Persbericht: Indonesische ‘Afsluitdijk’ schijnoplossing in kustweringsproject Jakarta-baai
21 april 2017: Jakarta zinkt. Door excessief oppompen van grondwater zakt de miljoenen-stad met tientallen centimeters per jaar en wordt zo kwetsbaarder voor overstromingen. Nederlandse bedrijven bedachten een oplossing: een enorme zeewering voor de kust, tevens een prachtig vastgoedprject. Maar deze ingreep is een schijnoplossing, zeggen onderzoekers van Both ENDS, Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) en het Transnational Institute (TNI) vandaag in een nieuw rapport. Sterker nog, tienduizenden mensen werkzaam in de lokale visserijsector dreigen hiermee hun broodwinning te verliezen.
“Dat er een oplossing moet komen, is duidelijk”, zegt Katrin McGauran van SOMO, “maar geen enkele maatregel heeft effect als het zinken van de stad niet eerst wordt gestopt. Het dalen van de bodem wordt veroorzaakt door het feit dat bijna iedereen, ook bedrijven, drinkwater oppompt. Het gigantische infrastructurele project van de Nederlandse bedrijven biedt hier geen oplossing voor.”
Ontwikkelingssamenwerking ?
Eind vorig jaar heeft de Nederlandse overheid een consortium van Nederlandse bedrijven een subsidie van 8 miljoen gegeven om het plan verder uit te werken voor de Indonesische overheid. Daarvan is 7,5 miljoen euro afkomstig van Ontwikkelingssamenwerking. Eerder ging er al een bedrag van 3,9 miljoen euro uit deze pot naar het NCICD-plan.
Het project National Capital Integrated Coastal Development, afgekort NCICD, voorziet onder meer in de bouw van een reusachtige dijk voor de kust van Jakarta. Dat zou gecombineerd moeten worden met de aanleg van een kunstmatig eiland, waarop een nieuw stadsdeel zal verrijzen. Met de verkoop van vastgoed wordt het project gefinancierd. De benodigde investeringen kunnen oplopen tot 40 miljard dollar.
Lokale groepen buiten spel
Tienduizenden mensen werkzaam in de lokale visserijsector in Jakarta vrezen hun broodwinning te verliezen door de Indonesische ‘afsluitdijk’. Vissers informeerden SOMO, Both ENDS en TNI dat ze door de huidige aanleg van kunstmatige eilanden in de baai, waarbij ook Nederlandse bedrijven zijn betrokken, al inkomsten verliezen. Door de dijk zouden de vissers ook geen vrije toegang meer hebben tot de open zee. Door de afsluitdijk dreigt de baai van Jakarta ook te veranderen in een groot verontreinigd binnenmeer.
Volgens Satoko Kishimoto van TNI, heeft de privatisering van de drinkwatervoorzieningen in Jakarta, 18 jaar geleden, het probleem verergerd: “Door de drinkwatervoorziening weer in eigen beheer te nemen, zou Jakarta het urgente probleem veel sneller op kunnen lossen. Lokale groepen willen en kunnen prima bijdragen aan verbetering van de publieke drinkwatervoorziening en aan het opschonen van bovenstroomse rivieren. En hier kan de Nederlandse overheid ook een belangrijke rol in spelen.”
De ‘Save the Jakarta Bay Coalition’, waarin de vissers zich samen met andere gedupeerden sinds 2014 hebben verenigd, stuurde in 2016 twee brieven aan minister-president Rutte om de zorgen rond NCICD te delen en Nederland te vragen druk uit te oefenen op de Indonesische regering, maar vooralsnog kwam er geen officiële reactie. De vissers en de bewoners hebben onvoldoende inspraak gehad in het project, en hun belang is nooit goed meegewogen.
Milieuschade
Voor de realisatie van de dijk en de nieuwe stadswijk zijn grote hoeveelheden zand nodig. Dat zou de illegale zandwinning, nu al een probleem voor Indonesië, verder kunnen stimuleren. Illegale zandwinning veroorzaakt grote schade aan waardevolle ecosystemen als koraalriffen.
Twee maten
“Het zou logisch zijn als de Nederlandse regering bij het steunen van Nederlandse bedrijven in het buitenland, dezelfde normen hanteert als in ons land”, zegt Giacomo Galli, die namens Both ENDS contacten heeft met de vissersorganisaties. “Dat er van tevoren goed gekeken wordt naar de gevolgen van een project voor mensen en hun leefomgeving, dat lokale bewoners vooraf goed worden geïnformeerd, inspraak hebben en gecompenseerd worden voor geleden schade. Bij ons zijn dit soort procedures de norm, Nederland zou zich kunnen onderscheiden door zulke procedures juist ook centraal te stellen in zo’n groot internationaal project. ”
Meer informatie:
Het volledige rapport (Engels): Social Justice at Bay: The Dutch role in Jakarta's coastal defence and land reclamation
De executive summary ( Nederlands)
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /Grootschalige infrastructuur
Grootschalige infrastructuur heeft ter plekke negatieve effecten voor mens en milieu, terwijl de baten elders terechtkomen. Both ENDS zet zich in voor inspraak voor de lokale bevolking en onderzoekt de geldstromen achter deze projecten.
