Inclusive finance for land governance: A conversation with donors

Het Women Environmental Programme Burkina Faso (WEP BF of WEP) is leidend in genderspecifieke klimaatsoplossingen, door de advocontwikkelingspositie rechtstreeks in de hand te leggen van boeren. "In Burkina Faso spelen vrouwen een cruciale rol in de landbouwproductie en het beheer van natuurlijke hulpbronnen, maar ze worden nog steeds geconfronteerd met systemische belemmeringen voor landeigenaarschap", legt een WEP-teamlid uit. "Ondanks de wettelijke bepalingen blijven diepgewortelde constitutionele normen de boventoon voeren, waardoor de toegang van vrouwen tot land beperkt blijft tot alleen het recht van de enkeling, dat bemiddeld moet worden door mannelijke familieleden."

In Mozambique is land meer dan alleen grondgebied. Het is de basis van levensonderhoud, cultuur en autonomie voor veel gemeenschappen. Wanneer er bedrijven arriveren die grote stukken land opeisen voor mijnbouw, olie-exploratie of landbouw, staan de bewoners voor grote uitdagingen om hun rechten te doen gelden. De Landwet van Mozambique (1997) geeft gemeenschappen gebruikersrechten, wat ervoor zorgt dat ze land kunnen inzetten voor hun eigen levensonderhoud of culturele doelen.

Dit door FCDO gesteunde project, onderdeel van het GAGGA-programma, bracht zes door vrouwen geleide, community-based organisaties van over de hele wereld samen om te onderzoeken hoe zij omgaan met de gecombineerde uitdagingen van klimaatverandering, genderongelijkheid en conflict. Via een benadering van Feminist Participatory Action Research documenteerden de organisaties strategieën variërend van landrechten-activisme tot klimaatresistente landbouw. Daarbij werd zichtbaar hoe industrieën, militarisering en patriarchale systemen uitsluiting en onveiligheid in de hand werken. Hun bevindingen informeren inmiddels beleidsmakers en donoren over de noodzaak om leiderschap van vrouwen aan de basis beter te ondersteunen. In onderstaande Q&A deelt projectleider Tamara Mohr meer over het onderzoek, de belangrijkste inzichten en de bredere impact ervan.

Onlangs waren we met een groep collega's in het voedselbos Ketelbroek, een project van Voedselbos-pionier Wouter van Eck en onze eigen Pieter Jansen. Wat een prachtige plek! Gelegen tussen akkers met raaigras, bieten of aardappels, is het Voedselbos een groene oase. Het gezang van de vogels is alom aanwezig en er zoemt en fladdert van alles rond. Ook hazen, dassen, vossen en wilde zwijnen komen er regelmatig op bezoek. En niet te vergeten: bevers.

LILAK werkt al meer dan tien jaar samen met inheemse vrouwengroepen en richt zich op capaciteitsopbouw en het opkomen voor het recht op land, het milieu en lichamelijke autonomie. Ondanks de erkenning en het vertrouwen van bondgenoten, was de reis een uitdaging. LILAK begon met beperkte middelen en kreeg te maken met weerstand, vooral van patriarchale leiders en de staat, die hen vaak als tegenstanders bestempelden. Desondanks gingen ze door met hun werk, geworteld in solidariteit en zusterschap.

Van oudsher leeft de Sengwer-gemeenschap in harmonie met hun omgeving, waarbij ze voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van natuurlijke hulpbronnen uit het bos, en natuurbehoud onderdeel is van hun dagelijks leven. Recent overheidsbeleid gericht op bosbescherming heeft echter hun toegang tot deze voorouderlijke gronden beperkt. Hoewel deze regels bedoeld zijn om het milieu te beschermen, gaan ze vaak voorbij aan de traditionele beschermingspraktijken van inheemse gemeenschappen zoals de Sengwer, die al generaties lang natuurlijke rentmeesters zijn van deze gebieden.  Geconfronteerd met deze beperkingen heeft de Segerger Women's Conservation Group hun inspanningen voor natuurbehoud geïntensiveerd, omdat ze het zien als zowel een culturele plicht als een middel om hun erfgoed te beschermen.

Fórum Suape besloot verschillende vrouwengroepen in hun netwerk te helpen. Eerst wilden ze inzicht krijgen in de wensen en behoeften van elke groep, met als doel het stimuleren van collectief denken en het begrijpen van hun collectieve belangen en doelen. Er werden vijf groepen geselecteerd, waarvan één groep moeite had om zich te organiseren. Zij kwamen niet verder en ontvingen het geld niet. De andere vier hadden prachtige resultaten.

Collectivo CASA in Bolivia, met steun van Both ENDS en Dare to Trust, vond veel voldoening in het helpen van vrouwelijke verdedigers met persoonlijke en economische behoeften. Dankzij deze steun konden de vrouwen hun behoeften onder woorden brengen en een gezamenlijke visie ontwikkelen voor hun vooruitgang. Hoewel het duurzaam beheren van fondsen uitdagingen met zich meebracht, toonden de vrouwenverdedigers hun vaardigheden door snel een 'Plan voor Goed Leven' ('Buen Vivir' in het Spaans) op te stellen waarin gezondheid, economie, empowerment en voedselproductie aan bod kwamen.