedekt door mooie woorden, gaat de uitbuiting, de landonteigening door, meer geavanceerd, beter uitgewerkt. Maar zolang onze rechten niet gerespecteerd worden, zolang onze stem niet gerespecteerd wordt kunnen ze al het mooie beloven wat ze willen: wij zullen geen projecten accepteren."
Het vertrouwen is weg
De strijd om de Agua Zarca-dam is een symbolische strijd. In januari 2016 zei Berta Cáceres tegen me: "Als we deze dam niet kunnen stoppen, dan kunnen we er geen enkele stoppen." En hoewel FMO nu op zoek is naar een verantwoordelijke manier om uit het project te stappen, legt Bertita me uit hoe moeilijk het voor COPINH is daarin te geloven: "Al in 2014 stuurden we brieven naar FMO, ze wisten wel wat er gebeurde en ze hebben nooit iets gedaan, totdat hun reputatie op het spel kwam te staan." Ook praat ik met Tomas Membreño, de opvolger van Berta als nieuwe coördinator van COPINH. Hij heeft een duidelijke boodschap aan FMO: "We willen dat ze hun tas inpakken en vertrekken, vandaag nog."
Bouwwerkzaamheden voor de dam aan de overkant van de rivier
* Over Berta Cáceres en de Agua Zarca-dam:
In maart 2016 werd in Honduras de mensenrechtenactiviste Berta Cáceres vermoord. Berta Cáceres was de coördinator van de inheemse organisatie COPINH en streed voor de rechten van de inheemse Lenca in Honduras. Een van de belangrijkste conflicten waarin Berta verwikkeld was gaat over een te bouwen dam in inheems territorium, waarin de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO betrokken is, Agua Zarca.
FMO stapte in 2013 in het Agua Zarca project. Berta stuurde herhaaldelijk brieven om FMO te vragen eruit te stappen, omdat volgens haar inheemse rechten werden geschonden en het project niet ten goede kwam aan de lokale gemeenschappen. Na de moord op Berta schortte FMO haar investering in het project op. Intussen is FMO op zoek naar een verantwoordelijke manier om uit het project te stappen.
Het conflict rondom Agua Zarca is ingewikkeld. Er zijn ook lokale gemeenschappen die zeggen wel baat te hebben bij de komst van de dam. Vanaf de start van het project is de tegenstand tegen het project echter niet serieus genomen. In de Hondurese context van geweld, corruptie en straffeloosheid heeft dit geleid tot dit conflict, waarin de bedrijven, overheden en banken veel meer macht hebben dan de lokale gemeenschappen die hun rechten verdedigen. Both ENDS zet zich in voor deze mensen die hun rechten verdedigen en ondersteunt COPINH om FMO te beïnvloeden.
Lees ook:
- 7 februari 2017: Interview met Tomas Gomez Membreño van COPINH
- 20 oktober 2016: Interview met Laura Cáceres
- 5 oktober 2016: Nieuw rapport: kredietverstrekkers zouden zich moeten terugtrekken uit Agua Zarca
- 11 mei 2016: Arrestatie medewerker DESA voor moord op Berta Cáceres lijkt de druppel voor FMO
- 18 maart 2016: FMO's opschorting van activiteiten in Honduras is slechts een eerste stap
- 4 maart 2016: Moedige voorvechtster inheemse rechten Berta Cáceres vermoord
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /
Agua Zarca: inheemse strijd tegen stuwdam kost levens
Inheemse Hondurezen verzetten zich tegen de Agua Zarca-dam. De strijd heeft meerdere levens gekost, waaronder dat van Berta Cáceres. Na grote druk trok de Nederlandse FMO zich terug uit het project.
-
Brief / 22 juli 2024
Gezamenlijke Oproep tot Actie: Internationale Maatschappelijke Organisaties Eisen Gerechtigheid voor de Slachtoffers van de Moord op Berta Cáceres in Honduras
Dit is een gezamenlijke oproep tot actie van internationale maatschappelijke organisaties om de Hondurese autoriteiten op te roepen gerechtigheid te waarborgen voor de slachtoffers van de moord op Berta Cáceres. Acht jaar en vier maanden zijn verstreken sinds de misdaad tegen Berta, en het Hondurese rechtssysteem heeft de vonnissen van de veroordeelden niet bevestigd en de intellectuele auteurs niet vervolgd. Wij zijn zeer bezorgd dat de onafhankelijke rechtspraak en internationale overeenkomsten over mensenrechten niet worden nageleefd.
-
Nieuws / 2 april 2024
De Klimaatzaak tegen Shell
Op 26 mei 2021 won Milieudefensie samen met zes NGO's de Klimaatzaak tegen Shell. Het bedrijf moet van de rechter zijn CO2-uitstoot in 2023 met 45% verminderen (ten opzichte van 2019). Shell besloot in hoger beroep te gaan. De zittingsdagen van het hoger beroep vinden plaats op 2, 3, 4 en 12 april 2024. We hopen dat er een paar maanden later dit jaar een uitspraak van de rechter komt.
