Opinie: De blinde vlek van Nederlands klimaatbeleid is ons exportbeleid
Een verkorte versie van dit artikel werd op 18 november 2020 gepubliceerd in het FD.
We sluiten kolencentrales, we gaan van het gas af en we verduurzamen onze industrie. Maar onze inzet voor de wereldwijde klimaatcrisis stopt bij de grens. Want Nederland sponsort nog altijd de wereldwijde olie- en gasavonturen van Nederlandse fossiele bedrijven met 1,5 miljard euro per jaar aan staatsverzekeringen. Dankzij dit beleid raken arme landen als Mozambique verslaafd aan een fossiele economie zonder toekomst.
Nederland is een van de grootste sponsors van wereldwijde olie- en gasprojecten via de exportkredietverzekeringen van staatsverzekeraar Atradius DSB. Met Nederlands belastinggeld steunt Atradius de bouw van een oliehaven in Oman, pijpleidingen in Brazilië, een terminal voor vloeibaar gas in Mozambique en nog veel meer. Meer dan helft van alle Nederlandse exportkredietsteun is voor olie- of gasprojecten. Slechts 2 procent gaat naar hernieuwbare energie.
Dit is niet alleen in strijd met de internationale klimaatafspraken van Parijs, het is ook economisch kortzichtig. Exportkredietverzekeringen dekken de risico's voor fossiele projecten veel beter af dan voor hernieuwbaar. Daardoor blijven de fossiele projecten winstgevender voor banken en andere investeerders, worden groene alternatieven als te risicovol afgedaan en raken onze exportbedrijven achterop bij concurrenten die wel omschakelen.
Een goed voorbeeld is Mozambique, waar langs de kust een paar jaar geleden een enorme hoeveelheid aardgas werd gevonden. Onder andere Boskalis en Shell staan klaar om hier hun slag te slaan. Nederland en andere landen staan klaar om met belastinggeld de financiële risico's af te dekken voor verschillende bedrijven. En de risico's, die zijn groot.
Lokale gemeenschappen verzetten zich tegen de gaswinning, omdat ze gedwongen worden te verhuizen. Zij raken behalve hun huis, ook hun inkomsten uit landbouw en visserij kwijt en ze worden nauwelijks gecompenseerd. Bovendien wordt de regio geteisterd door zowel militairen als islamistische milities die mensen opjagen en tiranniseren. Honderdduizenden mensen zijn op de vlucht geslagen. De milities hebben ook de havenstad bezet waar oliebedrijven hun vloeibaar gemaakte gas willen exporteren. Toch blijven deze bedrijven zich op dit megaproject storten alsof er niets aan de hand is, met steun van Nederland en anderen.
Over een jaar of 30 moet het grootste deel van de wereld verlost zijn van olie, gas en kolen. Maar Mozambique staat nu op het punt om visserij, landbouw en kansen voor toerisme opzij te schuiven in ruil voor een economie die afhankelijk wordt van aardgas, dat bovendien in vloeibare vorm de wereld over zal gaan, en niet de fornuizen van Mozambikanen van vuur zal voorzien. En Nederland stimuleert dat met naar verluidt 640 miljoen dollar aan exportsteun. Landen als Mozambique worden afhankelijk van een fossiele economie zonder toekomst, dankzij onze exportsteun.
Het is de hoogste tijd om deze blinde vlek weg te poetsen. Onze klimaatverantwoordelijkheid stopt niet bij de grens. We kunnen vandaag nog besluiten om geen nieuwe exportsteun meer te geven aan wereldwijde fossiele projecten. Dat is beter voor de planeet, het is beter voor een duurzame ontwikkeling van arme landen en het stimuleert onze exporterende bedrijven om sneller te verduurzamen, zodat ook onze economie sneller klaar is voor de toekomst.
Niels Hazekamp is beleidsadviseur bij Both ENDS. Freek Bersch is campagneleider economie bij Milieudefensie. Rosa van Driel is beleidsadviseur van Building Change.
Lees meer over dit onderwerp
-
Nieuws / 21 juli 2020
Verzekert Nederland omstreden gaswinningsproject in Mozambique?
Eind vorige week maakte olie- en gasbedrijf Total bekend dat de Nederlandse overheid via haar exportkredietverzekeraar Atradius DSB onderdeel uitmaakt van een financieringspakket aan een omstreden gaswinningsproject in Mozambique. Het project, waar verschillende Nederlandse en buitenlandse bedrijven bij betrokken zijn, heeft grote gevolgen voor de plaatselijke bevolking en de natuur in de omgeving. Welk Nederlands bedrijf de overheid zou gaan verzekeren is nog onduidelijk.
