Inheemse gemeenschappen bedreigd door Barro Blanco-dam in Panama

In de Tabasará-rivier in Panama wordt sinds 2011 gebouwd aan een grote stuwdam in opdracht van de overheid. De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO is één van de financiers van het project. Samen met de Duitse Ontwikkelingsbank (DEG) en de Central American Bank for Economic Integration (CABEI) steken zij 77 miljoen US-dollar in de dam. Het Panamese bedrijf GENISA is de bouwer van de dam.

Geen inspraak voor de omwonenden

Rondom het stroomgebied van de rivier wonen Ngäbe families, die deel uitmaken van de inheemse bevolkingsgroep Ngäbe-Buglé, een inheemse stam van zo'n 200.000 mensen. Zij verzetten zich tegen de dam, omdat het daardoor ontstane stuwmeer huizen, religieuze en historische plekken, en een deel van hun akkers en voedselbossen onder water zet.

De Ngäbe gemeenschap heeft echter geen inspraak gehad in de besluitvorming over Barro Blanco. De lokale milieu- en mensenrechtenbeweging M-10, die vooral bestaat uit omwonenden van de dam, geeft aan dat niemand in de lokale gemeenschappen geconsulteerd is. Voor een besluit als deze is FPIC (free, prior and informed consent) van de inheemse bevolking noodzakelijk. Dit is een recht dat vastgelegd is in de VN-verklaring over de rechten van inheemse volkeren en waaraan ook FMO zich heeft gecommitteerd.

De afgelopen jaren hebben de Ngäbe dan ook meerdere keren vreedzaam geprotesteerd tegen de bouw van de Barro Blanco. In 2012 vielen hierbij door het ingrijpen van het leger 2 doden en 40 gewonden en werden meer dan 100 mensen opgepakt. Ook bij latere demonstraties was de sfeer grimmig.

Moeizame dialoog met Panamese overheid

De Panamese overheid laat zich in de zaak-Barro Blanco van haar meest onbetrouwbare kant zien. Ze proberen tot een akkoord te komen met het inheemse Ngäbe-Buglé congres, hun wettelijke vertegenwoordiging. Daarvoor onderhandelen ze met het bestuur van dit congres, dat echter door datzelfde congres is afgezet. De kans is dan ook klein dat een akkoord door het Ngäbe-Buglé-congres wordt geaccepteerd.

Ondertussen gaat de bouw van de dam gewoon door, ondanks een besluit van de Panamese milieu-autoriteit dat een bouwstop gelastte. In 2016 en in 2017 zijn de sluizen van de dam bij wijze van test gesloten, ook tegen eerdere beloftes van de overheid in. Test of niet: de schade aan de huizen en het land van de Ngäbe is al geschied. Erger nog is dat in beide gevallen de direct getroffenen niet zijn gewaarschuwd en geen informatie hebben over wat er met hun land gebeurt. Het lijkt  erop dat de dam inmiddels in volle werking is getreden.

Als laatste juridische uitweg hebben de gemeenschappen hun problemen voorgelegd aan het Inter-Amerikaanse Mensenrechtenhof (IACHR). Met steun van Both ENDS zijn vertegenwoordigers van M10 en partnerorganisatie ACD naar Washington gereisd voor een hoorzitting en hebben zij een officiële petitie ingediend bij de IACHR. De IAHCR heeft de Panamese overheid opgedragen beter te overleggen met de gemeenschappen.

FMO houdt zich niet aan eigen beleid

Both ENDS volgt het project vanaf het moment waarop de huidige financiers hun investering overwogen, omdat we zagen dat in de besluitvorming niet altijd de juiste procedures gevolgd werden. FMO moet bij zo'n grote ingreep in een gebied zeker weten dat omwonenden ingestemd hebben met het project, op basis van voldoende en tijdige informatie. Bovenstaande gebeurtenissen laten duidelijk zien dat dat niet gebeurt.

Both ENDS en M-10 zijn daarom al jaren met de FMO in gesprek over deze zaak. In 2011 al tekenden we bezwaar aan tegen Barro Blanco, dat FMO echter van de hand wees omdat volgens hen aan alle voorwaarden was voldaan. In 2014 diende M-10 vervolgens een klacht in bij het net ingestelde klachtenmechanisme van FMO en DEG. In het daaropvolgende rapport staat dat de banken niet genoeg rekening hebben gehouden met de rechten van de lokale bevolking en de effecten op het milieu, en dat FMO heeft gehandeld in strijd met haar eigen richtlijnen.

Door de tests en het uiteindelijk vol laten lopen van het reservoir zijn mensen noodgedwongen uit hun huizen en van hun land verdreven. Dit zonder enige compensatie en informatie, laat staan toestemming van de getroffen gemeenschappen. Dit is niet alleen in strijd met FMO's beleid maar gaat ook regelrecht in tegen internationale mensenrechten.

Both ENDS blijft lokale bevolking steunen

Wat nu? De dam is bijna af en het land van de Ngäbe staat onder water. FMO verschuilt zich achter de dialoog van de Panamese overheid met het afgezette inheemse  congresbestuur.

Both ENDS blijft zich er echter hard voor maken dat de rechten van de Ngäbe in Panama niet langer worden geschonden. We blijven onze partners steunen in hun juridische processen tegen de nationale overheid, tot aan het Inter-Amerikaanse Mensenrechtenhof IACHR aan toe.

Daarnaast moet FMO laten zien dat zij de mensenrechtenschendingen door haar klant GENISA niet accepteert en van hen eisen het project stil te leggen totdat de gemeenschappen op de juiste manier zijn geconsulteerd en gecompenseerd.