De impact van soja in Zuid-Amerika

Uitbreiding sojateelt controleren

Op 10 en 11 december hadden we een ontmoeting met maatschappelijke organisaties uit vier landen in Latijns-Amerika (Brazilie, Bolivia, Paraguay en Argentinie). Aanleiding is dat in deze landen dagelijks nieuwe stukken land in gebruik worden genomen vooral voor de productie van soja, suikerriet en ontginning voor veeteelt. Op zich is daar niets mis mee, we hebben tenslotte een hoop monden te voeden op de wereld en in grote delen van deze regio is de opbrengst per hectare niet te evenaren. Vandaar ook dat de plannen van de overheden in alle landen gericht is op uitbreiding. De vraag is alleen, hoe zorg je er met z’n allen voor dat deze uitbreiding enigszins gecontroleerd plaatsvindt zonder dat de lokale bevolking en het milieu hier de dupe van zijn.

Controle-instrumenten zijn er, naleving en sluitende wetgeving veel minder

Both ENDS en de lokale partners (in het kader van de Ecosystem Alliance) hebben zich gericht op de sterke uitbreiding van de landbouw, soja- en suikerteelt. We maakten samen een simpele inventarisatie van instrumenten die beschikbaar zijn om de uitbreiding enigszins gecontroleerd te laten verlopen. Conclusie is dat er aan instrumenten geen gebrek is. Er is een lange lijst van wetgevingen, planningsmechanismen en certificeringen. Eén van de grote problemen is het gebrek aan capaciteit om erop toe te zien dat de wet en regelgeving wordt nageleefd en plannen worden uitgevoerd. Het helpt ook niet dat in landen als Bolivia de kosten om bijvoorbeeld toestemming te krijgen om nieuw land te mogen ontginnen hoger zijn dan de boete die je moet betalen als je het zonder toestemming doet. De wetgeving is ook niet altijd logisch. In Paraguay geldt de wet die is aangenomen dat er niet meer ontbost mag worden alleen voor het oosten van het land. Daar is het meeste bos al verdwenen. Deze wet geldt niet voor het westen, dus daar wordt nu vrolijk ontgonnen. En ondanks de mooie planning schroomt niemand om gebieden te ontginnen die niet bedoeld zijn voor landbouw omdat ze beschermd zijn of gewoon niet geschikt. Dat in Paraguay maar zo’n 2% belasting wordt betaald over sojabonen die geëxporteerd worden (in Argentinie is dit 35%) helpt de staatskas ook niet, al is er ook weinig zekerheid dat dat belastinggeld zinvol besteed zou worden.

Uitbreiding digitaal te volgen

Wat opvalt is de gedetailleerdheid waarmee de verandering in landgebruik in alle landen, misschien met uitzondering van Bolivia, in kaart wordt gebracht. Op satelietbeelden is te zien waar recent land is ontgonnen en aan de vorm van het ‘blokje’ is te zien wat er verbouwd gaat worden. Daarvoor hoef je niet eens het veld in. En als organisatie hoef je ook niet meer het veld in om te zien wat er gebeurt. Met een simpele smartphone en een vrij te verkrijgen programma registreren lokale mensen ter plekke wat er gebeurt, inclusief foto’s, video’s, tekst en coordinaten. Als ze ergens signaal hebben sturen ze alle informatie naar een programma waarin het verwerkt wordt. Zo is bijna dagelijks te zien wat er veranderd. En dat is nogal wat. De recente gegevens van (ongecontroleerde) uitbreiding zijn talrijk. Steeds meer vindt dit plaats in kwetsbare gebieden zoals de Chiquitania in Bolivia en de Chaco in Bolivia, Paraguay en Argentinie. De rest van de geschikte landbouwgrond is tenslotte al in gebruik.

Einde maken aan natuurvernietiging

Het moet toch mogelijk zijn beter gebruik te maken van al de beschikbare kennis, informatie, studies, technologische mogelijkheden, beelden, analyses en kaarten. In eerste instantie moeten ze beschikbaar zijn voor iedereen die er iets mee kan. Ten tweede zou veel meer samengewerkt moeten worden met als doel ervoor te zorgen dat de eindeloze stroom verhalen over voortschrijdende vernietiging in deze vier sojaproducerende landen, schending van mensenrechten met bijbehorend beeldmateriaal, ooit tot het verleden behoort. Ten derde zou het interessant zijn om op basis van alle kennis en gegevens een goede analyses te maken van de werkelijke situatie met betrekking tot de impact van soja. Om de eerste stap hiertoe te zetten heeft Both ENDS, samen met zo’n 14 organisaties uit de regio de afgelopen dagen gewerkt aan het opzetten van een Observatorio Socioambiental de la Soja.