EU-Mercosur: kleine plus voor bbp, grote vraagtekens voor boeren en democratie
Een recent rapport van Wageningen Economic Research (WER) over de economische gevolgen van de handelsovereenkomst tussen de EU en Mercosur bevestigt wat maatschappelijke organisaties, beleidsmakers en vakbonden al jaren signaleren: deze overeenkomst biedt geen evenwichtig perspectief voor boeren en milieu. In plaats daarvan vergroot zij machtsongelijkheid en schuift zij lasten af op (kleinschalige) boeren. Bovendien dreigt de deal niet-duurzame praktijken te versterken die de klimaattransitie en het oplossen van milieuproblemen in zowel de EU als de Mercosur-landen bemoeilijken.
Een recent rapport van Wageningen Economic Research (WER) over de economische gevolgen van de handelsovereenkomst tussen de EU en Mercosur bevestigt wat maatschappelijke organisaties, beleidsmakers en vakbonden al jaren signaleren: deze overeenkomst biedt geen evenwichtig perspectief voor boeren en milieu. In plaats daarvan vergroot zij machtsongelijkheid en schuift zij lasten af op (kleinschalige) boeren. Bovendien dreigt de deal niet-duurzame praktijken te versterken die de klimaattransitie en het oplossen van milieuproblemen in zowel de EU als de Mercosur-landen bemoeilijken.
Voorstanders in Nederland en Europa prijzen het akkoord vaak als groeimotor en als instrument om de handelsrelaties van de EU te verbreden. De Tweede Kamer vroeg daarom expliciet om een geactualiseerde effectbeoordeling. Het WER-rapport “Effecten van het EU-Mercosur-akkoord op de Nederlandse economie: update van een onderzoek uit 2020”, in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken, levert die onderbouwing.
Geringe macro-effecten, geconcentreerde sectorale schade
Het WER-rapport laat zien dat het macro-economisch voordeel voor Nederland verwaarloosbaar is: in 2040 een bbp-stijging van ongeveer 0,02 procent (circa 239 miljoen euro). Voor de EU als geheel is de geraamde groei nog kleiner. Achter die kleine plus gaan echter duidelijke minnen schuil: de modelresultaten tonen substantiële negatieve effecten in specifieke landbouwketens, met name in de rundvlees(verwerking). Andere ketens ondervinden eveneens druk, maar niet uniform en minder sterk. Voor bedrijfsinkomens rapporteert WER gemiddelde dalingen bij enkele bedrijfstypen; het zijn modelgemiddelden en effecten kunnen per bedrijf verschillen. Samen genomen vergroot de overeenkomst de druk op een sector die al midden in een noodzakelijke transitie zit: klimaatdoelen halen, stikstof terugdringen, zich aanpassen aan extremer weer en boeren meer zeggenschap geven.
Milieu en mensenrechten: zorgen buiten de WER-scope, maar wel reëel
Het is belangrijk om te benadrukken dat WER geen effecten op milieu, ontbossing of biodiversiteit modelleert. Onze zorgen hierover baseren wij op andere analyses en de ervaringen van partnerorganisaties. Onafhankelijke beoordelingen (zoals die van het Veblen Institute) wijzen op het ontbreken van afdwingbare verplichtingen in het duurzaamheidshoofdstuk en op zwakke handhavingsmogelijkheden. Lagere tarieven zullen naar verwachting de export-gedreven productie van rundvlees en soja in Mercosur-landen stimuleren, twee sectoren die sterk samenhangen met ontbossing in het Amazonegebied en de Cerrado. Zonder harde, handhaafbare afspraken over ontbossingsvrije ketens en mensenrechten ontstaat het risico dat de Europese duurzaamheidsagenda, inclusief de EUDR, wordt ondermijnd.
Procedurele zorg: “splitsen” holt democratische toetsing uit
Los van WER’s economische bevindingen baart de gekozen procedure zorgen. De Europese Commissie wil het akkoord “splitsen”: het handelsdeel als EU-only door de Raad (gekwalificeerde meerderheid) en het Europees Parlement loodsen, terwijl de politieke en samenwerkingspijlers op de lange baan gaan. Daarmee staan nationale parlementen buitenspel, kan het handelsdeel voorlopig in werking treden, en blijven juist de waarborgen voor mensenrechten en duurzaamheid in het ‘politieke’ deel hangen. Meer dan 200 volksvertegenwoordigers hebben eerder al benadrukt dat volledige, niet-gesplitste democratische toetsing van het akkoord niet onderhandelbaar is.