-
Milieurechtvaardige praktijk /De Negotiated Approach: inclusief en duurzaam watermanagement
De Negotiated Approach werkt van onderaf. Deze aanpak geeft gemeenschappen een stem bij het beheer van rivieren, waarborgt eerlijk en duurzaam gebruik van het water en voorkomt aantasting van kwetsbare ecosystemen.
-
Dossier /Geen VIP-rechten voor multinationals: Kies voor mens en milieu!
Inheemse volken in Paraguay zien zich bij hun pogingen de grond van hun voorouders terug te vorderen, gedwarsboomd door Duitse investeerders. In Indonesië zijn Amerikaanse mijnbouwbedrijven erin geslaagd nieuwe wetgeving ongedaan te maken die bedoeld was om de economische ontwikkeling van het land te stimuleren en de bossen te beschermen. Dat is de impact die investeringsverdragen kunnen hebben op de ontwikkeling en rechten van de bevolking op sociaal, milieu- en economisch gebied. Waarom? Vooral vanwege zogenaamde 'Investor-to-State Dispute Settlement'-clausules die vaak zijn opgenomen in dit soort verdragen.
-
Dossier /Wetlands without Borders
Via het Wetlands without Borders-programma zetten we ons in voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord beheer van het wetlandsysteem La Plata Basin in Zuid-Amerika.
-
Nieuws / 5 november 2025Nieuwe ISDS-claim tegen Nederland: Petrogas daagt de staat voor arbitragetribunaal over solidariteitsbijdrage en bronbelasting op royalty’s
SOMO en Both ENDS veroordelen scherp de nieuw aan het licht gekomen arbitragezaak die is aangespannen door Petrogas, een Omaans olie- en gasbedrijf dat twee gasvelden in de Nederlandse Noordzee exploiteert. Het bedrijf klaagt de Nederlandse staat aan op basis van de investor-state dispute settlement (ISDS) clausule in het bilaterale investeringsverdrag tussen Nederland en Oman.
-
Dossier /Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA)
GAGGA bundelt de krachten van de vrouwenrechten- en milieubewegingen om een wereld te realiseren waarin vrouwen toegang hebben tot hun rechten op water, voedselveiligheid en een schone, gezonde en veilige omgeving.
-
Publicatie / 16 oktober 2025
-
Nieuws / 6 oktober 2025Van Entebbe naar Accra: het maatschappelijk middenveld herschrijft de regels van investeringen
Door Fernando Hernández Espino en Bart-Jaap Verbeek
Bijna een jaar nadat het Afrikaanse maatschappelijk middenveld in Oeganda bijeenkwam om de Verklaring van Entebbe aan te nemen, blijft de oproep om het internationale investeringsbestuur te hervormen aan kracht winnen. Van 6 tot en met 9 oktober komen meer dan 50 maatschappelijke organisaties uit West-Afrika – onder andere uit Ghana, Senegal, Nigeria, Ivoorkust, Kameroen, Gambia en Sierra Leone – én uit Kenia en Latijns-Amerika samen in Accra, om de visie van de Verklaring verder te verdiepen en in de praktijk te brengen.
-
Nieuws / 22 september 2025EU-Indonesië handelsakkoord bedreigt gemeenschappen en milieu
Op 23 september hebben de Europese Unie en Indonesië hun onderhandelingen over de EU-Indonesië Comprehensive Economic Partnership Agreement (CEPA) afgerond, een vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en Indonesië. Both ENDS hekelt deze overeenkomst omdat deze de belangen van bedrijven boven die van lokale gemeenschappen en het milieu stelt.
-
Blog / 12 augustus 2025Nikkelwinning voor de energietransitie: wie legt verantwoording af voor de schade?
Door Marius TroostIn juni van dit jaar was onze collega Marius in Indonesië om onderzoek te doen naar de nikkelindustrie aldaar. Zie hier zijn (Engelstalige) fotoverslag.
-
Dossier /Fair Green and Global Alliance (FGG)
Samen met maatschappelijke organisaties van over de hele wereld werkt de FGG Alliantie aan sociaal rechtvaardige, inclusieve en ecologisch duurzame samenlevingen in Nederland en het Zuiden.
