Gasvondst in Mozambique: zegen of vloek?

"De Covid-19 crisis raakt iedereen, maar op een andere manier. In het ene land merkt men er minder van dan in het andere, in de steden zijn de problemen van een heel andere aard dan op het platteland en mannen hebben op een heel andere manier last van alle restricties dan vrouwen. Een aantal van de organisaties waarmee we in Latijns-Amerika werken, praatten met vrouwen van het platteland over de gevolgen die de crisis voor hen heeft in het dagelijks leven, en wat zij doen om het hoofd boven water te houden. Hieronder volgt een kleine selectie uit die gesprekken (vrij vertaald uit het Spaans), om een beeld te geven van de situatie waarin vrouwen in afgelegen gebieden zich nu bevinden, van de enorme solidariteit die er heerst en van de oplossing die voor een groot deel ligt in het stimuleren van de lokale voedselproductie." -  Danielle Hirsch

Op maandag 11 mei publiceerde de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) op verzoek van de regering een spoedadvies over een effectieve Nederlandse bijdrage aan de mondiale strijd tegen het coronavirus. Samen met bedrijven, wetenschappers en milieu-, mensenrechten en ontwikkelingsorganisaties presenteert Both ENDS vandaag een reactie op dit advies, waarin we een aantal suggesties doen zodat we juist nu investeren in landen en mensen die onvoldoende middelen hebben om de crisis effectief te lijf te gaan. 

Landen kunnen te maken krijgen met een golf van claims van multinationals die via ISDS regeringen aanklagen wegens genomen maatregelen om de Covid-pandemie het hoofd te bieden. 630 Organisaties riepen al eerder dit jaar hun overheden op om maatregelen te treffen om dit te voorkomen. Met deze video zetten zetten we die boodschap opnieuw kracht bij, want helaas is de situatie nog onveranderd. 

Landen kunnen te maken krijgen met een golf van claims van multinationals die regeringen aanklagen wegens genomen maatregelen om de Covid-pandemie het hoofd te bieden. Ruim 600 organisaties uit meer dan 90 landen riepen daarom deze week hun overheden op om maatregelen te treffen om te voorkomen dat staten hiervoor buiten de rechter om aangeklaagd kunnen worden door bedrijven.  De organisaties waarschuwen er ook voor dat advocatenkantoren hun clienten - investeerders en multinationals-  reeds actief informeren over de mogelijkheden tot claimen. Ook handelsdeskundigen, VN-organisaties en mensenrechtenexperts voorspellen een golf aan claims.

Het La Plata Basin in Zuid-Amerika verbindt Argentinië, Bolivia, Brazilië, Paraguay en Uruguay. De bestaanszekerheid van de miljoenen mensen die er wonen -stadsbewoners, kleinschalige boeren en vissers, en inheemse volkeren- staat onder druk door industriële sojateelt, mijnbouw en houtkap en door de aanleg van stuwdammen en havens. De Covid-19 crisis maakt de situatie alleen maar erger.

"Het virus verspreidt zich sneller dan de informatie", was het eerste dat wij in Nederland hoorden over de verspreiding van COVID-19 in veel Afrikaanse landen en de maatregelen die ertegen genomen werden. Terwijl noodsituaties werden afgekondigd, grenzen werden gesloten en bij ons beelden van gewelddadige leger- en politieoptredens binnenstroomden, wisten veel mensen buiten de grote steden nog niet wat er aan de hand was. Toen meer duidelijk werd, ontstonden grote zorgen over de gevolgen van de genomen maatregelen: het stilvallen van de informele economie, voedseltekorten en interne migratiestromen.

In september 2019 vulden de straten van Jakarta zich met woedende demonstranten. Ze protesteerden tegen de ‘Omnibus-werkgelegenheidswet’ die ervoor zou zorgen dat de regels voor mijnbouw versoepelen, bedrijven nauwelijks meer aansprakelijk worden gesteld voor gepleegde misdrijven en de nationale anticorruptie-commissie minder macht krijgt. Vandaag de dag zijn zulk soort protesten in Indonesië absoluut niet meer mogelijk vanwege de Covid-19 crisis en bijbehorende lockdown-maatregelen. Andere manieren voor Indonesische burgers om enige invloed te hebben op besluit- en wetgevingsprocessen waren er sowieso al nauwelijks.

Minister President Rutte wil al vanaf zijn vorige Kabinet met Invest-NL en Invest International, twee nieuwe financiële organisaties als groene erfenis achterlaten. Met de komst van de COVID-19-crisis zijn deze organisaties belangrijker dan ooit. Ze komen op afstand van de overheid te staan, zodat er snel en zakelijk gehandeld kan worden, en hebben als doel investeringen in duurzame en maatschappelijke projecten te stimuleren. Met een bruidsschat van 2,5 miljard euro geven ze financiële steun aan bedrijven in sectoren waar de markt het laat afweten en die tegelijkertijd in het hart van de transitie staan. Vanuit Both ENDS zien wij dit als een essentiële stap om écht de deur te sluiten naar onze oude vervuilende leefwijze en duurzaamheid centraal te krijgen in ontwikkelingen in de energiesector, in de organisatie van ons transport- en mobiliteitssysteem, in de manier waarop we onze voedsel produceren en de inrichting van onze steden.

In deze pandemie staat de wereld op zijn kop. Bij ons is het gewone leven ontwricht. Veel mensen lijden onder de polderlockdown, al hebben wij gelukkig voldoende veerkracht en vangnetten om aan onze meest urgente noden te kunnen voldoen. Buiten Nederland ontbreekt die weerbaarheid helaas maar al te vaak. Zeker in landen waar de publieke zorgstructuren zwak zijn en waar mensen in een totale lockdown zitten. Want lokale gemeenschappen die vandaag opgehokt zitten, kunnen morgen al honger hebben. En hulp en geld stroomt daar niet als vanzelfsprekend naar de meest kwetsbare burgers. Daar is dus extra financiële steun urgent.