Koers kiezen: versterk boeren, klimaat en legitimiteit
De conclusies van WER sluiten aan bij het consequente standpunt van de Tweede Kamer sinds 2020. Gegeven de verwaarloosbare macro-winst en de geconcentreerde sectorale schade, plus de reële duurzaamheid- en legitimiteitsrisico’s, is het logisch en noodzakelijk dat Nederland zich in de Raad tegen dit akkoord uitspreekt en inzet op volledige, niet-gesplitste behandeling met bindende en afdwingbare waarborgen. De wereld is onrustig, met tariefoorlogen en geopolitieke druk. Juist daarom moet Europa betrouwbaar blijven: geen korte-termijntrucs, maar regels en afspraken die uitlegbaar en handhaafbaar zijn. Zo bouwen we aan gelijkwaardige partnerschappen en een toekomstbestendige landbouw en handel, hier en in de Mercosur-landen.
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /Internationale handel en investeringen met oog voor mens en milieu
Het netwerk van internationale handels- en investeringsverdragen is groot en onoverzichtelijk; Nederland alleen al heeft meer dan 70 bilaterale investeringsverdragen (BITs) en is betrokken bij de handels- en investeringsverdragen die de EU afsluit, zoals met de Zuid-Amerikaanse Mercosur-landen of met Indonesië.
-
Dossier /Handelsverdragen
Handelsverdragen hebben vaak niet alleen vergaande gevolgen voor de economie van een land, maar ook voor mens en milieu. Vooral de meest kwetsbare groepen zijn de dupe van internationale handelsverdragen.
-
Dossier /Wetlands without Borders
Via het Wetlands without Borders-programma zetten we ons in voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord beheer van het wetlandsysteem La Plata Basin in Zuid-Amerika.
-
Nieuws / 5 november 2025Nieuwe ISDS-claim tegen Nederland: Petrogas daagt de staat voor arbitragetribunaal over solidariteitsbijdrage en bronbelasting op royalty’s
SOMO en Both ENDS veroordelen scherp de nieuw aan het licht gekomen arbitragezaak die is aangespannen door Petrogas, een Omaans olie- en gasbedrijf dat twee gasvelden in de Nederlandse Noordzee exploiteert. Het bedrijf klaagt de Nederlandse staat aan op basis van de investor-state dispute settlement (ISDS) clausule in het bilaterale investeringsverdrag tussen Nederland en Oman.
-
Publicatie / 16 oktober 2025
-
Nieuws / 6 oktober 2025Van Entebbe naar Accra: het maatschappelijk middenveld herschrijft de regels van investeringen
Door Fernando Hernández Espino en Bart-Jaap Verbeek
Bijna een jaar nadat het Afrikaanse maatschappelijk middenveld in Oeganda bijeenkwam om de Verklaring van Entebbe aan te nemen, blijft de oproep om het internationale investeringsbestuur te hervormen aan kracht winnen. Van 6 tot en met 9 oktober komen meer dan 50 maatschappelijke organisaties uit West-Afrika – onder andere uit Ghana, Senegal, Nigeria, Ivoorkust, Kameroen, Gambia en Sierra Leone – én uit Kenia en Latijns-Amerika samen in Accra, om de visie van de Verklaring verder te verdiepen en in de praktijk te brengen.
-
Nieuws / 23 september 2025Met de ondemocratische splitsing van de EU-Mercosur deal laat Europa de kans schieten om voorop te lopen met rechtvaardige handel
De afgelopen tijd schreven vele kranten over de Brusselse haast om het handelsverdrag tussen de EU en de Zuid-Amerikaanse Mercosur landen te bezegelen. Volgens de Europese Commissie hoeven nationale parlementen daar niet mee in te stemmen, doordat ze het handelsgedeelte en het “politieke” gedeelte, hebben opgeknipt. Dit “splitsen” betekent dat het handelsdeel als EU-only besluit door de Europese Raad en het Europees Parlement kan worden goedgekeurd, terwijl nationale parlementen buitenspel staan en het politieke-samenwerkingsdeel op de lange baan gaat. Both ENDS en partners maken zich hierover grote zorgen en roepen de Nederlandse regering op om tégen dit akkoord uit oude doos te stemmen.
-
Nieuws / 22 september 2025EU-Indonesië handelsakkoord bedreigt gemeenschappen en milieu
Op 23 september hebben de Europese Unie en Indonesië hun onderhandelingen over de EU-Indonesië Comprehensive Economic Partnership Agreement (CEPA) afgerond, een vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en Indonesië. Both ENDS hekelt deze overeenkomst omdat deze de belangen van bedrijven boven die van lokale gemeenschappen en het milieu stelt.