-
Nieuws / 2 juli 2025Reactie FGG Alliantie op beleidskader ‘Focus’: Belangenbehartiging - internationaal en in Nederland - cruciaal voor eerlijke handel
Op 27 juni 2025 presenteerde demissionair minister Veldkamp via een Kamerbrief de contouren van het nieuwe subsidiekader ‘Focus’. Met de voorgangers van dit beleidskader, Samenspraak en Tegenspraak en Power of Voices, heeft Nederland jarenlang een voorlopersrol gespeeld. Nederland ontving internationale lof - door de nadruk te leggen op pleiten en beïnvloeden als effectieve strategie voor duurzame ontwikkeling én door de link tussen hulp en handel te erkennen.
-
Voor de pers / 18 februari 2025Trade deal fueling resource grab? 120+ groups from Europe and Indonesia sound the alarm
Dit persbericht is alleen beschikbaar in het Engels
-
Nieuws / 23 december 2024Dare to Trust: Mama Sorghum Vredesbeweging handhaaft de biodiversiteit
Yasores werd als organisatie ondersteund door het Samdhana Institute in ons Dare to Trust-project, een vrijblijvende manier van financiering. Het Samdhana Instituut stuurde dit verhaal over de geschiedenis en oprichting van Yasores door Mama Loretha, om verslag te doen van hun subsidie.
-
Nieuws / 25 november 2024Empowerment van het maatschappelijk middenveld: Vormgeven aan investeringsbeleid voor klimaat en duurzame ontwikkeling in Afrika
Van 26-29 november 2024 organiseren Both ENDS en partners het ‘Civil Society Forum on Investment Policies, Climate and Sustainable Development Goals’ plaats in Entebbe, Uganda. Onze collega’s Iván en Fernando vertellen over het belang van dit evenement. “Met dit evenement hopen we een diepgaand perspectief te bieden op de effecten van het huidige investeringsbeleid op klimaat- en milieukwesties, met een sterke focus op het Afrikaanse continent.”
-
Nieuws / 11 november 2024Kenia beëindigt bilateraal investeringsverdrag met Nederland
De regering van Kenia heeft het bilaterale investeringsverdrag (bilateral investment treaty - BIT) met Nederland officieel opgezegd, een belangrijke overwinning voor economische rechtvaardigheid en milieubescherming. De beslissing van Kenia past in een groeiende wereldwijde trend om verouderde verdragen, die vaak bedrijfsbelangen voorrang geven boven algemeen welzijn, te herzien. De Nederlandse minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkeling heeft onlangs bevestigd dat Kenia het verdrag in december 2023 eenzijdig heeft opgezegd, waardoor het vanaf 11 juni 2024 niet meer van kracht is. Kenia voegt zich hiermee bij Zuid-Afrika, Tanzania en Burkina Faso, als vierde Afrikaanse land dat zijn BIT met Nederland opzegt.
-
Video / 17 mei 2024Muhammad Al Amin vertelt: 'Systemic change will happen'
Muhammad Al Amin werkt als uitvoerend directeur bij WALHI SulawesiSelatan. WALHI is een Indonesische niet-gouvernementele milieuorganisatie, die deel uitmaakt van het Friends of the Earth International (FoEI) netwerk en de grootste non-profit milieuorganisatie in Indonesië.
-
Nieuws / 26 april 2024Waarschuwing aan Nederlandse investeerders in mijnbouw gigant Vale: stop de vernieling van mensenlevens en milieu
Vrijdag is de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van mijnbouwgigant Vale S.A.. Bij deze vergadering uiten verschillende milieu- en mensenrechtenorganisaties hun zorgen over de continuering van mensenrechtenschendingen en vernieling van het milieu door mijnbouw van Vale over heel de wereld. Ze wijzen op bijna $50 miljard aan claims in lopende rechtszaken als een waarschuwing voor investeerders, waaronder pensioenfonds ABP. In maart is ook in Nederland een rechtszaak gestart naar aanleiding van de doorbraak van de Marianadam (3,8 miljard euro) in Brazilië.
-
Nieuws / 8 februari 2024De lakmoesproef van de vernietigende racebaan in Lombok
Een racebaan voor internationale motorraces in Lombok blijft mensenrechtenexperts over de hele wereld zorgen baren. Both ENDS samen met vele partners maakt zich steeds meer zorgen over de implicaties van het project voor de ethische normen van wereldwijde ontwikkelingsfinanciering in de toekomst en de waarborging van sociale- en ecologische standaarden.
-
Brief / 25 oktober 2022
Officiële verklaring van de Indonesische 'Coalition for Monitoring Infrastructure Development related to AIIB Statement of Anti Retaliation'
Het Mandalika International Street Circuit is een straatcircuit in de badplaats Mandalika in Centraal Lombok in de provincie West Nusa Tenggara. Het project, dat vooral bedoeld is om toeristen aan te trekken, wordt grotendeels gefinancierd door de Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB), waarin ook Nederland een aandeel heeft.
