Bestuurswissel: in gesprek met Paul Engel en Leida Rijnhout over de unieke kracht van Both ENDS
Na acht jaar bestuursvoorzitter te zijn geweest geeft Paul Engel het stokje door aan Leida Rijnhout. In dit duo-interview kijken we terug en vooruit met de beide voorzitters. Paul Engel, afzwaaiend bestuursvoorzitter, steekt meteen enthousiast van wal: “Deze organisatie bedenkt zelf wat ze doen en dat doen ze heel goed. Als bestuur helpen we en hebben we -op afstand- een paar lijntjes om daarbij te ondersteunen”. Een gesprek over voorop lopen in de systeemverandering en het samenwerken over heel de wereld.
Hoe kijk je naar Both ENDS?
Paul: “Als bestuur kijk je met veel genoegen naar alles wat de mensen bij Both ENDS doen. Het is heel inspirerend. Er gebeurt zoveel! Het is best een uitdaging om bij te houden wat iedereen doet. Ik heb genoten van gesprekken in de Tweede Kamer bijvoorbeeld. Onze experts weten zo vreselijk veel. Het is heel nuttig om naar ze te luisteren en beter te begrijpen waar je over gaat stemmen”.
Leida: “Klopt! Ik ken Both ENDS al meer dan dertig jaar. Destijds werkte ik vooral met Latijns-Amerikaanse partners en woonde ik een tijdje in Bolivia. Veel te vaak wordt gezegd dat aandacht voor milieu een luxeprobleem is, maar al jaren blijkt dat dat onzin is. Het is de basis van ons leven. Inheemse volken weten dat als geen ander. Ik ben van sociaal antropologe en kijk graag naar de link tussen milieu en “ontwikkeling”. Uniek vind ik dat Both ENDS werkt met partners aan milieudossiers in een internationale samenwerking. Environmental defenders waar ikzelf jaren mee heb gewerkt en ook Both ENDS mee samenwerkt doen vreselijk belangrijk werk en vaak in hele moeilijke omstandigheden.”
Herken je dat?
Paul: “Ja. Onze partners zijn niet altijd hun leven zeker. Dat vond ik lastige situaties. Zeker als dat gebeurt in projecten waar Nederlandse bedrijven of overheden (in)direct betrokken zijn. Dan wordt het hier in Nederland al snel een ingewikkeld politiek probleem waarbij via het netwerk je natuurlijk aandacht vraagt voor het verhaal van onze partners. Welk effect dat heeft op de uiteindelijke besluitvorming weet je niet altijd, maar we kunnen wel allemaal dezelfde kant ophangen om de boot spreekwoordelijk recht te houden”.
Wat vind je de uitdaging voor de komende periode?
Leida: “Het vinden van een nieuwe directeur van Both ENDS. Dat is een leuke uitdaging en ik ben zelf ook benieuwd waar we uit gaan komen. De nieuwe strategie wordt ontwikkeld en de organisatiestructuur gaan we met een gezonde dosis pragmatisme bekijken. Los natuurlijk van de continuïteit en financiële gezondheid die wij als bestuur bewaken. Er is genoeg te doen”.
Hoe kijk je naar het platte organisatiemodel?
Paul: “Ja, dat heeft de afgelopen jaren tijd gekost om te ontwikkelen. Het mobiliseert de visie, kennis en kunde van iedereen in de organisatie. Maar het vraagt veel van de medewerkers, om steeds volop die verantwoordelijkheid te nemen. Je kunt niets afschuiven op een meerdere. Het heeft een grote groep medewerkers geïnspireerd om anders te gaan werken. En dat was goed, denk ik”.
Waarin is Both ENDS uniek?
Leida: “Both ENDS kan met positieve oplossingen komen, die bijdragen aan de systeemverandering en het opbouwen van een nieuw economisch model. Werkbare oplossingen die staan voor een andere manier van omgaan met mensen en de wereld. Door met de juiste mensen aan tafel te gaan zitten, bijvoorbeeld met de biologische en kleinschaligere boeren en progressieve bedrijfjes. Zij werken al jaren aan fundamentele verandering. Systeem-oplossingen zoeken en niet enkel simpele voorstellen doen die enkel iets aan damage control doen. Het feit dat je - ook al zit je in de minderheid – met de juiste netwerken samenwerkt en de juiste oplossingen weet te formuleren zorgt dat je een werkelijke verandering te weeg kunt brengen”.
