Voorlopig deel ik met jullie mijn eerste gedachten over de weg die ons hierheen heeft geleid:

Sinds 2018 werk ik nauw samen met de boerenbond in het noorden van Mozambique. Ik was daar vaak; de gezichten, stemmen en verhalen van de mensen daar zijn nooit ver uit mijn gedachten. Mijn collega's daar hebben me geduld en vastberadenheid bijgebracht.

Samen met hen ben ik blijven praten, blijven schrijven, blijven waarschuwen. De risico's van het LNG-project – op sociaal, economisch en veiligheidsgebied – waren al zo zichtbaar in Mozambique dat het voor mij steeds onbegrijpelijker werd hoe een Nederlandse publieke investeerder nog steeds steun kon verlenen.

Dit verhaal gaat niet alleen over Mozambique. Het gaat over hoe publieke middelen worden gebruikt, welke risico's we als samenleving accepteren en wie de gevolgen draagt als grote bedrijven fouten maken. De Nederlandse exportkredietverzekering wordt gefinancierd met belastinggeld. Dat betekent dat we allemaal – bewust of onbewust – betrokken zijn bij beslissingen die duizenden kilometers verderop directe gevolgen hebben voor mensenrechten en veiligheid. Wat er in Mozambique is gebeurd, laat zien hoe belangrijk transparantie, journalistiek, politieke controle en maatschappelijke druk zijn om dergelijke risico's aan het licht te brengen en te voorkomen.

We hebben talloze gesprekken gevoerd met Atradius DSB. We hebben onze bezorgdheid keer op keer herhaald. We hebben hen gewezen op klachten van mensen die gedwongen werden te verhuizen en op de snel verslechterende veiligheidssituatie. Maar terwijl wij de alarmbellen hoorden rinkelen, bleef Atradius overtuigd van de verantwoordelijkheid van het project.

Daarom hebben we ook de relevante ministeries gewaarschuwd. In 2020 hebben we samen met Milieudefensie, Friends of the Earth Europe en SOMO onze eerste WOB-verzoeken ingediend om inzicht te krijgen in de basis voor dat vertrouwen. Ik zou een heel apart artikel, of boek, kunnen schrijven over hoe die verzoeken zijn verlopen en hoe ingewikkeld het nog steeds is.
  
In 2021 escaleerde het geweld en werd een aanval op Palma werkelijkheid. De dagen van geweld en de nasleep ervan maakten pijnlijk duidelijk hoe groot de risico's waren die waren genegeerd.

We raakten steeds nauwer betrokken bij Milieudefensie. En de kwestie bleef actueel in de Nederlandse politiek en de media: parlementaire vragen, onderzoeksjournalistiek, een aflevering van Frontlinie, een motie die de minister weigerde uit te voeren, verschillende onafhankelijke onderzoeken. Dankzij onze partners – en de verhalen die we samen met de gemeenschappen van Cabo Delgado bleven delen – bleef Mozambique op de agenda staan.

Iets meer dan een jaar geleden bracht journalist Alex Perry de gruwelijke gebeurtenissen aan het licht die plaatsvonden in de nasleep van Palma. Deze onthullingen zetten het LNG-project in Mozambique nog meer onder druk.
 
In november diende ECHHR een klacht in tegen TotalEnergies wegens medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden. De documenten die we via onze Freedom of Information-verzoeken hebben verkregen, bleken cruciaal voor die zaak. De recent gepubliceerde rapporten van Clingendael en Pangea Risk bevestigen nu opnieuw dat de door Perry beschreven gebeurtenissen waarschijnlijk daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. 

Ondertussen hielden we de druk op de ketel: in nauw contact met parlementsleden, door op cruciale momenten journalisten te benaderen en door intensief samen te werken met maatschappelijke organisaties in andere landen.
 
En nu is het ons gelukt. Iets wat ik in bijna tien jaar bij Both ENDS niet vaak heb meegemaakt: de financiering is daadwerkelijk stopgezet. Het financieringsbeleid van Atradius DSB voor TotalEnergies is ingetrokken. Dit was mogelijk omdat we deze zaak jarenlang hebben kunnen volgen, zonder enige garantie dat dit resultaat zou worden bereikt. Ik ben er opnieuw van overtuigd dat het onvermoeibaar monitoren van problematische investeringen, zelfs als het lijkt alsof er niets meer te halen valt, de juiste strategie is om verandering te bewerkstelligen.

En dit is niet het einde. Voor de bevolking van Mozambique is de situatie nog lang niet opgelost. TotalEnergies zoekt andere manieren om het project te financieren. Van Oord blijft baggeren, verzekerd door niemand minder dan dezelfde Atradius DSB. En gerechtigheid voor de slachtoffers is nog niet in zicht.

De partijen die dit project mogelijk hebben gemaakt, waaronder Nederland, moeten hun verantwoordelijkheid nemen om ervoor te zorgen dat Mozambique niet verder in de afgrond wordt geduwd en dat er gerechtigheid komt voor degenen wier rechten zijn geschonden.

 

Meer informatie

• Vorige week sprak Anne de Jonghe met Bram Vermeulen van Bureau Buitenland.
• Afgelopen oktober verscheen er een aflevering van Africast over Big Oil in Afrika, waarin Anne ook over Mozambique spreekt.