-
Nieuws / 9 september 2025Vereenvoudiging mag geen verzwakking betekenen: waarom de EUDR en andere milieuwetgeving sterk moeten blijven
Both ENDS waarschuwt dat het huidige debat over de “vereenvoudiging” van EU-milieuwetgeving geen excuus mag worden om broodnodige waarborgen te verzwakken of uit te stellen. In eerdere bijdragen aan de totstandkoming van de EU-verordening ontbossingsvrije producten (EUDR) bracht Both ENDS de stemmen van lokale en inheemse, bosafhankelijke gemeenschappen over, die de EU herhaaldelijk opriepen verantwoordelijkheid te nemen voor de grootschalige ontbossing die samenhangt met Europese import. Zij benadrukten hoe ontbossing de biodiversiteit vernietigt, klimaatstabiliteit ondermijnt en hun rechten, bestaansmiddelen en culturen aantast.
-
Blog / 12 augustus 2025Nikkelwinning voor de energietransitie: wie legt verantwoording af voor de schade?
Door Marius TroostIn juni van dit jaar was onze collega Marius in Indonesië om onderzoek te doen naar de nikkelindustrie aldaar. Zie hier zijn (Engelstalige) fotoverslag.
-
Dossier /Naar een sociaal en ecologisch rechtvaardige energietransitie
Om de klimaatcrisis aan te pakken moeten we dringend overschakelen van fossiele brandstoffen naar schone, hernieuwbare energie. Deze overgang gaat echter niet alleen over het veranderen van energiebronnen. Het vereist een inclusief en eerlijk proces dat systemische ongelijkheden en veeleisende consumptiepatronen aanpakt, dat prioriteit geeft aan ecologische en sociale rechtvaardigheid en dat fouten uit het verleden niet herhaalt.
-
Blog / 17 juli 2025Een drama voor boeren hier én daar
Het handelsakkoord met Zuid-Amerika is slecht voor boeren, klimaat en biodiversiteit, hier én daar: tijd om dit akkoord definitief van tafel te vegen, vindt Fernando Hernandez, senior beleidsmedewerker handel en investeringen van Both ENDS. -
Nieuws / 2 juli 2025Reactie FGG Alliantie op beleidskader ‘Focus’: Belangenbehartiging - internationaal en in Nederland - cruciaal voor eerlijke handel
Op 27 juni 2025 presenteerde demissionair minister Veldkamp via een Kamerbrief de contouren van het nieuwe subsidiekader ‘Focus’. Met de voorgangers van dit beleidskader, Samenspraak en Tegenspraak en Power of Voices, heeft Nederland jarenlang een voorlopersrol gespeeld. Nederland ontving internationale lof - door de nadruk te leggen op pleiten en beïnvloeden als effectieve strategie voor duurzame ontwikkeling én door de link tussen hulp en handel te erkennen.
-
Nieuws / 5 juni 2025Opinie: Nieuwe handelspartners, maar niet op de oude voet
Sinds de handelsoorlog en ‘tariffs’ van President Trump staat internationale handel weer volop in de schijnwerpers. In Europa en in Nederland neemt de roep toe om daarom razendsnel nieuwe vrijhandelsakkoorden te sluiten, zo ook in recente opinies in FD en de Volkskrant. Maar dat is de verkeerde reflex, schrijft Marius Troost op Joop.nl -
Blog / 31 maart 2025Internationale samenwerking en solidariteit zijn in het belang van Nederland én Afrika
Door Melvin van der VeenDeze blog is bij Vice Versa verschenen.
-
Externe link / 28 maart 2025Eerlijke handel en gelijkwaardige relaties: pas dán kan Kenia echt op eigen benen staan
Verschillende media besteedden afgelopen week aandacht aan de omslag van “hulp” naar “handel”, mede naar aanleiding van het staatsbezoek van het Koninklijk paar aan Kenia. Het zou goed zijn voor Kenia om nu op eigen benen te gaan staan. Maar dat kan alleen als gelijkwaardigheid centraal staat in handel en internationale samenwerking. En dat is nu allerminst het geval, betoogt onze directeur Karin van Boxtel op opinieplatform Joop.nl
-
Blog / 27 maart 2025Eerlijke handel en gelijkwaardige relaties: pas dán kan Kenia echt op eigen benen staan
Door Karin van BoxtelDit artikel is bij Joop verschenen.
-
Nieuws / 21 maart 2025Koninklijk paar bezoekt Thogoto Forest: groene oase aan de rand van Nairobi
Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima hebben afgelopen dinsdag een bezoek gebracht aan het Thogoto Forest, als onderdeel van hun staatsbezoek aan Kenia. Ze hebben er kunnen zien wat de impact is van het werk van onze partner MCDI in het gebied: een hersteld bos, schoon water en boeren die hun levensonderhoud kunnen verdienen met de verkoop van hun agroecologische producten.
-
Voor de pers / 18 februari 2025Trade deal fueling resource grab? 120+ groups from Europe and Indonesia sound the alarm
Dit persbericht is alleen beschikbaar in het Engels
-
Nieuws / 22 januari 2025
