Op zoek naar gerechtigheid voor de door Vale's mijnbouwrampen getroffen gemeenschappen in Mariana en Brumadinho
In 2015 en 2019 werd de Braziliaanse deelstaat Minas Gerais getroffen door twee ernstige mijnrampen in Mariana en Brumadinho, veroorzaakt door hetzelfde mijnbouwbedrijf: Vale. Sindsdien streven de getroffen gemeenschappen naar gerechtigheid, via strafrechtelijke vervolging van de verantwoordelijken en een eerlijke schadevergoeding voor het verlies van hun dierbaren, hun huizen en hun middelen van bestaan. Both ENDS ondersteunt lokale maatschappelijke organisaties door hun streven naar gerechtigheid onder de aandacht te brengen van een internationaal publiek en, meer specifiek, door Nederlandse investeerders in Vale bewust te maken van de hoge risico's die de activiteiten van dit bedrijf met zich meebrengen voor mens en milieu.
Wat is er gebeurd in Mariana en Brumadinho?
Op 5 november 2015 stortte een residudam (een constructie die mijnbouwafval vasthoudt en opslaat) in Mariana in, waardoor 44,5 miljoen kubieke meter mijnbouwafval in het milieu terechtkwam. Hierbij kwamen 19 mensen om het leven (5 leden van de gemeenschap en 14 mijnwerkers) en werden de huizen van ongeveer 600 inwoners verwoest.
De giftige modder verspreidde zich over 668 kilometer en verontreinigde de rivier Doce, een cruciale waterbron voor de staten Minas Gerais en Espírito Santo, en stroomde uiteindelijk de Atlantische Oceaan in. De milieuramp trof 49 gemeenten en meer dan 280.000 inwoners die voor hun drinkwater, landbouw, visserij en veeteelt afhankelijk waren van de Rio Doce.
Slechts drie jaar later vond een nog grotere tragedie plaats toen op 25 januari 2019 de residudam in Brumadinho instortte, waarbij 272 mensen omkwamen (254 mijnwerkers en 16 inwoners, waaronder 2 zwangere vrouwen) en 12 miljoen kubieke meter afval in de omgeving terechtkwam, waaronder de Paraopeba-rivier in de richting van het Três Marias-reservoir; de rivier raakte vervuild over een lengte van meer dan 250 kilometer, verspreid over 26 gemeenten.
Een lange zoektocht naar gerechtigheid in Brazilië en Europa
Bij beide rampen is het mijnbouwbedrijf Vale betrokken: de residudam in Mariana werd geëxploiteerd door Samarco (een joint venture tussen de mijnbouwbedrijven Vale en BHP Biliton), terwijl de dam in Brumadinho alleen eigendom was van Vale. Desondanks is het bedrijf erin geslaagd elke strafrechtelijke aansprakelijkheid te ontlopen en heeft het met de Braziliaanse autoriteiten en lokale overheden herstelovereenkomsten gesloten voor het herstel en de wederopbouw van de getroffen gebieden. Deze overeenkomsten zijn echter sterk bekritiseerd vanwege het gebrek aan inspraak van de getroffen gemeenschappen in het proces en de ontoereikende schadevergoeding. Bovendien is voor degenen die hun dierbaren, hun huizen en hun middelen van bestaan hebben verloren, strafrechtelijke aansprakelijkheid van degenen die verantwoordelijk zijn voor deze onherstelbare verliezen de enige manier om enige rust te vinden. Om die reden zijn er verschillende pogingen ondernomen om Vale voor de rechter te brengen in Brazilië en Europa.
In het geval van Mariana zijn twee rechtszaken aangespannen in de thuislanden van de betrokken mijnbouwbedrijven: tegen BHP Biliton in het Verenigd Koninkrijk en tegen Vale in Nederland. De rechtszaak tegen BHP heeft de internationale aandacht vergroot voor de meer dan 700.000 eisers die door de tragedie in Mariana zijn getroffen en die hopen op gerechtigheid bij de laatste zitting in maart 2025.