-
Nieuws / 1 april 2021
De gaswinning verergerde de toch al ellendige situatie in het noorden van Mozambique
Both ENDS is geschokt door de dramatische berichten van de afgelopen dagen over aanslagen in Palma, Cabo Delgado, Mozambique. Onze gedachten gaan uit naar de dodelijke slachtoffers, naar hen die nog steeds vermist zijn en naar nabestaanden en dierbaren. Both ENDS staat in nauw contact met lokale partnerorganisaties om hen waar mogelijk te ondersteunen. Er worden nog steeds veel mensen vermist, ook leden van boerenvakbond UPC waarmee Both ENDS nauw samenwerkt.
-
Externe link / 24 augustus 2022
Doorbraak: breuk met fossiele brandstoffen (Jaarverslag 2021)
Both ENDS werkt wereldwijd met partners eraan de stem van gemeenschappen te laten klinken, die elke dag de gevolgen van onduurzaam financieel beleid voelen: klimaatverandering, milieuvervuiling, gedwongen verhuizingen. Al twee decennia vragen we daarbij aandacht voor een relatief onbekend financieel instituut: de exportkredietverzekeraars.
-
Nieuws / 22 november 2021
E3F, ‘Exportfinanciering voor de Toekomst’ biedt Nederland mooie kansen
Exportondersteuning – en vooral die aan fossiele projecten – staat recentelijk flink in de belangstelling. En dat is maar goed ook, want alleen al in Nederland hebben we het over fossiele exportsteun ter waarde van 1,5 miljard euro per jaar. Tijdens de klimaattop in Glasgow lanceerde het Verenigd Koninkrijk een verklaring waarin zij beloven voor het einde van 2022 te stoppen met het verlenen van exportsteun aan fossiele projecten. Na enige aarzeling sloot ook Nederland zich aan bij de verklaring – die inmiddels al door bijna veertig landen en financiële instellingen is getekend.
-
Nieuws / 12 juli 2021
WOB-verzoeken rondom exportsteun voor Mozambique gasproject
Begin dit jaar ondersteunde de overheid Nederlandse bedrijven met verzekeringen ter waarde van 903 miljoen euro, om hun deelname aan een gigantisch aardgasproject
in het Noorden van Mozambique mogelijk te maken. Both ENDS is al jaren, samen met partners uit Mozambique en Nederland, in gesprek met de exportkredietverzekeraar Atradius DSB en de verantwoordelijke ministeries van Financiën en Buitenlandse Zaken over de mogelijke financiële, milieu- en sociale risico's van het gasproject. -
Nieuws / 15 april 2021
Nieuw initiatief voor afbouwen exportsteun voor fossiel niet ambitieus genoeg
Op woensdag 14 april lanceerden zeven landen, waaronder Nederland, een initiatief genaamd Export Finance for Future (E3F), waarin ze een aantal ambities vastleggen met betrekking tot het afbouwen van exportondersteuning voor de fossiele sector. Vele NGOs wereldwijd, waaronder in Nederland onder andere Both ENDS, hebben de laatste jaren opgeroepen tot het opzetten van een dergelijk initiatief en we zijn dan ook blij met deze stap. Om resultaten te behalen en bij te dragen aan de klimaatdoelen van Parijs, zullen de landen zich echter moeten committeren aan veel ambitieuzere doelen dan die welke nu zijn opgesteld. Bezorgde maatschappelijke organisaties, inclusief Both ENDS, stelden daarom een verklaring op met de volgens hen zwakke punten van het door E3F voorgestelde beleid, aangevuld met aanbevelingen voor verbeteringen.
-
Publicatie / 18 juni 2017
-
Voor de pers / 18 november 2019
Persbericht: Overheid ondermijnt eigen klimaatbeleid met exportkredietverzekering
Nederland verstrekt jaarlijks exportkredietverzekeringen en –garanties ter waarde van 1,5 miljard euro aan Nederlandse bedrijven die actief zijn in de olie- en gassector in het buitenland. Deze ondersteuningbedraagt anderhalf keer het jaarlijkse bedrag dat het kabinet-Rutte uittrekt voor klimaatinitiatieven wereldwijd. De beoogde effecten van het Nederlandse internationale klimaatbeleid worden door deze fossiele exportsteun meer dan teniet gedaan. Dat is de conclusie van een nieuw rapport van Both ENDS, dat vandaag is gepubliceerd.
-
Publicatie / 17 november 2019
-
Brief / 4 mei 2023
Brief NGO's aan exportkredietverzekeraar: MVO-beleid moet steviger
De Nederlandse overheid verleent via haar exportkredietverzekeraar Atradius DSB (ADSB) exportsteun aan bedrijven die activiteiten in het buitenland ondernemen. De staat wil dat projecten die het verzekert geen negatieve gevolgen hebben voor mens en milieu en stelt daarom eisen rondom maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Over het MVO-beleid liep tot eind april een consultatie waarop een coalitie van dertien maatschappelijke organisaties uit binnen- en buitenland, waaronder Both ENDS en Milieudefensie, heeft gereageerd.
