Alle ogen op de Amazone: de toekomst van bosbescherming in Brazilië

"We beschermen de natuur", verklaarde André Karipuna, een jonge charismatische leider van een inheemse gemeenschap in het Braziliaanse Amazonegebied. Hij bezocht onlangs Amsterdam na zijn deelname aan de VN-bijeenkomst over bedrijven en mensenrechten waar hij rapporteerde over de dramatische situatie als gevolg van de ontbossing in zijn leefgebied. "Maar we vrezen dat we morgen niet meer in leven zijn." De Karipuna, die nog slechts met 58 mensen zijn, worden geconfronteerd met ernstige bedreigingen door illegale ontbossing, hoewel hun grondgebied is beschermd in de Braziliaanse wetgeving.

In het licht van de veranderende politieke situatie na de presidentsverkiezingen twee weken geleden, maken gemeenschappen zoals de Karipuna zich waarschijnlijk nog meer zorgen over hun toekomst. Door onze persoonlijke ontmoeting met André Karipuna delen we zijn angst dat de bescherming van de inheemse bevolking en het Amazone-regenwoud op het spel staat.

De nieuw verkozen Braziliaanse president, Jair Bolsonaro, verklaarde tijdens zijn verkiezingscampagne dat zijn regering een einde zal maken aan het erkennen van nieuwe inheemse gebieden en hij beloofde de bestaande beschermde gebieden te herzien. Hij verklaarde ook dat het aanpakken van milieumisdaden minder prioriteit krijgt, hij milieuvergunningsregels zal versoepelen en het gebruik van wapens door landeigenaren op het platteland zal vrijgeven.

Als deze beloften daadwerkelijk worden omgezet in overheidsbeleid, dan zou dit een enorme klap zijn voor milieu- en sociale verworvenheden. Dit is vooral zorgwekkend omdat Brazilië al het meest dodelijke land is voor milieu- en mensenrechtenverdedigers, met alleen al in 2017 meer dan 200 milieuactivisten en inheemse leiders die zijn vermoord terwijl ze probeerden hun huizen en leefgebied te beschermen tegen mijnbouw, landbouw en andere destructieve industrieën.

Het Amazone-regenwoud is niet alleen een voedingsbron voor de Karipuna en vele andere gemeenschappen. Het regenwoud herbergt een schat aan biodiversiteit en heeft een cruciale functie voor het wereldklimaat. Een recent gepubliceerd IPCC-rapport maakt duidelijk dat we bossen nodig hebben om de opwarming van de aarde tot 1,5 graden te beperken en de ergste gevolgen van klimaatverandering te voorkomen.

De nieuwe Braziliaanse regering heeft een sleutel in handen, om de wereld te beschermen of het keerpunt in de afbraak van het klimaat te zijn met desastreuze gevolgen. We roepen de wereldgemeenschap op om zich achter de inheemse groepen scharen, die de bewakers van het bos zijn en waar zij leven is de bescherming van de biodiversiteit en de bossen beter verzekerd.

Gelukkig staan we in Nederland niet buiten spel. Nederland is een van de grootste handelspartners van Brazilië als het over landbouwproducten gaat. Het moment is aangebroken om onze verantwoordelijkheid te nemen om ontbossing, landroof en mensenrechtenschendingen definitief uit de productieketens te halen.

De Nederlandse overheden, banken en bedrijven moeten alles op alles zetten om ervoor te zorgen dat hout- of landbouwproducten (zoals soja en rundvlees) die de Nederlandse markt bereiken, in geen geval bijdragen aan de vernietiging van het Amazone-regenwoud. Dit is niet alleen een uitvoering van het Nederlandse overheidsbeleid op het gebied van mensenrechten, maar het is ook in overeenstemming met onze internationale verplichtingen ten aanzien van klimaat en ontbossing (zoals het Klimaatakkoord van Parijs en het Verdrag van Amsterdam dat is gericht op het stoppen van ontbossing via landbouwketens met EU-landen).

Nederland moet bedrijven verplichten hun hele productieketen in kaart te brengen en ervoor te zorgen dat zij zich houden aan mensenrechtenwetgeving. Daarnaast moet Nederland haar directe betrokkenheid bij de sojacorridor in de Braziliaanse Amazone, een mega-infrastructuurproject voor het vervoer van soja en andere producten en die door verschillende inheemse gebieden loopt, heroverwegen.

Tot nu toe heeft de Nederlandse overheid altijd beweerd dat de sojacorridor een project zou zijn dat aan de hoogste duurzaamheidsnormen zou voldoen. Dit is ook al in het verleden in twijfel getrokken, en als de nieuwe president zich niet sterk inzet voor bescherming van het milieu en de inheemse bevolking, zal dit mega-infrastructuurproject hoogstwaarschijnlijk bijdragen aan nog meer druk op het fragiele Amazonegebied.

Bosbescherming is cruciaal voor inheemse en lokale gemeenschappen en beschermde inheemse gebieden zijn de beste bewezen maatregel tegen ontbossing. Hoewel ze worden geconfronteerd met een machtige houtkapindustrie, heeft André Karipuna één ding heel duidelijk gemaakt: "Als de Braziliaanse staat ons grondgebied niet beschermt, kunnen de indringers ons uitroeien en bezit nemen van ons territorium, dat groot en rijk is. Wij Karipuna zijn slechts met weinigen, maar we gaan ons verzetten." Onze organisaties, die samenwerken in het programma Alle ogen op de Amazone, staan de Karipuna en andere inheemse en lokale gemeenschappen, de bewakers van de Amazone, bij. We roepen de Nederlandse regering en bedrijven op om ervoor te zorgen dat de Amazone wordt beschermd, ongeacht wie de toekomstige president van Brazilië is.

Anna Schoemakers, directeur van Greenpeace Nederland
Edwin Huizing, directeur Hivos
Danielle Hirsch, directeur Both ENDS
Kelly Matheson, Senior Advocaat & Program Manager WITNESS

Het opiniestuk zoals het op woensdag 14 november werd geplaatst in De Volkskrant