In het geval van Brumadinho kunnen de pogingen om Vale voor het gerecht te brengen worden gevolgd in het “Observatory of Criminal Actions on the Brumadinho Tragedy”, een belangrijk project waarin onze partner, Instituto Cordilheira, de getroffen gemeenschappen helpt om de lopende gerechtelijke procedures te begrijpen.
Oproep aan investeerders: houd bedrijven verantwoordelijk en trek uw investeringen terug
Een andere belangrijke manier om deze mijnbouwbedrijven verantwoordelijk te houden, is via actie van investeerders. Volgens de “Richtlijnen voor institutionele beleggers” en de “Richtlijnen voor multinationale ondernemingen” van de OESO wordt van investeerders verwacht dat zij actie ondernemen en invloed uitoefenen op de bedrijven waarin zij investeren om de negatieve gevolgen voor het milieu en de mensenrechten te beperken.
Both ENDS heeft verschillende bijeenkomsten gehouden met Nederlandse investeerders in Vale (bijvoorbeeld pensioenfondsen, banken en verzekeringsmaatschappijen) om hen te vragen het bedrijf verantwoordelijk te houden voor nalatigheid, bij voorkeur door middel van desinvestering. We hebben hen de gevolgen van de mijnrampen in Brazilië laten zien door hen uit eerste hand te laten horen wat onze lokale partners hebben meegemaakt en door de indrukwekkende documentaire “Illusion of Abundance” te vertonen. We blijven informatie delen die naar onze mening aantoont dat Vale in het verleden en het heden onvoldoende heeft gedaan om deze rampen te voorkomen en dat het bedrijf heeft nagelaten om een eerlijke schadevergoeding te betalen en de rommel op te ruimen.
Ondanks onze betrokkenheid bij investeerders en de terugkerende waarschuwingssignalen, aarzelen investeerders tot nu toe om hun investeringen terug te trekken. Tijdens elke jaarlijkse aandeelhoudersvergadering van Vale worden er verschillende kritische toespraken gehouden en vragen gesteld aan het bedrijf, die echter steeds worden genegeerd.
Wanneer zal de volgende tragedie plaatsvinden?
Hoewel het type dam dat in Mariana en Brumadinho is ingestort – een stroomopwaarts gelegen residudam waarvan steeds meer wetenschappelijk bewijs aantoont dat deze onstabiel is en een groot risico vormt voor het milieu – volgens de Braziliaanse wet in 2021 had moeten worden ontmanteld, exploiteert Vale nog steeds verschillende van deze stroomopwaarts gelegen residudammen die een grote kans op instorting hebben.
In Mariana heeft Samarco zijn activiteiten hervat met een uitbreidingsproject waarbij mijnafval wordt gestort op minder dan 1 km afstand van de plaats waar de tragedie zich heeft afgespeeld.
Ondertussen rouwen de gemeenschappen nog steeds en leven ze in een vervuilde omgeving. Voor hen is de vraag niet óf, maar wanneer de volgende tragedie zich zal voordoen.
Vooruitblik
De mijnrampen in Mariana en Brumadinho zijn helaas krachtige herinneringen aan het belang van verantwoord ondernemen en de dringende noodzaak om de gevolgen van risicobeoordelingen door bedrijven te bespreken. In dit verband zijn we ook betrokken bij de Financial Exclusions Tracker, een website die bijhoudt welke bedrijven door institutionele beleggers, pensioenfondsen en banken worden uitgesloten vanwege onder meer mensenrechten, volksgezondheid en duurzaamheid. Voor het tweede jaar op rij is Vale een van de beursgenoteerde bedrijven die het vaakst door beleggers worden uitgesloten vanwege mensenrechtenschendingen en risico's.
Both ENDS staat achter de slachtoffers van de rampen in Mariana en Brumadinho. Samen met onze lokale partnerorganisaties delen we hun roep om gerechtigheid en maken we beleggers bewust van hun verantwoordelijkheid om bedrijven als Vale ter verantwoording te roepen.
