De Tegenmacht moet haar eigen wapens vinden om de hoofdmacht te bestrijden
Gastblog van Debora Calheiros, Brazilië
Milieuorganisaties in Brazilië hebben het moeilijk. Meestal vinden overheden milieukwesties niet relevant. Ondanks dat er goede wetten zijn die natuurgebieden zoals de Pantanal beschermen, leven overheden deze wetten niet na omdat ze economische belangen boven het milieu plaatsen.
Aangezien de tegenmacht minder geld heeft dan de economische machten, moeten we strijden met onze eigen wapens, zoals de wetenschap en maatschappelijke bewegingen.
Een voorbeeld is onze strijd tegen een waterweg-project in de Pantanal. De overheid wil de Paraguay-rivier uitdiepen en kanaliseren, zodat hij beter bevaren kan worden van Brazilië tot Argentinië. Dit zou echter grote gevolgen hebben voor de hele Pantanal.
ICV (Instituto Centro de Vida), een van de oudste NGO's in de regio, vecht al tegen dit project sinds 1992, samen met onderzoekers en een coalitie van honderden NGO's. Een groot deel van het plan werd geannuleerd in 1996, maar kwam in 2012 toch weer op de agenda van de overheid te staan. ICV zocht daarom naar nieuwe manieren om zich daartegen te verzetten. Ze organiseerden activisme-lessen voor maatschappelijke bewegingen om creatieve verzetsstrategieën te bedenken.
Daar ontstond het idee om te voorkomen dat de overheid openbare hoorzittingen zou kunnen houden over het waterweg-project. Deze hoorzittingen zijn verplicht om te houden voordat vergunningen aan bedrijven kunnen worden gegeven. Tijdens een hoorzitting worden bewoners ingelicht over de plannen en kunnen zij hun mening geven. De overheid negeert deze meningen echter meestal en organiseert de hoorzitting alleen omdat het moet in het proces. De maatschappelijke bewegingen dachten 'geen hoorzitting betekent geen vergunningen' en wilden deze hoorzittingen daarom verstoren.
FONASC, een NGO die ook deel uitmaakte van de Ecosystem Alliance in Brazilië, riep vissers, andere lokale bewoners en het maatschappelijk middenveld bijeen. Ik legde hen, vanuit mijn rol als wetenschapper, uit waarom zij onze strijd tegen het waterweg-project zouden moeten steunen. Zo zou het voor de vissers betekenen dat veel vissoorten zullen verdwijnen, die zij juist nodig hebben om te overleven, om hun levensstandaard, inkomsten en voedselvoorziening te behouden. Ze besloten om in actie te komen om de hoorzittingen te verstoren: bij een van de bijeenkomsten maakten ze een menselijke ketting om het gebouw zodat niemand naar binnen kon, en bij een andere bijeenkomst maakten zij binnen herrie met fluitjes. Beide hoorzittingen moesten vervolgens worden afgelast. De acties hadden dus succes: geen hoorzitting betekende inderdaad geen vergunning!
Debora Calheiros uit Brazilië is bioloog en wetlands-ecoloog. Ze is al 27 betrokken bij de Pantanal. Van 2012 tot 2015 werkte ze als vrijwilliger met Both ENDS, Wetlands International en IUCN NL in de Ecosystem Alliance om de Paraguay-rivier en Pantanal Wetlands te beschermen tegen projecten als het waterweg-project en andere bedreigingen.
![]() |
![]() |
| Debora Calheiros informeert vissers over de gevolgen van het waterweg-project |
Protest rond de hoorzitting in Barra do Bugres |
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /Gas in Mozambique
In 2011 werd in het noorden van Mozambique, in de kustprovincie Cabo Delgado, één van de grootste gasvoorraden ter wereld gevonden. Er wordt in totaal 25 miljard dollar geïnvesteerd om het gas te kunnen winnen. Tientallen multinationals en financiers zijn betrokken bij deze snelle ontwikkelingen. Voor mensen die in Cabo Delgado wonen is het heel moeilijk om enige invloed uit te oefenen op de plannen en activiteiten, terwijl zij de negatieve gevolgen ondervinden. Zij raken land kwijt door de komst van al deze bedrijven.
-
Dossier /Exportkredietverzekeringen: wie betaalt de rekening?
Both ENDS pleit bij de overheid voor het uitsluitend verlenen van exportkredietverzekeringen aan duurzame projecten die geen sociale- en milieuschade aanrichten in het land waar ze plaatsvinden.
-
Dossier /Inheemse gemeenschappen bedreigd door Barro Blanco-dam in Panama
De Barro Blanco-dam in Panama zet inheems land onder water, met financiering uit Nederland. Both ENDS maakt zich hard voor de naleving van de rechten van de inheemse gemeenschappen rond de dam.
-
Blog / 25 november 2025COP30 laat zien waarom het afschaffen van ISDS essentieel is voor echte klimaatactie
In mijn interventie op COP30 sprak ik over één van die krachten: het systeem van investeerder-staatarbitrage (ISDS). Via ISDS kunnen fossiele bedrijven regeringen voor miljarden aanklagen wanneer zij bossen willen beschermen, emissies willen reguleren of een verantwoord fossiel afbouwpad uitstippelen. Alleen al in het Amazonegebied worden honderden olie- en gasprojecten nog steeds beschermd door ISDS-clausules. Dit verandert bosbescherming in een financieel risico en creëert klimaatfinanciering in omgekeerde richting.