-
Nieuws / 28 juni 2022
In solidariteit met dochter van vermoorde Inheemse leider
Op dinsdag 28 juni dienden de Hondurese organisatie COPINH en de Global Justice Association een klacht in bij de officier van justitie in Nederland tegen de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO. Voor COPINH is dit onderdeel van hun voortdurende strijd om degenen die betrokken zijn bij de moord op hun leider Berta Cáceres voor het gerecht te brengen. FMO financierde in 2014 het Agua Zarca-project in Honduras. De nieuwe klacht is gebaseerd op documenten waaruit blijkt dat het geld van FMO oneigenlijk is gebruikt.
-
Nieuws / 23 december 2021
2022 is het jaar voor FMO om beloften waar te maken en uitsluitend echt duurzame ontwikkeling te financieren.
2021 was op zijn zachtst gezegd een turbulent jaar voor FMO, de Nederlandse ontwikkelingsbank. De bank lag al jaren onder vuur vanwege investeringen die gelinkt zijn aan mensenrechtenschendingen en vermeende corruptie, maar het afgelopen jaar haalde de een na de andere nieuwe ontwikkeling in al lopende zaken de Nederlandse pers en media. Wij geven hieronder een overzicht van de gebeurtenissen, en roepen FMO op om vooral de beloofde beterschap in 2022 waar te maken.
-
Nieuws / 23 juli 2021
Financiering FMO voor Agua Zarca project mogelijk gelinkt aan malafide praktijken
De miljoenenlening die de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO verstrekte aan Hondurese projectontwikkelaars van het bedrijf DESA voor de uitvoering van het omstreden Agua Zarca damproject in Honduras, houdt mogelijk verband met grove corruptie en geldverduistering. Dat blijkt uit een vandaag gepubliceerd artikel in het Financieel Dagblad op basis van informatie verstrekt door COPINH, de inheemse organisatie die zich al jaren verzet tegen de bouw van de dam. Meerdere leden van de organisatie, onder andere haar leider Berta Cáceres, werden vermoord. Inmiddels is David Castillo, de directeur van DESA, veroordeeld voor betrokkenheid bij de moord op Berta Cáceres in 2016.
-
Nieuws / 20 mei 2021
FMO besluit niet met omstreden Hondurese bank in zee te gaan
Maandag 17 mei stuurde een aantal NGO's, waaronder Both ENDS, een brief naar Nederlandse ontwikkelingsbank FMO om de bank dringend te vragen af te zien van een geplande lening van $60 mln aan de omstreden Hondurese bank Ficohsa. De gezamenlijke NGO's hadden al vorig jaar zomer een eerste brief met deze oproep aan FMO gestuurd. Gisteren werd bekend dat FMO heeft besloten niet met Ficohsa in zee te gaan.
-
Nieuws / 2 maart 2021
Nabestaanden van Berta Cáceres wachten nog steeds op gerechtigheid
Vandaag is het vijf jaar geleden dat Berta Cáceres in haar huis in La Esperanza, Honduras, vermoord werd omdat ze opkwam voor de rechten van de inheemse bevolking. Als leider van de inheemse organisatie COPINH kwam ze in opstand tegen de Agua Zarca-dam die gebouwd zou worden in inheems gebied. Nu, 5 jaar later, zijn de uitvoerders van de moord veroordeeld, maar de opdrachtgevers nog steeds niet.
-
Nieuws / 10 juli 2020
Hondurese NGO's roepen FMO op af te zien van investering in omstreden bank
De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO overweegt te investeren in de omstreden FICOHSA-bank in Honduras. De bank is nauw verweven met de elite die in Honduras veel macht heeft over de politiek, de (para) militairen en het bedrijfsleven. Een aantal Hondurese organisaties, waaronder de inheemse organisatie COPINH wier leider Berta Cáceres in 2016 werd vermoord, hebben een afgelopen woensdag een brief gestuurd naar het management van FMO. In de brief, die werd ondertekend door veertig organisaties, waaronder Both ENDS, wordt FMO opgeroepen niet in zee te gaan met deze bank.
-
Brief / 7 juli 2020
Brief aan FMO met oproep niet in zee te gaan met FICOHSA
Een aantal Hondurese organisaties heeft een brief gestuurd naar het management van FMO om op te roepen niet in zee te gaan met de Hondurese bank FICOHSA. De bank is nauw verweven met de elite die in Honduras veel macht heeft over de politiek, de (para) militairen en het bedrijfsleven.
-
Blog / 30 april 2020
Gasvondst in Mozambique: zegen of vloek?
Door Anne de JongheCovid19 legt onze economie onder een vergrootglas. Nu een groot deel van de wereldhandel is stilgevallen, komt de spanning tussen internationale bedrijvigheid en lokaal welzijn in beeld. Dat is goed zichtbaar in Noord-Mozambique, waar in 2011 een van de grootste gasvelden ter wereld is ontdekt. Nederlandse bedrijven investeren daar in de verwerking en het transport van het gas.