Voor meer informatie
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /Naar een sociaal en ecologisch rechtvaardige energietransitie
Om de klimaatcrisis aan te pakken moeten we dringend overschakelen van fossiele brandstoffen naar schone, hernieuwbare energie. Deze overgang gaat echter niet alleen over het veranderen van energiebronnen. Het vereist een inclusief en eerlijk proces dat systemische ongelijkheden en veeleisende consumptiepatronen aanpakt, dat prioriteit geeft aan ecologische en sociale rechtvaardigheid en dat fouten uit het verleden niet herhaalt.
-
Dossier /De verduurzaming van pensioenfondsen
Pensioenfondsen hebben door hun gigantische vermogens veel invloed. Both ENDS wil daarom dat pensioenfondsen zoals ABP hun investeringen terugtrekken uit de fossiele industrie, en in plaats daarvan duurzaam gaan beleggen.
-
Dossier /De toekomst van energie in Oeganda
In Oeganda heeft het overgrote deel van de inwoners op het platteland geen toegang tot elektriciteit, ondanks de vele stuwdammen, buitenlandse investeringen en grote overheidsuitgaven in energie, en nieuwe plannen voor waterkracht-, olie- en gasprojecten. Samen met onze lokale partners streven wij naar een duurzame energiestrategie voor Oeganda waarbij de behoeften en wensen van lokale gemeenschappen centraal staan.
-
Voor de pers / 12 December 2024Database noemt bedrijven die zijn uitgesloten door wereldwijde investeerders en banken
Den Haag/San Francisco, 12 dec. 2024 - Vandaag verschijnt de bijgewerkte versie van de Financial Exclusions Tracker: financialexclusionstracker.org. De website houdt bij welke bedrijven worden uitgesloten door institutionele beleggers, pensioenfondsen en banken vanwege problemen met mensenrechten, volksgezondheid en duurzaamheid. De meest voorkomende redenen voor uitsluiting zijn banden met fossiele brandstoffen, wapens of tabak.
-
Nieuws / 26 April 2024Waarschuwing aan Nederlandse investeerders in mijnbouw gigant Vale: stop de vernieling van mensenlevens en milieu
Vrijdag is de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van mijnbouwgigant Vale S.A.. Bij deze vergadering uiten verschillende milieu- en mensenrechtenorganisaties hun zorgen over de continuering van mensenrechtenschendingen en vernieling van het milieu door mijnbouw van Vale over heel de wereld. Ze wijzen op bijna $50 miljard aan claims in lopende rechtszaken als een waarschuwing voor investeerders, waaronder pensioenfonds ABP. In maart is ook in Nederland een rechtszaak gestart naar aanleiding van de doorbraak van de Marianadam (3,8 miljard euro) in Brazilië.
-
Voor de pers / 9 March 2023Pensioenfondsen stemmen niet in lijn met eigen klimaatambities
Rectificatie door de auteurs 13 April 2023
De meeste Nederlandse pensioenfondsen en hun vermogensbeheerders stemmen in praktijk niet consequent vóór klimaatresoluties bij olie- en gasmaatschappijen en bij banken waarin ze investeren. Dat blijkt uit een rapport van Both ENDS en Groen Pensioen, dat vandaag uitkwam. Elf van de twaalf* geanalyseerde Nederlandse pensioenfondsen deden eerder publiekelijk uitspraken en toezeggingen over het aanpassen van hun beleid in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs. Hun stemgedrag correspondeert niet voldoende met deze toezeggingen. Alleen pensioenfonds PME stemt 100% in lijn met de klimaattoezeggingen die het heeft gedaan.
-
Publicatie / 9 March 2023
-
Voor de pers / 27 September 2022Oproep aan Nederlandse investeerders: stap uit TotalEnergies
Utrecht/Amsterdam, 27 september 2022 – Op woensdag 28 september organiseren Nederlandse maatschappelijke organisaties een protestactie bij het kantoor van oliereus TotalEnergies in Den Haag. Hiermee willen ze de aandacht vestigen op de problemen rond de East African Crude Oil Pipeline (EACOP) in Uganda. Ze roepen investeerders op om uit TotalEnergies te stappen vanwege dit project, dat voor mensenrechtenschendingen en ernstige milieuvervuiling zorgt. Het Europese Parlement nam vorige week nog een resolutie aan tegen de mensenrechtenschendingen gekoppeld aan EACOP.
