Samen tegen verwoestijning in de Braziliaanse Sertão

In 2012 richtten meer dan 135 boerenfamilies de Association of Agroecological Farmers of the Araripe (ECOARARIPE) op. In de loop der jaren is ECOARARIPE gegroeid en op dit moment zijn meer dan 500 boerenfamilies aangesloten bij de vereniging. Het belangrijkste doel is om de leden te ondersteunen in de productie, het bewerken en het vermarkten van hun producten en om te pleiten voor beleid dat boeren in staat stelt om hun landbouw te verduurzamen.

Maar niet alleen het milieu is een uitdaging. Het levensonderhoud van boeren wordt ook bedreigd door de grootschalige landbouwindustrie. Deze industrie wint langzaam maar zeker terrein en wordt ondersteund door wetgeving die in het leven werd geroepen onder de conservatieve Bolsonaro. Grootschalige veehouders bijvoorbeeld, wordt geen strobreed meer in de weg gelegd als ze zich het schaarse beschikbare water willen toe-eigenen voor hun bedrijf.  De gedachte erachter is dat grote (landbouw)industrie leidt tot export, en export levert geld op. Om dezelfde reden doet de huidige Braziliaanse overheid maar weinig om de uitdagingen van klimaatverandering tegen te gaan. Dit terwijl gebieden als de Sertão zwaar getroffen worden door de veranderende klimaatomstandigheden.

Biologische ongediertebestrijding

Voor kleinschalige boeren is het advies van gespecialiseerde NGO's belangrijk. CAATINGA is een van die ondersteunende organisaties (zie ook onze publicatie "Unlocking Public Finance for Agroecology"). Zij helpen de boeren van de Sertão do Araripe om meer te leren over agro-ecologische methoden. De coördinator van CAATINGA, Paul Pedro De Carvalho, legt uit: "Wij trainen boeren met betrekking tot het behoud van water, gezonde bodems en biodiversiteit. We proberen technieken uit om gedegradeerd land te herstellen. Deze worden daarna geëvalueerd, verbeterd en opnieuw geprobeerd. Daarbij wordt vooral gekeken naar zaken als biologische ongediertebestrijding en het gebruik van natuurlijke plantbeschermingsmiddelen. Wij gebruiken bijvoorbeeld 'lokplanten' zoals sesam om insecten van de katoenplanten weg te houden en plagen onder controle te houden. Ook stimuleren we wisselteelt, de inzet van trekdieren om te ploegen en gewasbehandeling om de bodemgezondheid te behouden en te herstellen." Als gevolg van het bodemherstel en de grotere biodiversiteit hebben de boeren hun productiviteit verhoogd en hun financiële autonomie versterkt.

De steun is niet alleen technisch. Via CAATINGA worden de relatief geïsoleerde boeren van de Sertão ook in contact gebracht met een regionaal, nationaal en globaal netwerk van boeren en specialisten in agro-ecologie, specifiek voor semi-aride ('half-droge') gebieden. Zij wisselen informatie uit en delen succesvolle werkwijzen met elkaar. "Werken binnen een netwerk vergroot de effectiviteit van agro-ecologie", zegt Paulo Pedro De Carvalho. Op internationaal niveau maakt CAATINGA onderdeel uit van het internationale Drynet netwerk. Op vier continenten werken de Drynet-leden in ecosystemen die vatbaar zijn voor landdegradatie en verwoestijning. Drynet pleit voor beleid dat duurzaam landgebruik en herstel door lokale gemeenschappen ondersteunt. Via Drynet is CAATINGA verbonden met Both ENDS.

CAATINGA heeft succesvolle alternatieven bedacht voor het overheersende model van landconcentratie en landbouwmodernisering dat is gebaseerd op ontbossing en het gebruik van synthetische pesticiden en meststoffen. "Wij zijn pleitbezorgers voor de toegang tot land voor boeren en voor hun deelname aan beleidsvorming."

Een kwestie van overleven

'A união faz a força' – samen staan we sterk – zeggende boerenfamilies in de Araripe . Dat is misschien een cliché, maar in de Sertão is het een kwestie van overleven. Samenwerken is de enige manier om aan de armoede te ontsnappen en om een waardig leven op te bouwen. De boeren delen productievoorzieningen die hen in staat stellen om hun gewassen te verwerken tot producten die meer geld opbrengen. Tijdens het jaarlijkse oogstfeest in het gebied, presenteren de leden van ECOARARIPE dan ook vol trots hun flessen ecologisch geproduceerde sesamolie en andere hoogwaardige producten die door de boeren zijn gemaakt en die zijn verwerkt met behulp van hun gezamenlijke voorzieningen.

Biodiversiteit is een belangrijke factor voor de duurzaamheid van het levensonderhoud van de boerenfamilies. Het behoud van de biodiversiteit ligt voor een groot deel in de handen van de boerenfamilies die vaak hun land al tientallen jaren hebben bewerkt. Alle gezinnen van ECOARARIPE hebben eigen zaadbanken en de meesten zijn daarnaast deelnemers van de Community Seed Banks. Deze banken – of opslagplaatsen - zijn essentieel voor het verhogen van de zaaddiversiteit, het behoud van inheemse zaden die van generatie tot generatie worden doorgegeven, en het vergoten van de voedselautonomie en -veiligheid van gezinnen.

ECOARARIPE biedt boeren de kans om prijzen vast te stellen die de kosten dekken van agro-ecologische productie en bewerking. Dit heeft bijgedragen aan een hernieuwde relatie tussen producent en consument op zowel het platteland als in de stad. En ten slotte, maar zeker niet onbelangrijk, is het initiatief ook succesvol geweest omdat het de interesse van andere boeren heeft gewekt om mee te doen.

De Sertão

De Sertão is een groot semi-aride – ofwel 'half-droog' - gebied in het noordoosten van Brazilië. Het gebied, dat zich uitstrekt over negen deelstaten in het noordoosten, wordt steeds vaker geteisterd door schaarse en onvoorspelbare regenval en langdurige periodes van droogte die heel schadelijk zijn voor de landbouw. Zonder slimme landbouw is een duurzaam levensonderhoud in de Sertão onmogelijk. De bodem raakt gedegradeerd, waardoor de volgende oogst nog moeilijker wordt. Honger is niet ongewoon in dit deel van de wereld.