-
Blog / 17 februari 2018
Stoppen van subsidies voor olie en gas is wel degelijk zinvol
Op 7 februari stond in Trouw een artikel over het afschaffen van subsidies voor fossiele brandstoffen. Dit zou een beperkte klimaatwinst opleveren. Het onderzoek waar het artikel op is gebaseerd, toont echter het tegenovergestelde aan. Niels Hazekamp (Both ENDS) en Laurie van der Burg (ODI) schreven er een kort opinieartikel over.
-
Nieuws / 27 november 2020
Klimaatzaak tegen Shell is juist voor het mondiale Zuiden cruciaal
Volgende week begint de Klimaatzaak die Milieudefensie tegen Royal Dutch Shell heeft aangespannen om het bedrijf te dwingen te stoppen met het veroorzaken van gevaarlijke klimaatverandering en een meer duurzame koers te gaan varen. Zes Nederlandse organisaties besloten mede-eiser te worden. Onder hen ActionAid en Both ENDS, organisaties die buiten de Nederlandse grenzen werken aan mensenrechten, gendergelijkheid, milieu en duurzame ontwikkeling. Op het eerste gezicht niet heel voor de hand liggend? Juist wel, zeggen Nils Mollema (ActionAid) en Niels Hazekamp (Both ENDS).
-
Voor de pers / 19 mei 2021
Ondanks geweld 900 miljoen euro Nederlandse exportsteun naar Van Oord in Mozambique
Op 25 maart jl, een dag na bloedige aanslagen in Noord-Mozambique, besloot de Nederlandse staat tot een exportkredietverzekering ter waarde van 900 miljoen euro voor de activiteiten van baggeraar Van Oord in het land. Het bedrijf voert baggerwerkzaamheden uit in een zeer omstreden gasproject dat volgens Mozambikaanse belangengroepen een belangrijke rol speelt in het escalerende geweld in de regio. Maatschappelijke organisaties Both ENDS, Milieudefensie en Oil Change International en de Mozambikaanse organisaties waarmee zij samenwerken, zijn geschokt over de gang van zaken en roepen de Nederlandse overheid en de Nederlandse exportkredietverzekeraar Atradius DSB ter verantwoording.
-
Publicatie / 11 november 2020
-
Dossier /
Gas in Mozambique
In 2011 werd in het noorden van Mozambique, in de kustprovincie Cabo Delgado, één van de grootste gasvoorraden ter wereld gevonden. Er wordt in totaal 25 miljard dollar geïnvesteerd om het gas te kunnen winnen. Tientallen multinationals en financiers zijn betrokken bij deze snelle ontwikkelingen. Voor mensen die in Cabo Delgado wonen is het heel moeilijk om enige invloed uit te oefenen op de plannen en activiteiten, terwijl zij de negatieve gevolgen ondervinden. Zij raken land kwijt door de komst van al deze bedrijven.
-
Publicatie / 15 maart 2023
-
Blog / 19 september 2019
Er ligt een kans van 1,5 miljard euro op de Vergeten Klimaattafel
Beloon risicovol internationaal ondernemen in groen en stop met de hulp aan de internationale fossiele industrie
Het klimaat is ‘hot’. Iedereen praat erover. ‘Iedereen doet wat’ roept de overheid in haar recent gestarte publiekscampagne. Goed plan. Laten we echt wat doen. Te beginnen met een stop op onze ondersteuning van de internationale handel door onze eigen Nederlandse multinationals in fossiele energie. Een kans van 1,5 miljard euro waarmee we klimaatverandering op internationale schaal kunnen tegengaan en tegelijkertijd onze innovatieve ondernemers een impuls kunnen geven. Vandaag aan de Vergeten Klimaattafel gaat het over de kansen voor Nederland om echt impact te hebben. En die kansen zijn gigantisch. Want ons grote geld en onze invloed zit in het buitenland.
-
Nieuws / 4 mei 2021
Is de steun van onze exportkredietverzekering aan fossiele projecten legaal?
Vandaag is door twee onafhankelijke experts een juridisch advies uitgebracht over de internationaalrechtelijke verplichtingen van landen en hun exportkredietverzekeraars (EKV's) in relatie tot exportsteun voor fossiele brandstoffen. Volgens dit advies moet de uitstoot van fossiele brandstoffen en daaraan gerelateerde infrastructuur dringend worden verminderd.
-
Publicatie / 17 februari 2022
-
Nieuws / 8 november 2021
Nederland stopt toch met fossiele exportondersteuning
Vandaag werd bekend dat Nederland alsnog aansluit bij een kopgroep van landen, waaronder de Verenigde Staten, Canada en Italië, die in Glasgow op de klimaattop op 4 november verklaarden te zullen stoppen met internationale steun voor fossiele energieprojecten.
Both ENDS heeft hier samen met organisaties in binnen- en buitenland jarenlang op gehamerd, en we zijn dan ook heel erg blij met deze stap. Uiteraard zullen wij de ontwikkelingen blijven volgen.