-
Brief / 22 September 2022
brief aan Nederlandse investeerders in TotalEnergies over EACOP project
Een coalitie van 13 Nederlandse organisaties roept Nederlandse investeerders, zoals banken, pensioenfondsen en verzekeraars, op uit TotalEnergies te stappen vanwege het EACOP project in Oeganda en Tanzania. Deze nieuwe pijpleiding leidt tot mensenrechtenschendingen, armoede voor omwonenden, milieuvervuiling en klimaatverandering en TotalEnergies maakt voor dit project bovendien gebruik van sluiproutes om belasting te ontwijken.
De brief is onder andere gestuurd naar de banken ABN AMRO, ING en Van Lanschot Kempen, pensioenfondsen ABP, BPL, PFZW, PMT en PNO media en verzekeraars Aegon, Allianz en Nationale Nederlanden. De Nederlandse investeerders hebben bij elkaar aandelen en obligaties voor een totale waarde van meer dan 2,1 miljard euro.
-
Evenement / 19 June 2022, 12:30"Geen Fossiele Financiën"-blok op de klimaatmars
Er gaat nog altijd veel meer geld naar de fossiele industrie dan naar duurzame oplossingen. Banken, pensioenfondsen, verzekeraars en overheden blijven investeren in de fossiele infrastructuur waarmee ze mens en natuur in gevaar brengen. Wij roepen daarom op dat financiële instellingen stoppen met het financieren van de klimaatcrisis.
Loop mee met ons blok tegen fossiele financiën op de volgende klimaatmars!
-
Blog / 27 May 2022Stap uit EACOP voordat het te laat is
en Abigail Kyomuhendo
Deze week vond de aandeelhoudersvergadering van TotalEnergies plaats. Terwijl de aandeelhouders hun winst vierden, werden in Uganda, duizenden kilometers verderop, mensen van hun land verdreven voor Total's East African Crude Oil Pipeline (EACOP).
-
Voor de pers / 22 June 2020Persbericht - Klimaatbeweging: “Pensioenfondsen, stop met investeren in fossiel gas”
Amsterdam / Kopenhagen - Verantwoord ondernemen betekent in deze tijd van toenemende klimaatcrisis dat ook investeringen in gas zo snel mogelijk moeten worden afgebouwd. In een wereld waarin maximaal 1,5 graden Celsius opwarming de norm is, kan fossiel gas geen 'overgangsbrandstof' naar duurzame energie zijn. Dat zeggen de vijf Europese milieuorganisaties Both ENDS, het Deense AnsvarligFremtid, Fossil Free Sweden, Fossil Free Berlin en het Italiaanse Re:Common tegen pensioenfondsen in hun land die nog steeds investeren in fossiele gasbedrijven. Die boodschap ondersteunen ze met een nieuwe campagne genaamd 'Gas Free Pensions', die vandaag wordt gelanceerd.
-
Voor de pers / 6 May 2020Persbericht: Fossiele investeringen van pensioenfondsen verzwaren economische klap
De waarde van pensioenfonds ABP's investeringen in fossiele brandstoffen is vanaf eind vorig jaar tot het dieptepunt op 16 maart dit jaar met 44 % gedaald, terwijl de waarde van de rest van het portfolio met 26 % afnam. Dit blijkt uit een simulatie op basis van de publiek beschikbare aandelenportefeuilles van pensioenfondsen ABP en Zorg en Welzijn, uitgevoerd door onderzoeksbureau Profundo in opdracht van Both ENDS. De simulaties laten zien dat de risico’s van investeren in de fossiele-brandstoffensector steeds groter worden.
