Kasepuhan Karang laat zien: zekerheid over landrechten draagt bij aan voedselzekerheid
Door
Marjolein van Rijn
Fotoverslag - In 2016 werd het staatsbos rond de gemeenschap Kasepuhan Karang, in Java, Indonesië veranderd in gemeenschapsland. Met deze nieuwe zekerheid over hun landeigendom zijn de bewoners verschillende initiatieven gestart om hun land op een duurzame en inclusieve manier te benutten. Een veldbezoek aan de gemeenschap, voorafgaand aan het Global Land Forum 2018, laat goed zien wat dit betekent voor hun levensonderhoud en voedselzekerheid.
De gemeenschap van Kasepuhan Karang bestaat uit een aantal dorpen in een heuvelachtig gebied in het westen van Java, Indonesië. Met 'bos' bedoelen ze hier niet alleen 'een stuk land met bomen'; ook de akkers en rijstvelden tussen de beboste stukken horen erbij.
Een bord langs de weg zegt 'Dit bos is nu geen staatsbos meer'. In 2016 kreeg de gemeenschap gezamenlijke rechten over het land rond hun dorpen.
De gemeenschap heeft een system opgezet om het land tussen de families te verdelen, gebaseerd op een op participatieve wijze gemaakte kaart. Een certificaat ('Risalah') geeft een familie het gebruiksrecht over een stuk land, maar officieel is het land in bezit van de hele gemeenschap. Families mogen hun gebruiksrechten aan andere gemeenschapsleden verkopen, maar niet aan partijen van buiten.
De gemeenschap heeft een aantal regels opgesteld om het duurzame gebruik van hun land zeker te stellen. Zo mogen families bijvoorbeeld wel rijst planten in hun rijstvelden, fruit en andere producten uit het bos halen en af en toe een boom kappen, maar ze mogen niet het hele bos kappen of aan mijnbouw doen.
Om de opbrengsten van hun gemeenschapsland te verhogen hebben de inwoners van Kasepuhan Karang de afgelopen jaren 8.000 bomen geplant, vooral mangistan, doerian, koffie en mango. Deze investeringen in bomen waren alleen mogelijk voor de boeren doordat ze zekerheid hadden over hun landrechten.

Een groep vrouwen in Kasepuhan Karang heeft een financiële coöperatie opgezet volgens traditionele regels. Families kunnen een lening afsluiten voor investeringen in hun land, zoals jonge boompjes, groentezaden of werktuigen. Ze betalen de leningen terug met de oogst van hun land. Toegang tot land door eigendomszekerheid heeft bijgedragen aan de productiviteit en betekent daarmee ook toegang tot financiële dienstverlening, wat erg belangrijk is voor investeringen in duurzaam landgebruik. (Foto door RMI Bogor)
Het bos rond Kasepuhan Karang is ook een bron van niet-houten bosproducten, zoals deze traditionele rotanmandjes. Deze worden gebruikt om rijst in te stomen.
Deze mooie plek werd een ecotoerisme-locatie nadat de gemeenschap haar landrechten verkreeg in 2016. De locatie wordt beheerd door een groep jongeren.
Jongeren hadden voorheen weinig zicht op een betere toekomst in Kasepuhan Karang. Nu beheren ze deze toeristische locatie, verhuren zaaltjes en kampeerspullen, organiseren wandeltochten en verkopen lokaal geproduceerde koffie en andere producten aan bezoekers.
De beleidsbeslissing om het staatsbezit van het bos rond Kasepuhan Karang te veranderen in gemeenschappelijk eigendom heeft de gemeenschap in staat gesteld om controle uit te oefenen over hun eigen omgeving en deze duurzaam te beheren. Hun duurzame beslissingen zorgen voor voedselzekerheid, nu en in de toekomst.
Voor meer informatie
Lees meer over dit onderwerp
-
Blog / 5 October 2018ECOTON (of de achtbaan van Surabaya)
Door Marjolein van RijnVanaf het moment dat ik aankom in Surabaya beland ik de achtbaan die ECOTON heet. Ik kom langs om het werk van deze jarenlange Both ENDS-partner te leren kennen, en heb daarvoor krap drie dagen. Maar ECOTON doet veel, en alles tegelijk. Onvermoeibaar zetten ze zich dag én nacht in om de Brantas-rivier schoon te houden.
