Nieuwe ISDS-claim tegen Nederland: Petrogas daagt de staat voor arbitragetribunaal over solidariteitsbijdrage en bronbelasting op royalty’s

De zaak richt zich naar verluidt op de invoering van een tijdelijke solidariteitsbijdrage op overwinst in de olie- en gassector - een maatregel bedoeld om ervoor te zorgen dat energiebedrijven een eerlijke bijdrage leveren in een periode van uitzonderlijke winsten en maatschappelijke druk. Deze bijdrage maakte deel uit van een Europese verordening uit 2022, die werd ingevoerd naar aanleiding van de energiecrisis. Terwijl energiebedrijven recordwinsten boekten, zagen huishoudens en bedrijven hun energierekeningen fors stijgen. De solidariteitsbijdrage moest helpen om deze buitensporige winsten eerlijker te verdelen en huishoudens en overheidsbudgetten te ondersteunen.

De claim lijkt zich ook te richten op de Nederlandse conditionele bronbelasting op renten, royalty’s en dividenden, die in 2021 werd ingevoerd en in 2024 werd uitgebreid. Deze belasting is bedoeld om belastingontwijking en winstverschuiving tegen te gaan door heffingen op te leggen aan betalingen van Nederlandse bedrijven aan gelieerde ondernemingen in laagbelastende jurisdicties of bij misbruikconstructies. Hoewel Oman zelf niet op de Nederlandse lijst van laagbelastende landen staat, suggereert het opnemen van deze maatregel in de claim dat geldstromen naar of via belastingparadijzen een rol kunnen spelen.

Deze zaak is opnieuw een voorbeeld van hoe buitenlandse investeerders de Nederlandse rechtsstaat omzeilen en via internationale arbitrage publiek beleid aanvechten.

Bart-Jaap Verbeek, senior onderzoeker SOMO:

“Het is onacceptabel dat fossiele bedrijven opnieuw ISDS gebruiken om fiscale maatregelen aan te vechten die in het algemeen belang zijn. Dit parallelle rechtssysteem stelt bedrijven in staat nationale rechtbanken te omzeilen en democratisch genomen besluiten onderuit te halen. De Nederlandse overheid zou zich niet hoeven te verdedigen voor geheime arbitragepanels die zijn ontworpen om investeerders te beschermen, niet burgers.”

Een groeiende trend van ISDS-zaken

De zaak van Petrogas past in een bredere Europese trend van ISDS-claims tegen vergelijkbare maatregelen. Zo heeft olieraffinaderij Klesch Group meerdere arbitragezaken aangespannen tegen Duitsland, Denemarken en de Europese Unie over hun toepassing van dezelfde EU-solidariteitsbijdrage. Deze zaken tonen hoe ISDS kan worden misbruikt om gecoördineerd crisisbeleid te ondermijnen, zoals de gezamenlijke Europese aanpak van de energiecrisis.

Nederland zelf is momenteel partij in ten minste twee andere ISDS-zaken:

• ExxonMobil tegen Nederland, over de sluiting van het Groningse gasveld, en
• Andraous tegen Nederland, over het ingrijpen van de Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten in het verzekerings- en pensioenbedrijf Ennia.

Eerder kreeg Nederland te maken met twee spraakmakende claims van RWE en Uniper over het verbod op kolen bij energieopwekking, die bedoeld was om te voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs. Beide zaken zijn inmiddels stopgezet.

Fernando Hernández, senior beleidsmedewerker Both ENDS:

“Deze opeenstapeling van ISDS-zaken laat zien dat Nederland steeds vaker wordt aangepakt omdat het noodzakelijke klimaat-, fiscale en sociale maatregelen neemt. Jarenlang hebben Nederlandse investeringsverdragen dit soort claims tegen andere landen mogelijk gemaakt. Nu krijgt Nederland zelf de rekening gepresenteerd. Het is hoog tijd om met ISDS te breken.”

SOMO en Both ENDS roepen de Nederlandse overheid op om geen nieuwe verdragen met ISDS meer te ondertekenen, verouderde verdragen te beëindigen, en in te zetten op het versterken van nationale en regionale rechtssystemen in plaats van besloten arbitragepanels die de belangen van investeerders boven die van burgers stellen.