-
Nieuws / 16 december 2019
Zeven daders veroordeeld tot lange straffen voor de moord op Berta Cáceres
Begin december zijn zeven mannen die schuldig zijn bevonden aan de moord op Berta Cáceres veroordeeld tot een gevangenisstraf tussen 30 en 50 jaar. De rechtbank bevestigt in het oordeel dat de rol van Berta Cáceres in het verdedigen van de rechten van de inheemse Lenca gemeenschappen de reden was voor de moord.
-
Externe link / 29 mei 2019
Vrouwen leiden herstel ecosystemen door Analog Forestry (Jaarverslag 2018)
Vrouwen zijn vaak leiders op het gebied van milieubescherming en zijn daarom ook belangrijk bij het herstel van gedegradeerde ecosystemen. Binnen de Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA) werken we daarom met lokale vrouwengroepen om het gebruik van Analog Forestry te promoten.
-
Dossier /
De Klimaatzaak tegen Shell
Both ENDS is mede-eiser in de Klimaatzaak die Milieudefensie aanspant tegen Shell om het bedrijf er toe aan te zetten te stoppen met het veroorzaken van klimaatschade. Shell heeft al tientallen jaren kennis van de ernst van het klimaatprobleem, maar blijft toch inzetten op klimaatvervuilende olie- en gaswinning. Zo ondermijnt Shell de kans om de klimaatdoelen te behalen. Bedrijven hebben de verantwoordelijkheid om de maatschappij en het klimaat geen ernstige schade toe te brengen. Omdat Shell zelf geen verantwoordelijkheid neemt, stappen we samen naar de rechter. In het kort is onze eis dat Shell geen broeikasgassen meer uitstoot in 2050 en haar activiteiten volledig in lijn brengt met de klimaatdoelen die in het Parijsakkoord zijn vastgelegd.
-
Nieuws / 1 december 2018
7 verdachten van de moord op de Hondurese Berta Cáceres schuldig bevonden
Op donderdag 29 november werden zeven verdachten van de moord op Berta Cáceres (in maart 2016), schuldig bevonden. De nabestaanden en leden van de inheemse mensenrechtenorganisatie COPINH waar Cáceres de leider van was, zien de uitspraak als de eerste stap richting rechtvaardigheid voor de moord op Berta Caceres en de erkenning dat het bedrijf DESA hiervoor mede- verantwoorelijk is. Ze wijzen er echter ook op dat het proces vanaf het begin doordrenkt was van corruptie, intimidaties en andere misstanden, en dat de opdrachtgevers van de moord nog steeds buiten schot blijven.
-
Blog / 13 november 2018
Hoe de Nederlandse held het arme Afrika komt ontwikkelen
Door Anne de JongheAfgelopen weekend stond er in De Volkskrant een artikel over het Lake Turkana Wind Power Project in Kenia. Ik verbaasde me en ik maakte me boos over hoe het verhaal wordt verteld. Hoe kan het toch dat mensen zo blind zijn voor het perspectief van een ander? En dat een krant als De Volkskrant zoveel ruimte geeft aan zo'n ongenuanceerd verhaal? Dit is precies waarom zulk soort projecten tot conflicten leiden.
-
Nieuws / 15 oktober 2018
Analog Forestry: empowerment van vrouwen en herstel van bossen
In september hebben circa 30 vrouwen van community-based organisaties uit Honduras en El Salvador deelgenomen aan een workshop op het gebied van Analog Forestry. Hierbij zijn de natuurlijke bossen het uitgangspunt voor het creëren van ecologisch stabiele en sociaal-economisch productieve landschappen.
-
Blog / 27 juli 2018
Gas in Tanzania: een betere toekomst?
Door Anne de JongheWe zijn in het zuiden van Tanzania, in de afgelegen provincie Lindi. In de regio is recentelijk gas gevonden. Samen met onze partner uit de hoofdstad (Women Action Towards Economic Development - WATED) bezoeken we lokale gemeenschappen die te maken krijgen met gas-exploitatie. WATED traint hier samen met een lokale partner vrouwen als juridische experts, zodat zij hun gemeenschappen kunnen bijstaan als er problemen zijn.
-
Externe link / 31 mei 2018
Agua Zarca-debacle leidt tot beleidsveranderingen bij FMO (jaarverslag 2017)
Soms moeten dingen gruwelijk fout gaan voordat er iets verandert. In maart 2016 werd de Hondurese activiste Berta Cáceres vermoord vanwege haar leidende rol in de protesten tegen de Agua Zarca-stuwdam. De dam werd mede gefinancierd door de Nederlandse FMO. Anderhalf jaar later hebben zij hun beleid gewijzigd om dit soort misstanden in de toekomst te voorkomen.
-
Nieuws / 17 mei 2018
FMO aangeklaagd voor medeplichtigheid mensenrechtenschendingen in Honduras
Vandaag maken drie vertegenwoordigers van de Hondurese organisatie COPINH en van de familie van de in maart 2016 vermoorde Berta Cáceres, bekend dat een aanklacht tegen de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO wordt voorbereid. In de aanklacht houdt COPINH de FMO medeverantwoordelijk voor mensenrechtenschendingen rondom het controversiële Agua Zarca project.