-
Blog / 3 June 2025Een voedselbos als inspirerende oase tussen bespoten akkers
Door Marjolein van RijnOnlangs waren we met een groep collega's in het voedselbos Ketelbroek, een project van Voedselbos-pionier Wouter van Eck en onze eigen Pieter Jansen. Wat een prachtige plek! Gelegen tussen akkers met raaigras, bieten of aardappels, is het Voedselbos een groene oase. Het gezang van de vogels is alom aanwezig en er zoemt en fladdert van alles rond. Ook hazen, dassen, vossen en wilde zwijnen komen er regelmatig op bezoek. En niet te vergeten: bevers.
-
Nieuws / 15 October 2020Landrechten voor inheemse volkeren om hun bossen te beschermen
Institut Dayakologi maakt zich hard voor het behoud van de inkomstenbronnen en culturen van de inheemse bewoners van West-Kalimantan. Een van de centrale doelen is het veiligstellen van de landrechten van hun voorouders. Dit is niet alleen essentieel voor het bestaan van deze mensen, maar ook voor de bossen en ecosystemen waarop zij zijn aangewezen voor hun inkomsten, identiteit, cultuur en gebruiken.
-
Voor de pers / 7 May 2019Persbericht: Oproep aan Europese leiders: kom nu in actie tegen klimaatverandering
Brussel, 7 mei 2019 - In aanloop naar de Sibiu-top deze week roept een brede maatschappelijke coalitie de Europese leiders op om nu krachtige maatregelen te nemen tegen klimaatverandering. Honderden Europese steden, regio's, bedrijven, jongerengroepen, geloofsgemeenschappen en maatschappelijke organisaties dringen erop aan om onze samenlevingen zo in te richten dat we de opwarming van de aarde beperken tot 1,5 graden.
-
Nieuws / 22 April 2013Nieuwe video: ‘Mapping our Future’, voor sterkere lokale gemeenschappen in Indonesië
Tussen 2010 en 2013 voerde Both ENDS, binnen een alliantie van Indonesische en Nederlandse organisaties en universiteiten, een project uit om hun land in kaart te brengen de zodat de landrechten van lokale gemeenschappen kunnen worden vastgelegd en erkend. Het project was gericht op de dorpen in het district Sanggau in West-Kalimantan op het Indonesische eiland Borneo. Over één van de dorpen in dit district, Terusan, is een prachtige documentaire gemaakt die we nu kunnen laten zien.
-
Dossier /Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA)
GAGGA bundelt de krachten van de vrouwenrechten- en milieubewegingen om een wereld te realiseren waarin vrouwen toegang hebben tot hun rechten op water, voedselveiligheid en een schone, gezonde en veilige omgeving.
-
Dossier /Geen VIP-rechten voor multinationals: Kies voor mens en milieu!
Inheemse volken in Paraguay zien zich bij hun pogingen de grond van hun voorouders terug te vorderen, gedwarsboomd door Duitse investeerders. In Indonesië zijn Amerikaanse mijnbouwbedrijven erin geslaagd nieuwe wetgeving ongedaan te maken die bedoeld was om de economische ontwikkeling van het land te stimuleren en de bossen te beschermen. Dat is de impact die investeringsverdragen kunnen hebben op de ontwikkeling en rechten van de bevolking op sociaal, milieu- en economisch gebied. Waarom? Vooral vanwege zogenaamde 'Investor-to-State Dispute Settlement'-clausules die vaak zijn opgenomen in dit soort verdragen.
-
Dossier /Strijden voor verbeteringen in de productie van palmolie
De productie van palmolie leidt wereldwijd tot sociale en milieuproblemen. Both ENDS werkt aan een eerlijkere en duurzamere palmoliesector en zet zich in voor alternatieven voor palmolie.
-
Brief / 9 October 2020
Brief aan Minister Kaag over Omnibuswet Indonesië
Both ENDS heeft samen met 13 andere Nederlandse NGO's en vakbonden een brief gestuurd over de Indonesische Omnibuswet aan de Nederlandse minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Wij uiten hiermee onze bezorgdheid over de overhaaste goedkeuring van dit pakket aan wetten door het Indonesische parlement.
-
Publicatie / 16 October 2025
-
Externe link / 24 June 2023Landrechten voor vrouwen in Mozambique (Jaarverslag 2022)
In Mozambique zijn landrechten voor veel vrouwen niet gegarandeerd. Forum Mulher, een netwerk van Mozambikaanse vrouwenrechtenorganisaties, heeft in 2022 een bewustwordingscampagne georganiseerd en vrouwen opgeroepen hun stem te laten horen tijdens een herziening van 's lands Land Policy. En met succes!