-
Dossier /Wetlands without Borders
Via het Wetlands without Borders-programma zetten we ons in voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord beheer van het wetlandsysteem La Plata Basin in Zuid-Amerika.
-
Brief / 14 november 2025
Letter: TPAC’s report “Final Judgement Detailed Research MTCS’’
A coalition of Malaysian and international NGOs has released a memorandum in response to the recent TPAC report on the Malaysian Timber Certification Scheme (MTCS). The organizations express serious concerns about the independence, quality, and credibility of the assessment carried out by the Timber Procurement Assessment Committee (TPAC).
-
Dossier /Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA)
GAGGA bundelt de krachten van de vrouwenrechten- en milieubewegingen om een wereld te realiseren waarin vrouwen toegang hebben tot hun rechten op water, voedselveiligheid en een schone, gezonde en veilige omgeving.
-
Publicatie / 16 oktober 2025
-
Publicatie / 9 oktober 2025
-
Publicatie / 2 oktober 2025
-
Dossier /Soja: handel in ontbossing
De groeiende vraag naar soja heeft negatieve gevolgen voor mens en milieu in Zuid-Amerika. Both ENDS wijst Nederlandse actoren in de soja-industrie op hun verantwoordelijkheid en werkt met partners aan duurzame en eerlijke alternatieven.
-
Dossier /Naar een sociaal en ecologisch rechtvaardige energietransitie
Om de klimaatcrisis aan te pakken moeten we dringend overschakelen van fossiele brandstoffen naar schone, hernieuwbare energie. Deze overgang gaat echter niet alleen over het veranderen van energiebronnen. Het vereist een inclusief en eerlijk proces dat systemische ongelijkheden en veeleisende consumptiepatronen aanpakt, dat prioriteit geeft aan ecologische en sociale rechtvaardigheid en dat fouten uit het verleden niet herhaalt.
-
Nieuws / 16 juli 2025Vechten tegen milieutransfobie en sociale fragmentatie in Brazilië (Casestudie)
Met het oog op milieutransfobie, een vorm van discriminatie waarbij transseksuelen en genderspecifieke groepen in hoge mate worden getroffen door milieuvervuiling, worden uitgesloten van klimaatmaatregelen, en worden gestigmatiseerd en uitgesloten door milieubewegingen, is de Grupo Orgulho, Liberdade e Dignidade (GOLD) een moedige en visionaire kracht voor verandering in Brazilië. Het hart van deze beweging is Débora Sabará, de leider van GOLD, een travesti-activist die veel moeite heeft gedaan om de perspectieven en behoeftes van LGBTIQAPN+ (Lesbian, Gay, Biseksueel, Trans, Interseksueel, Queer, Aseksueel, Panseksueel, Niet-binair en andere identititeiten), Inheemse en Afro-Braziliaanse gemeenschappen centraal te stellen in de discussie over klimaatrechtvaardigheid.
-
Dossier /Fair Green and Global Alliance (FGG)
Samen met maatschappelijke organisaties van over de hele wereld werkt de FGG Alliantie aan sociaal rechtvaardige, inclusieve en ecologisch duurzame samenlevingen in Nederland en het Zuiden.
-
Nieuws / 2 juli 2025Reactie FGG Alliantie op beleidskader ‘Focus’: Belangenbehartiging - internationaal en in Nederland - cruciaal voor eerlijke handel
Op 27 juni 2025 presenteerde demissionair minister Veldkamp via een Kamerbrief de contouren van het nieuwe subsidiekader ‘Focus’. Met de voorgangers van dit beleidskader, Samenspraak en Tegenspraak en Power of Voices, heeft Nederland jarenlang een voorlopersrol gespeeld. Nederland ontving internationale lof - door de nadruk te leggen op pleiten en beïnvloeden als effectieve strategie voor duurzame ontwikkeling én door de link tussen hulp en handel te erkennen.
-
Publicatie / 1 juli 2025
-
Publicatie / 1 juli 2025
-
Milieurechtvaardige praktijk /Agro-ecologie
Agro-ecologie is een verzamelnaam voor een set landbouwtechnieken, een wetenschapsgebied en een sociale beweging. Het doel van agro-ecologie is het transformeren van voedselsystemen ten behoeve van meer ecologische duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en weerbaarheid. Both ENDS en CSO-partners over heel de wereld ondersteunen boeren en veehouders die agro-ecologie toepassen, zowel bij de uitvoering ervan als bij het verkrijgen van politieke en financiële steun.
-
Dossier /Dare to Trust: de kracht van onvoorwaardelijke financiering
Bij Both ENDS koesteren we onze langdurige relaties met partners in ons wereldwijde netwerk. Onze relaties zijn gebaseerd op gelijkwaardigheid en gebouwd op vertrouwen. Het vertrouwen dat we in elkaar hebben is ontstaan door jaren van strategische samenwerking, waaronder gezamenlijke beleidsbeïnvloeding rond gemeenschappelijke agenda's, kennisdeling, netwerken, en het mobiliseren en delen van middelen om milieurechtvaardigheid te bevorderen.
-
Dossier /Pleiten voor goed beleid van ontwikkelingsbanken
Ontwikkelingsbanken zouden zich aan strenge milieu- en mensenrechtenregels moeten houden zodat hun projecten de allerarmsten ten goede komen en niet schaden. Both ENDS houdt de banken hieraan.