Paul: “Bij Both ENDS moet je constant je blijven ontwikkelen. De dossiers worden heel grondig uitgezocht en dankzij het netwerk van al die partnerorganisaties wereldwijd krijg je informatie waarmee je vaak vooroploopt. Bijvoorbeeld met de exportkredietverzekeringen voor fossiele projecten; Both ENDS was een van de eersten die ging kijken hoe NL overheidsgeld hierin ingebed zat. Dat maakt de aanpak van Both ENDS vernieuwend. Ook de aanpak om eerst aan tafel te gaan, kennis te delen en overheden en bedrijven te confronteren met de gevolgen van hun investeringen voor haar partners in ontwikkelingslanden is kenmerkend. Pas als dat niets oplevert, komt actie in beeld. Een grote prestatie vind ik ook de verbinding die Both ENDS legt tussen klimaat en vrouwen, bijvoorbeeld via GAGGA. Je moet stevig in je schoenen staan om alle tegenargumenten hierop te kunnen weerleggen. En dat kan Both ENDS mede dankzij de interne besluitvorming waarin dit heel goed wordt voorbereid.”
Het bestuur van Both ENDS is onbezoldigd en werkt op afstand. Meer over het bestuur en hoe ze werken lees je hier.
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /Gas in Mozambique
In 2011 werd in het noorden van Mozambique, in de kustprovincie Cabo Delgado, één van de grootste gasvoorraden ter wereld gevonden. Er wordt in totaal 25 miljard dollar geïnvesteerd om het gas te kunnen winnen. Tientallen multinationals en financiers zijn betrokken bij deze snelle ontwikkelingen. Voor mensen die in Cabo Delgado wonen is het heel moeilijk om enige invloed uit te oefenen op de plannen en activiteiten, terwijl zij de negatieve gevolgen ondervinden. Zij raken land kwijt door de komst van al deze bedrijven.
-
Dossier /Exportkredietverzekeringen: wie betaalt de rekening?
Both ENDS pleit bij de overheid voor het uitsluitend verlenen van exportkredietverzekeringen aan duurzame projecten die geen sociale- en milieuschade aanrichten in het land waar ze plaatsvinden.
-
Voor de pers / 2 december 2025Einde Nederlandse betrokkenheid bij controversieel gasproject in Mozambique in zicht na terugtrekking TotalEnergies uit Nederlandse verzekering
DEN HAAG/CABO DELGADO, 1 december 2025 - Vandaag heeft minister van Financiën Eelco Heinen bekendgemaakt dat TotalEnergies zich terugtrekt uit een Nederlandse exportkredietverzekering van $640 miljoen voor een controversieel gasproject in Mozambique. Ondanks dat de Nederlandse regering jarenlang om deze beslissing heen heeft gedraaid, is hiermee alsnog een deel van de Nederlandse betrokkenheid bij dit desastreuze project beëindigd.
-
Dossier /Inheemse gemeenschappen bedreigd door Barro Blanco-dam in Panama
De Barro Blanco-dam in Panama zet inheems land onder water, met financiering uit Nederland. Both ENDS maakt zich hard voor de naleving van de rechten van de inheemse gemeenschappen rond de dam.
-
Milieurechtvaardige praktijk /De Negotiated Approach: inclusief en duurzaam watermanagement
De Negotiated Approach werkt van onderaf. Deze aanpak geeft gemeenschappen een stem bij het beheer van rivieren, waarborgt eerlijk en duurzaam gebruik van het water en voorkomt aantasting van kwetsbare ecosystemen.
-
Dossier /Geen VIP-rechten voor multinationals: Kies voor mens en milieu!
Inheemse volken in Paraguay zien zich bij hun pogingen de grond van hun voorouders terug te vorderen, gedwarsboomd door Duitse investeerders. In Indonesië zijn Amerikaanse mijnbouwbedrijven erin geslaagd nieuwe wetgeving ongedaan te maken die bedoeld was om de economische ontwikkeling van het land te stimuleren en de bossen te beschermen. Dat is de impact die investeringsverdragen kunnen hebben op de ontwikkeling en rechten van de bevolking op sociaal, milieu- en economisch gebied. Waarom? Vooral vanwege zogenaamde 'Investor-to-State Dispute Settlement'-clausules die vaak zijn opgenomen in dit soort verdragen.
-
Blog / 25 november 2025COP30 laat zien waarom het afschaffen van ISDS essentieel is voor echte klimaatactie
In mijn interventie op COP30 sprak ik over één van die krachten: het systeem van investeerder-staatarbitrage (ISDS). Via ISDS kunnen fossiele bedrijven regeringen voor miljarden aanklagen wanneer zij bossen willen beschermen, emissies willen reguleren of een verantwoord fossiel afbouwpad uitstippelen. Alleen al in het Amazonegebied worden honderden olie- en gasprojecten nog steeds beschermd door ISDS-clausules. Dit verandert bosbescherming in een financieel risico en creëert klimaatfinanciering in omgekeerde richting.