Nadat Wopke Hoekstra zich op 26 maart de woede van Zuid-Europese landen op de hals had gehaald door het Europese noodfonds te blokkeren, waren ook wij ineens 'benepen en egoïstische' Nederlanders (Parool) en moesten wij 'maar ergens anders vakantie vieren' (RTL Nieuws). De toon was gezet. De stroefheid waarmee op Europees niveau afspraken zijn gemaakt over steun, staat in schril contrast met de snelheid waarmee twee weken eerder in ons eigen land de welkome steunmaatregelen voor werknemers, ondernemers en bedrijfsleven zijn aangekondigd. We hebben niets geleerd van ons eigen verleden, terwijl iedereen er baat bij heeft als we solidariteit hoger in het vaandel hijsen.

De Wereldhandelsorganisatie (WTO) wordt - zeker nadat president Trump in 2019 besloot de stekker uit een van de belangrijkste WTO-lichamen te trekken (het orgaan waar landen in beroep kunnen gaan bij handelsgeschillen) - vaak gezien als een instelling in crisis: vleugellam en niet meer relevant. Toch ondertekenden meer dan 150 maatschappelijke organisaties, netwerken en groepen vanuit de hele wereld een brandbrief aan Directeur-Generaal van de WTO Roberto Azevedo, omdat ze zich ernstig zorgen maken over de huidige gang van zaken binnen de WTO.

Vandaag viert Nederland de vrijheid. Onze vrijheid gaat verder dan leven in vrede. We hebben de vrijheid om op TV, in de krant en op sociale media beleid over bijvoorbeeld het opheffen van de lockdown naar hartenlust ter discussie te stellen. Dat kan in vrijheid, omdat we onze rechten op vrije meningsuiting goed beschermd weten. Hoe anders is dat in landen waar autoritaire leiders de crisis als excuus aangrijpen om deze rechten bij het vuilnis te zetten en te regeren met harde hand.

In deze tijd van crisisgedreven reflectie lezen we uit alle hoeken en gaten rake analyses van verleden en heden, die worden vertaald in actieagenda’s. Veel analyses zijn inhoudelijk – ze gaan over ongelijkheid, klimaat, financiële sector, gezondheidzorg, onderwijs, vrouwenrechten. Ze gaan over het ‘wat’ en veel minder over ‘wie’ of ‘hoe’. Maar een andere toekomst bouw je samen met iedereen van jong tot oud, man én vrouw. Deze toekomst overkomt ons niet, we zijn er zelf bij. Tijd voor nieuwe gezichten aan tafel met een andere stem. Tijd voor een nieuwe toekomst.

Deze blog is bij het Financiële Dagblad verschenen.

Op 26 mei 2021 won Milieudefensie samen met zes NGO's de Klimaatzaak tegen Shell. Het bedrijf moet van de rechter zijn CO2-uitstoot in 2023 met 45% verminderen (ten opzichte van 2019). Shell besloot in hoger beroep te gaan. De zittingsdagen van het hoger beroep vinden plaats op 2, 3, 4 en 12 april 2024. We hopen dat er een paar maanden later dit jaar een uitspraak van de rechter komt.

Afgelopen weekend stond er in De Volkskrant een artikel over het Lake Turkana Wind Power Project in Kenia. Ik verbaasde me en ik maakte me boos over hoe het verhaal wordt verteld. Hoe kan het toch dat mensen zo blind zijn voor het perspectief van een ander? En dat een krant als De Volkskrant zoveel ruimte geeft aan zo'n ongenuanceerd verhaal? Dit is precies waarom zulk soort projecten tot conflicten leiden.

Afgelopen maand was ik op bezoek bij COPINH in Honduras. Ik logeer in het huis van COPINH, waar ik eerder geweest ben. Het is er veranderd.

De muren zijn beschilderd met kleurrijke plaatjes en er zijn verschillende altaren voor Berta Cáceres, hun in maart 2016 vermoorde voormalige leider. In plaats van een gammel hek, wordt het gebouw nu beschermd door een dikke muur met prikkeldraad erop. Overal hangen camera's.

Ik ben voor Both ENDS in het groene Guatemala. Maar hoe idyllisch het ook lijkt: in dat groen zitten veel problemen verborgen. Daar kom ik achter tijdens een trip naar de suikerrietplantages aan de kust.

Pernambuco, in het uiterste noordoosten van Brazilië, is een van de armste regio's van het land. Een van de belangrijkste projecten om ontwikkeling in de deelstaat op gang te brengen, is de uitbreiding van de diepzeehaven van Suape, compleet met olieraffinaderij en scheepswerven. Het gebied van de haven is enorm; met 13.500 hectare is het groter dan alle terreinen van de haven van Rotterdam bij elkaar. Helaas ligt de haven middenin een bijzonder en kwetsbaar ecosysteem van mangrovebossen en Atlantisch regenwoud, dat door de uitbreiding ernstig wordt bedreigd. Ook de ongeveer 25.000 mensen die in dit gebied wonen lopen risico. De meesten behoren tot zogenaamde 'traditionele vissersgemeenschappen', onder meer Quilombola-gemeenschappen, afstammelingen van tot slaaf gemaakte mensen. De gemeenschappen zien hun visvangst snel achteruit gaan door de toenemende industriële vervuiling, met als grootste klap de olieramp die eind vorig jaar de hele kust van Noordoost Brazilië zwaar trof.