Bij Both ENDS werk ik aan het GAGGA-programma (waarin synergie wordt gezocht tussen milieu- en vrouwenbewegingen). In het kader daarvan bezocht ik onze partners OT Watch (nationale milieu NGO) en MONES (nationaal vrouwenfonds) en sprak ik met verschillende grassroots vrouwenorganisaties.

Mongolië in het kort

Er wonen ongeveer drie miljoen mensen n Mongolië, de helft daarvan in de hoofdstad Ulaanbaatar. De andere helft is verspreid door het land en voornamelijk nomadisch. Ter vergelijking: Nederland past ongeveer 37 keer in Mongolië. Het is ongelooflijk hoe uitgestrekt het land is en hoe weids het aanvoelt. In het zuiden van Mongolië ligt de Gobiwoestijn, met koude en bergachtige gebieden in het noorden en westen. Grote delen van het land bestaan uit steppen. Vooral het noorden van het land heeft enkele meren en rivieren. Mongolië is rijk aan delfstoffen en daarom vormt naast landbouw ook de mijnbouw een belangrijke inkomstenbron.

Problemen

Vanwege klimaatverandering is een aantal rivieren opgedroogd. Mijnbouw heeft echter heel veel water per dag nodig, dus worden verder gelegen rivieren afgetapt of omgelegd (en vervuild). Een complicerende factor is dat verschillende parlementariërs of hun familieleden aandelen hebben in mijnbedrijven, waardoor het parlement niet altijd even slagvaardig kan optreden. Corruptie is niet ongewoon. Ten westen van Ulaanbaatar staan drie grote energiecentrales, die bijdragen aan de grote hoeveelheid smog. Net als het zogenoemde Ger-district, dat niet is aangesloten op het centrale energienet. Om warm te blijven stoken de mensen kolen in huis, wat leidt tot gezondheidsproblemen. Mensen van de NGO 'Moms and Dads against Smog' vertelden mij dat de hoeveelheid smog vijf keer zo groot is als in Beijing.

Impact op vrouwen

Smog brengt voor elke inwoner risico's met zich mee. Maar vrouwen worden er direct en indirect extra door getroffen. Het winterseizoen duurt zes maanden, dus de kolenkachels moeten zes lange maanden branden. Gedurende die periode is de smog het ergst, en het aantal doodgeboren baby's drie keer groter dan in de zomer. Daarnaast zijn het meestal de vrouwen die vrij nemen, of überhaupt niet kunnen werken, om zieke kinderen of ouderen te verzorgen: smog-gerelateerde ziekten zoals longontsteking zijn geen ongewone verschijnselen.

Toen ik samen met OT Watch Baganuur bezocht, een stadje nabij een steenkolenmijn, spraken wij enkele leden van een plaatselijke vrouwenalliantie. Zij vertelden over de mogelijke uitbreiding van de mijn en de bouw van een elektriciteitscentrale ernaast. Ze zijn - niet onterecht - bang dat de grote influx van (mannelijke) arbeidsmigranten kan zorgen voor allerlei schendingen van vrouwenrechten. Zo is uit eerdere voorbeelden helaas gebleken dat er bijvoorbeeld een kans is op toename van (seksueel) geweld tegen vrouwen en prostitutie. Ook maken ze zich zorgen over het uitblijven van informatie over deze projecten die een grote impact op hun leven kunnen hebben.

Global Alliance for Green and Gender Action

Via GAGGA ondersteunen wij het Mongoolse vrouwenfonds MONES, dat kleine beurzen uitdeelt aan lokale grassroots-organisaties, die opkomen voor vrouwen- en milieurechten. Ik raakte erg onder de indruk van hoe die kleine organisaties met een minimale bijdrage een grote impact kunnen hebben voor lokale mensen. Zo richt de 'Mongolian Women's Employment Supporting Federation' zich op mensen die leven op/rond een van de vuilnisbelten van Ulaanbaatar. Deze mensen zoeken naar eten en producten die ingeleverd/gerecycled kunnen worden. Basisbehoeften zoals water, elektriciteit, verwarming ontbreken, er is weinig toegang tot informatie en er leven veel ongedocumenteerden. Sommigen raken getraumatiseerd door wat ze er vinden: het komt voor dat doodgeboren foetussen in een afvalzak worden gestopt en uiteindelijk op de vuilnisbelt belanden. Deze organisatie vertelt de mensen wat hun rechten zijn, helpt ze met trainingen en spreekt met betrokken bedrijven, in de hoop dat sommigen in dienst kunnen worden genomen.

Kleine bedragen voor grote resultaten

En ook toen ik met medewerkers van 'Moms and Dads against Smog' sprak besefte ik hoe ongelooflijk veel dit soort kleine organisaties voor elkaar krijgen met heel weinig middelen. Zeker als je bedenkt dat deze organisatie pas in januari 2017 werd opgericht, nadat een bezorgde moeder een facebook-bericht plaatste over de smog in Ulaanbaatar. Dit bericht leidde (met een kleine bijdrage van MONES) uiteindelijk tot een protest van tweeduizend mensen op het grootste plein van Ulaanbaatar bij een temperatuur van -20. Het protest werd groots opgepikt door nationale media en de NGO mocht spreken tijdens een meeting over luchtvervuiling met onder anderen de premier en de minister van milieu. De NGO probeert nu de overheid ertoe te bewegen meer te doen aan gezondheidszorg en het nationale programma tegen luchtvervuiling op de juiste manier te implementeren en te monitoren.

Hoewel ik soms hartverscheurende verhalen hoorde, gaven juist dit soort positieve verhalen mij nieuwe moed en inspiratie. MONES blijft in 2018 werken aan gezamenlijke projecten tussen vrouwen- en milieugroepen, kennis- en capaciteitsopbouw en Both ENDS zal dit uiteraard op alle mogelijke manieren blijven ondersteunen.