-
Dossier /Wetlands without Borders
Via het Wetlands without Borders-programma zetten we ons in voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord beheer van het wetlandsysteem La Plata Basin in Zuid-Amerika.
-
Publicatie / 17 november 2025
-
Milieurechtvaardige praktijk /Niet-houten bosproducten (NTFPs)
Ongeveer één op de zes mensen, met name vrouwen, is direct afhankelijk van bossen voor hun levens en levensonderhoud, en dan vooral met betrekking tot voedsel. Dit laat zien hoe belangrijk bossen en niet-houten bosproducten (Non-Timber Forest Products / NTFP's) zijn voor de veerkracht van gemeenschappen. Deze producten zijn voor hen een bron van voedsel, water en inkomsten, maar hebben ook een culturele en spirituele betekenis.
-
Brief / 14 november 2025
Letter: TPAC’s report “Final Judgement Detailed Research MTCS’’
A coalition of Malaysian and international NGOs has released a memorandum in response to the recent TPAC report on the Malaysian Timber Certification Scheme (MTCS). The organizations express serious concerns about the independence, quality, and credibility of the assessment carried out by the Timber Procurement Assessment Committee (TPAC).
-
Dossier /Handelsverdragen
Handelsverdragen hebben vaak niet alleen vergaande gevolgen voor de economie van een land, maar ook voor mens en milieu. Vooral de meest kwetsbare groepen zijn de dupe van internationale handelsverdragen.
-
Nieuws / 5 november 2025Nieuwe ISDS-claim tegen Nederland: Petrogas daagt de staat voor arbitragetribunaal over solidariteitsbijdrage en bronbelasting op royalty’s
SOMO en Both ENDS veroordelen scherp de nieuw aan het licht gekomen arbitragezaak die is aangespannen door Petrogas, een Omaans olie- en gasbedrijf dat twee gasvelden in de Nederlandse Noordzee exploiteert. Het bedrijf klaagt de Nederlandse staat aan op basis van de investor-state dispute settlement (ISDS) clausule in het bilaterale investeringsverdrag tussen Nederland en Oman.
-
Dossier /Communities Regreen the Sahel
In verschillende landen in de Sahel heeft de lokale bevolking uitgestrekte stukken land hersteld door dat wat spontaan uit de grond komt te verzorgen, en jonge gewassen en bomen te beschermen tegen vee en andere gevaren.
-
Dossier /Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA)
GAGGA bundelt de krachten van de vrouwenrechten- en milieubewegingen om een wereld te realiseren waarin vrouwen toegang hebben tot hun rechten op water, voedselveiligheid en een schone, gezonde en veilige omgeving.
-
Nieuws / 27 oktober 2025Nieuwe stap in het klachtenbeleid van FMO – maatschappelijke organisaties vragen om verdere versterking
Het vernieuwde klachtenbeleid van de ontwikkelingsbanken FMO, DEG en Proparco is een belangrijke stap vooruit. Organisaties die aan de consultatie deelnamen, erkennen de inspanningen om het mechanisme te verbeteren. Tegelijkertijd benadrukken zij dat er nog veel moet gebeuren om het beleid écht effectief, transparant en onafhankelijk te maken.
-
Nieuws / 23 oktober 2025TotalEnergies-investeerders opgelet: EACOP verslindt geld, natuur en bestaansmiddelen
Een nieuwe analyse toont aan dat de ontwikkelaars van de East African Crude Oil Pipeline (EACOP), onder leiding van het Franse TotalEnergies, vrijwel volledig gedwongen zijn het project zelf te financieren. De analyse, onderdeel van een nieuw Finance Risk Update van een coalitie van Afrikaanse en internationale maatschappelijke organisaties, laat zien dat de bedrijven hun plan hebben laten varen om 60% van de oplopende projectkosten via bankleningen te dekken. In plaats daarvan draaien zij nu zelf op voor bijna 90% van de totale kosten.
-
Publicatie / 16 oktober 2025
-
Nieuws / 9 oktober 2025Both ENDS lanceert nieuwe strategie: “Connecting people for an environmentally just world'
Met grote trots lanceert Both ENDS vandaag haar nieuwe strategie voor de komende vijf jaar: “Connecting people for an environmentally just world”. Deze strategie is in nauwe samenwerking met ons partnernetwerk ontwikkeld – het netwerk dat altijd al, en nog steeds, de basis vormt van ons werk. Samen streven we naar een wereld waarin mens en natuur in balans floreren en iedereen in waardigheid kan leven.
-
Publicatie / 9 oktober 2025