-
Blog / 8 March 2019Vrouwen leiden strijd om landrechten voor de Avá Guaraní
Door Tamara MohrIk reis, samen met vijf vrouwen van Platform Suace Pyvyvõhára, naar Mingã Pora, in het oosten van Paraguay. Zo'n 45 families van de inheemse gemeenschap Tekohá Suace hebben zich hier in 2016 gevestigd. Tekohá betekent in Guaraní 'de plek waar we zijn wat we zijn'. Ze hebben hun van afval in elkaar gezette tentjes opgeslagen op een klein strookje land met aan de ene kant een sojaveld en aan de andere kant een natuurreservaat, eigendom van het bedrijf Itaipu.
-
Nieuws / 16 July 2025Juristen die landrechten verdedigen tegen winningsindustrieën en landroof in Mozambique (Casestudie)
In Mozambique is land meer dan alleen grondgebied. Het is de basis van levensonderhoud, cultuur en autonomie voor veel gemeenschappen. Wanneer er bedrijven arriveren die grote stukken land opeisen voor mijnbouw, olie-exploratie of landbouw, staan de bewoners voor grote uitdagingen om hun rechten te doen gelden. De Landwet van Mozambique (1997) geeft gemeenschappen gebruikersrechten, wat ervoor zorgt dat ze land kunnen inzetten voor hun eigen levensonderhoud of culturele doelen.
-
Nieuws / 11 October 2019Paraguay: hoe ISDS aangegrepen werd om landrechten van mensen te schenden
Inheemse volken in Paraguay zien zich bij hun pogingen de grond van hun voorouders terug te vorderen, gedwarsboomd door Duitse investeerders. Dat is de impact die investeringsverdragen kunnen hebben op de ontwikkeling en rechten van de bevolking op sociaal, milieu- en economisch gebied. Waarom? Vooral vanwege zogenaamde 'Investor-to-State Dispute Settlement'-clausules die vaak zijn opgenomen in dit soort verdragen.
-
Nieuws / 21 October 2015Financieren landherstel met respect voor lokale landrechten
Een week geleden barstte in Ankara, Turkije, de twaalfde ‘Conference of the Parties’ (COP12) van de United Nations Convention to Combat Desertification (UNCCD) los. Deze conventie vloeide voort uit de Rio Conventies van 1992 en richt zich specifiek op verwoestijning en landdegradatie. Karin van Boxtel van Both ENDS is erbij, en lanceert vandaag samen met een aantal andere aanwezige organisaties een document met aanbevelingen voor beleidmakers over de financiering van het zogenaamde ‘Land Degradation Neutrality’ – concept, één van de onderwerpen die tijdens de conventie veel discussie opleveren. Wat is het en waarom is het zo belangrijk?
-
Milieurechtvaardige praktijk /De Negotiated Approach: inclusief en duurzaam watermanagement
De Negotiated Approach werkt van onderaf. Deze aanpak geeft gemeenschappen een stem bij het beheer van rivieren, waarborgt eerlijk en duurzaam gebruik van het water en voorkomt aantasting van kwetsbare ecosystemen.
-
Nieuws / 22 September 2025EU-Indonesië handelsakkoord bedreigt gemeenschappen en milieu
Op 23 september hebben de Europese Unie en Indonesië hun onderhandelingen over de EU-Indonesië Comprehensive Economic Partnership Agreement (CEPA) afgerond, een vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en Indonesië. Both ENDS hekelt deze overeenkomst omdat deze de belangen van bedrijven boven die van lokale gemeenschappen en het milieu stelt.
-
Blog / 12 August 2025Nikkelwinning voor de energietransitie: wie legt verantwoording af voor de schade?
Door Marius TroostIn juni van dit jaar was onze collega Marius in Indonesië om onderzoek te doen naar de nikkelindustrie aldaar. Zie hier zijn (Engelstalige) fotoverslag.
-
Dossier /Fair Green and Global Alliance (FGG)
Samen met maatschappelijke organisaties van over de hele wereld werkt de FGG Alliantie aan sociaal rechtvaardige, inclusieve en ecologisch duurzame samenlevingen in Nederland en het Zuiden.
-
Voor de pers / 18 February 2025Trade deal fueling resource grab? 120+ groups from Europe and Indonesia sound the alarm
Dit persbericht is alleen beschikbaar in het Engels
