Misstanden rond TotalEnergies’ LNG project in Mozambique stapelen zich op; Nederlandse steun onverantwoord

De Nederlandse staatsexportkredietverzekeraar Atradius DSB heeft in 2021 exportsteun verleend aan het Nederlandse baggerbedrijf Van Oord, voor haar aandeel in het LNG project van TotalEnergies in Palma, in het noorden van Mozambique. Sinds het uitroepen van Force Majeure in 2021 – na de aanval op Palma – heeft Atradius de mogelijkheid het project opnieuw te beoordelen. Both ENDS en Milieudefensie pleiten al jaren tegen deze exportsteun vanwege de grote risico’s voor mens en milieu van het project. 

Wij verwelkomen dat minister Heinen van Financiën begin maart heeft toegezegd een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar gerapporteerde mensenrechtenschendingen die in de maanden na de aanval op Palma hebben plaatsgevonden. De gruwelijkheden van deze aanval werden vorig jaar door Politico bekend gemaakt. Hoe en door wie dit onderzoek wordt uitgevoerd is echter nog onduidelijk. Both ENDS, Milieudefensie en andere maatschappelijke organisaties maken zich hier zorgen over en roepen op tot een onderzoek door de VN. 

TotalEnergies: “Geen slachtoffers gevallen”

Het Franse OM gaat nu onderzoek doen naar aanleiding van de dood van (onder)aannemers van TotalEnergies’ gasproject tijdens de aanval op Palma in 2021. Het olie- en gasbedrijf wordt ervan verdacht haar personeel onvoldoende te hebben beschermd. In publiek gemaakte documenten na een WOO-verzoek van Both ENDS, Milieudefensie, SOMO en Friends of the Earth Europa zien we echter dat TotalEnergies destijds beweerde, onder andere naar Atradius DSB, dat er geen slachtoffers zijn gevallen bij hun medewerkers en de onderaannemers. 

Amerikaanse exportsteun

Opvallend is dat de Amerikaanse exportkredietverzekeraar US EXIM een dag vóór de aankondiging van het Franse OM hun steun aan het gasproject plotseling opnieuw goedkeurde. TotalEnergies heeft tijdens de Biden administratie stevig gelobbyd om het besluit over het project snel te nemen, toen tevergeefs. Na het aantreden van Trump werd bij US EXIM een nieuw bestuur geïnstalleerd – een van hun eerste besluiten is de goedkeuring van exportsteun aan het Mozambique LNG project. 

Terwijl US EXIM aan het vergaderen was over de vijf miljard steun werd er nog fel gedemonstreerd door lokale gemeenschappen bij het terrein van TotalEnergies, omdat het bedrijf nalatig blijft met betrekking tot compensatie van de getroffen gemeenschappen. 

WOO-verzoeken geblokkeerd

Both ENDS, Milieudefensie, SOMO en Friends of the Earth Europe hebben in 2020 en 2023 WOO-verzoeken ingediend bij de betrokken Nederlandse ministeries over het Mozambique LNG project en de Nederlandse betrokkenheid. Op 14 januari heeft het Ministerie van Financiën besloten het laatste deel van de informatie uit de WOO uit 2020 vrij te geven. 

Een groot deel van de documenten die het Ministerie van Financiën gepast vond om publiek te maken, is echter toch niet gepubliceerd. Both ENDS en de andere indieners van het WOO-verzoek ontvingen een notificatie dat US EXIM en TotalEnergies zich in de procedure gemengd hebben en de publicatie hebben tegengehouden. Het gaat onder andere over verslagen van interne bijeenkomsten van de ministeries, bijlages van het advies van Atradius DSB aan de ministers, een analyse van impact van veiligheid op de operaties van het project en informatie over milieu- en sociale risico’s van het project. 

Gezien de recente ontwikkelingen – de plotse goedkeuring van US EXIM en het onderzoek van het Franse OM – is het zeer zorgelijk dat in de weken hieraan voorafgaand de publicatie van belangrijke documenten die onder Nederlandse wetgeving publiek dienen worden gemaakt is geblokkeerd. 

Oproep tot onafhankelijk onderzoek

Naar aanleiding van bovenstaande misstanden hebben maatschappelijke organisaties van over de hele wereld, inclusief uit Mozambique, herhaaldelijk opgeroepen tot een onafhankelijk onderzoek naar wat er gebeurd is rond het LNG project tijdens de aanval op Palma. Het is van groot belang dat dit onderzoek door een onafhankelijke partij wordt uitgevoerd die bij iedereen vertrouwen geniet, ook voor de veiligheid van de slachtoffers en getuigen. De enige partijen die hier volgens lokale CSOs voor in aanmerking komen zijn internationale of regionale mensenrechtenmechanismen, zoals bijvoorbeeld de OHCHR en de Afrikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens en de Volkeren.

Nederlandse steun zou onverantwoord zijn

Both ENDS en Milieudefensie werken nauw samen met maatschappelijke organisaties in Mozambique om de gebeurtenissen in Palma navolging te geven en eventuele volgende mensenrechtenschendingen te monitoren. We zijn dan ook blij dat de minister heeft toegezegd de conclusies van verder onderzoek af te wachten alvorens een besluit te nemen over het opnieuw goedkeuren van een Nederlandse exportkredietverzekering voor de bijdrage van Nederlandse baggeraar Van Oord aan het project.

Echter is voor ons al duidelijk: met de voortdurende onrust op de grond, de vele zware misstanden rond het project en de recente aankondiging van het OM in Frankrijk zou Nederland op geen enkele manier publieke steun moeten verlenen aan dit project.