ECOTON (of de achtbaan van Surabaya)

Zo komt het dat ik, met een jetlag en slaapgebrek na een lange reis en met mijn koffer nog in de auto, ineens in de hete zon op een brug sta naast vrouwen en mannen in witte pakken en met maskers op, die bezig zijn luiers uit het water te vissen. Ze trekken veel bekijks van het langskomende verkeer, en dat is precies de bedoeling.

De strijd tegen de luiers

ECOTON zet zich er onder andere voor in dat de mensen in en rond Surabaya niet langer de luiers van hun kinderen in de rivieren gooien. Ze doen dat vanwege het bijgeloof dat hun kinderen ziek worden als de luiers – met de rest van het afval – verbrand worden. ECOTON probeert daarom bewustwording te creëren over de gevolgen van het dumpen van luiers in de natuur: zo is uit onderzoek gebleken dat de vissen van de Brantas-rivier op grote schaal van geslacht veranderen door de chemicaliën in het water. Daarnaast pleit ECOTON bij lokale overheden voor speciale containers voor de luiers.

Soms lukt dat, maar later blijkt bij een bijeenkomst in de gemeente Sidoarjo dat de lokale milieu-afdeling er weinig in ziet. In deze stad zamelt een groep vrouwen recyclebaar afval in van buurtgenoten en verkoopt dat door aan een afvalverwerkingsfabriek. Ook deze vrouwen willen graag dat in hun stad luiercontainers worden geplaatst door de gemeente. Helaas krijgen ze nul op het rekest, maar deze vrouwen en ECOTON geven deze strijd niet zomaar op.

De strijd tegen de fabriek in Lakardowo

Hetzelfde geldt voor de vrouwen in Lakardowo. Deze week begint hun langverwachte rechtszaak tegen de lokale overheid, die onterecht de vergunning heeft verlengd van afvalverwerkingsfabriek Pt. PRIA. Deze fabriek zorgt namelijk voor een dermate ernstige vervuiling van water, bodem en gewassen, dat deze eigenlijk niet meer gebruikt kunnen worden. Desondanks heeft de burgemeester de vergunning verlengd, op basis van foutieve gegevens, onvolledige consultatie van de omwonenden en terwijl de verplichte Environmental Impact Assessment nog niet was afgerond.

ECOTON werkt al ruim een jaar met deze groep vrouwen aan de voorbereiding van de zaak. Ze leren over hun rechten, en krijgen ondertussen meer moed en zelfvertrouwen om op te staan tegen onrecht. De avond voor de eerste zitting gaan we nog een keer naar ze toe voor een laatste instructie en om protestborden te maken. De gemeenschap heeft namelijk 4 bussen gehuurd om met een grote groep voor het gerechtsgebouw te gaan demonstreren.

Als ik de vrouwen die op zullen treden als getuigen vraag om voor de camera hun verhaal te doen, twijfelen ze geen moment en staan me te woord als volleerde woordvoerders. Ik heb er dan ook alle vertrouwen in dat deze vrouwen in de rechtszaal een sterke indruk zullen maken. Nu maar hopen dat de rechter de vergunning van de fabriek intrekt en beveelt de bodem te saneren zodat de vrouwen van Lakardowo weer veilig voedsel kunnen verbouwen voor hun gezinnen.

De strijd voor een schone Brantas, van bron tot monding

Dit zijn maar twee van de vele projecten van ECOTON, waarvan vele met steun van Both ENDS. Ze werken met scholieren en vrouwen in de brongebieden van de Brantas zodat in ieder geval de oorsprong van de rivier schoon blijft. Met de door ECOTON ontwikkelde eenvoudige maar betrouwbare methode om de waterkwaliteit te meten stellen scholieren in Wonosalam elk kwartaal een rapportage op voor de lokale overheid, terwijl vrouwen uit het dorp zich inzetten voor behoud van een stuk bos rond drie bronnen van de rivier.

Ze meten de waterkwaliteit rond de afvoerpijpen van fabrieken die uitkomen op de rivier. Omdat de overheid alleen overdag meet, lozen veel fabrieken hun afvalwater 's avonds. Waarop de onderzoekers van ECOTON er 's nachts op uit trekken om watermonsters te nemen.

Ze vangen vissen en onderzoeken hun maaginhoud. Ze helpen gemeenschappen bij het opzetten van visschuilplaatsen. Ze leren gemeenschappen langs de rivier over duurzaam bosbeheer. Ze geven les op scholen over het belang van schone rivieren. En nog veel meer; ik heb in die paar dagen maar een fractie van hun werk gezien.

Onvermoeibare rivierbeschermers

Het team van ECOTON is een groep van onvermoeibare rivierbeschermers, die door het inzetten van verschillende tactieken – voorlichting, beleidsbeïnvloeding, onderzoek, juridische procedures en vreedzaam protest – niet alleen de gemeenschappen langs de rivier, maar ook lokale overheden kunnen overtuigen om actie te ondernemen.

En wat ik als communicatiemedewerker dan kan doen, is in hun achtbaan stappen en hun werk vastleggen. Om anderen te inspireren om het werk van ECOTON – en van veel andere partners van Both ENDS over de hele wereld – te steunen, te repliceren, en toe te juichen. Want deze mensen zijn helden die wel een applaus verdienen!