Pieter Jansen bij jaarvergadering van de Wereldbank in Tokio

Ik luister naar de Italiaanse en Mexicaanse bewindvoerders. Ze zeggen dat de mensenrechten voldoende gedekt zijn met de sociale en milieurichtlijnen. De Braziliaan speelt voor joker. Zijn uitspraak dat maatschappelijke organisaties met bedrijven aan ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ moeten werken, nu de bank minder ‘invloed’ in de wereld heeft, belooft niet veel goeds. De ontwikkelingsbank van Brazilië zelf is voor maatschappelijke organisaties een van de meest gesloten bastions, en werkt zonder sociale en milieurichtlijnen.

De Engelse bewindvoerder heeft het meeste te zeggen. Hij draagt de publieke boodschap van de bank uit over de sociale en milieurichtlijnen van de bank. De huidige richtlijnen mogen niet slapper dan ze al zijn. Maar het bankbeleid moet wel effectiever, efficiënter en vooral resultaatgericht zijn. Maar met welk doel? Het antwoord wel zal armoedebestrijding zijn. Je kunt dat kwaadwillend, met de staat van dienst die de Wereldbank heeft, zo interpreteren: armoedebestrijding geeft betekenis aan het uitsmeren van olie, beton en asfalt over bossen, akkers en rivieren. Het geld hiervoor moet snel en direct worden uitgezet.

De nieuwe Jim
De verwachtingen over ‘de nieuwe Jim’, de nieuwe president Jim Yong Kim zijn hooggespannen. De bank presenteert hem als één van ons. Ik denk maar zo: als de vos de passie preekt boer pas op je kippen! In een periode dat maatschappelijke organisaties verzwakt worden en afhankelijker worden van hun geldschieters, kan de bank zich profileren als sociaal geëngageerd en milieubewust. Jim deelt hier voor het eerst zijn visie over de koers van de Wereldbank met een publiek van maatschappelijke organisaties en journalisten. Zijn topprioriteit: armoede versneld oplossen. Dit wil hij doen door de aandacht binnen de Wereldbank te verschuiven van grondige projectgoedkeuring naar het behalen van resultaten.

Dit verhaal hebben we al eerder gehoord. Begin dit jaar werd een nieuw financieringsprogramma goedgekeurd door de bank: Programme for Results. In P4R staan resultaten centraal. Maar tegelijkertijd worden de sociale- en milieustandaarden (Safeguards) van de Wereldbank niet toegepast. In plaats daarvan wordt uitgegaan van landensystemen, zonder dat de Bank een bottomline definieert.

Safeguards
De Wereldbank stelt hier in Tokio voor de Safeguards te gaan aanpassen. Op dit moment is de bank nog leidend als het gaat om Safeguards en accountability mechanismen. Maar door de opkomst van vele nieuwe ontwikkelingsdonoren staat die rol onder druk. De nieuwe spelers werken of met minder sterke standaarden of met de standaarden van IFC,  het Wereldbankonderdeel voor de private sector. Ik zie juist dat nieuwe ontwikkelingen, grote landacquisities voor voedsel- en energieproductie en mega-investeringen in waterkrachtcentrales, schreeuwen om sterkere standaarden. Op het gebied van mensenrechten (o.a. landrechten en de rechten van inheemse volkeren) spreekt de Wereldbank zich traditioneel niet sterk uit. Ik vind het hoog tijd dat de bank, met haar enorme budget, uit de schulp komt en een lijn trekt met haar zusterorganisaties bij de Verenigde Naties. Anders blijven mensenrechten een kwestie van woorden, en blijven de daden uit.

Japan
We zijn in Japan en dat is niet voor niets. De Wereldbank lijkt in Tokyo uitgenodigd te zijn om de wereld te laten zien dat het land zich goed hersteld heeft van de Tsunami. De ramp met de kerncentrale van Fukushima krijgt minder aandacht. Tegelijk met de Wereldbankvergadering heeft Japan bewust een topconferentie voor ministers in Sendai georganiseerd over het herstel na een ramp. Het voorstel van de Japanse CSO’s om tijdens de vergadering een seminar over Fukushima te organiseren is door de bank als irrelevant terzijde geschoven, omdat de bank niet investeert in nucleaire energie. Een gemiste kans.

Pieter Jansen