-
Voor de pers / 3 February 2020Klimaatbeweging: olie en gas blijven buiten schot bij nieuw beleid ABP
Amsterdam, 3 februari 2020 - Een stap vooruit, maar olie en gas blijven een blinde vlek in het nieuwe investeringsbeleid van ABP. Dat zeggen milieuorganisaties Both ENDS, Fossielvrij NL en Greenpeace in een reactie op het nieuwe klimaatbeleid van het grootste pensioenfonds van de EU. Hoewel ABP stappen zet om duurzamer te investeren, is er meer nodig om de klimaatcrisis te stoppen. Wel ziet de klimaatbeweging ook een positieve ontwikkeling: ABP wil in 2025 gestopt zijn met het beleggen in teerzandolie.
-
Nieuws / 2 February 2020Hoe word je een fossielvrije investeerder
De wereld moet van fossiele brandstoffen af, maar er wordt momenteel nog volop in de sector geïnvesteerd. Beleggers uit alle hoeken, zoals banken, verzekeraars en pensioenfondsen lijken huiverig om de overstap te maken naar duurzame energie en weten niet goed waar te beginnen. Samen met de organisaties DivestInvest Network en Sustainable Energy (Denemarken) publiceerde Both ENDS in de herfst van 2019 het rapport ‘Managed Decline of Fossil Fuel Businesses’, waarin vijf criteria zijn beschreven om te toetsen of bedrijven in de fossiele sector actief werken aan het afbouwen van hun fossiele activiteiten. De vijf criteria helpen investeerders beleggingen te kiezen die in lijn zijn met het Parijsdoel ‘max 1,5 graden Celsius opwarming’. We spraken met Lars Jensen, Senior Analist bij Sustainable Energy en hoofdauteur van het rapport.
-
Voor de pers / 24 October 2019Persbericht: Deze vijf criteria helpen investeerders te kiezen voor groen
Persbericht 24 oktober 2019
Vanaf vandaag kunnen investeerders aan de hand van vijf criteria toetsen of bedrijven in de fossiele sector actief werken aan het afbouwen van hun fossiele activiteiten. Nog teveel investeerders lijken huiverig om de overstap te maken naar een rendabele toekomst van duurzame energie, en daar moeten deze criteria bij helpen. De organisaties DivestInvest Network, Sustainable Energy (Denemarken) en Both ENDS (Nederland) publiceren vandaag het rapport 'Managed Decline of Fossil Fuel Businesses', waarin de vijf criteria zijn beschreven. Zo helpen ze investeerders beleggingen te kiezen die in lijn zijn met het Parijsdoel 'max 1,5 graden Celsius opwarming'. Het advies wordt met opzet gepresenteerd op de World Pension Summit, want vooral investeerders van pensioenfondsen kunnen hier meer verantwoordelijkheid in nemen.
-
Publicatie / 24 October 2019
-
Voor de pers / 23 September 2019Pensioengeld van miljoenen Nederlandse ambtenaren en onderwijzers vaker geïnvesteerd in fossiele brandstoffen
Amsterdam, 23 september 2019 – Het grootste pensioenfonds van Nederland, ABP, belegt meer geld in bedrijven die op ramkoers liggen met de klimaatdoelstellingen van Parijs, zoals kolen- en oliebedrijven. Nieuwe analyse door milieuorganisaties Both ENDS, Fossielvrij NL, Greenpeace en de Duitse organisatie urgewald onthult dat ABP's investeringen in fossiele brandstoffen zijn gestegen van € 14 miljard in 2015 naar € 16,5 miljard eind 2018.
-
Publicatie / 23 September 2019
-
Nieuws / 1 May 2019Persbericht: ABP nog steeds op ramkoers met klimaatdoelen Parijs
Amsterdam 1 mei 2019 - Het verslag ‘verantwoord beleggen’ dat ABP vandaag uitbrengt suggereert dat het pensioenfonds goed op weg is wat betreft duurzaamheid van zijn beleggingen. Uit een analyse van Fossielvrij NL, Both ENDS, urgewald en Greenpeace blijkt echter dat ABP nog steeds op ramkoers ligt met de klimaatdoelen van Parijs. Eind 2018 investeerde ABP nog altijd 16,5 miljard euro in de fossiele industrie. ABP’s beleggingen in de 44 grootste klimaatvervuilers ter wereld namen tussen 2016 en 2018 zelfs toe.
