Energie uit Afrika: wel eerlijk graag
Dit artikel verscheen op dinsdag 4 juli 2023 in Trouw
Haal grondstoffen voor energie op een gelijkwaardige manier uit Afrika. Dat betogen Charity Migwi van 350Africa.org en Marius Troost van Both ENDS namens een groot aantal organisaties.
De relaties tussen Nederland en Afrikaanse landen worden veel gelijkwaardiger, zo belooft het kabinet in de 'Afrikastrategie' waarover de Tweede Kamer binnenkort debatteert. Maar wie beter leest, ziet dat de strategie gericht is op het veiligstellen van grondstoffen voor de Nederlandse energietransitie en veel minder op de belangen van de Afrikaanse landen waar die grondstoffen vandaan komen. Juist nu de energietransitie in een stroomversnelling komt, moet Nederland inzetten op duurzame, gelijkwaardige handelsrelaties waarbij mensenrechten, milieu en autonomie centraal staan.
Grondstoffen worden nu aan het mondiale Zuiden onttrokken voor weinig geld en vaak onder slechte arbeidsomstandigheden en door multinationale bedrijven geëxporteerd naar het Noorden. Lokale gemeenschappen in het Zuiden krijgen te lijden onder ontbossing, milieuvervuiling, uitbuiting en schade aan de gezondheid. In plaats van welvaart hebben veel grondstofrijke Afrikaanse landen enorme schulden en energie-armoede.
Voetafdruk
De disproportionele gevolgen die klimaatverandering heeft voor het Zuiden komen hier bovenop, vooral veroorzaakt door de fossiele voetafdruk van westerse landen. Vrouwen, meisjes en de inheemse bevolking worden extra hard geraakt.
De vraag naar (zeldzame) metalen en mineralen – voor windturbines, zonnepanelen en batterijen – zal snel fors toenemen. Om nog ergere klimaatverandering af te wenden moet Nederland snel helemaal afstappen van fossiele brandstoffen, zijn enorme energieverbruik en consumptie terugdringen en vol inzetten op hernieuwbare energie.
De grondstoffen daarvoor worden op dit moment voor een groot deel gewonnen op het Afrikaanse continent, door mijnbouwbedrijven die het met mensenrechten en milieuregels niet nauw nemen. Om te voorkomen dat de westerse energietransitie opnieuw decennia van milieuvervuiling, watertekorten en mensenrechtenschendingen veroorzaakt in Afrika, is het noodzaak de handel in mijnbouwproducten streng te reguleren. In de Afrikastrategie wordt daarover vooralsnog met geen woord gerept.
Met het enorme potentieel voor zon- en windenergie en de rijkdom aan transitiegrondstoffen hebben Afrikaanse landen een unieke kans om zelf een duurzaam energiesysteem op te zetten. Dat lukt alleen als het mondiale Noorden rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid centraal stelt in zijn energietransitie.
In de Afrikastrategie lijkt gelijkwaardigheid vooralsnog vooral van pragmatische aard: Afrikaanse landen weten dat ze veel grondstoffen hebben, maar zijn gewaarschuwd door het koloniale verleden. Om toegang te krijgen tot die grondstoffen, moet Nederland zich daarom anders opstellen.
Afhankelijkheid
Om gelijkwaardigheid te bereiken, lijkt het kabinet vooral instrumenten in te gaan zetten die al bestaan en die voortkomen uit een ongelijkwaardig verleden. De exportkredietverzekering bijvoorbeeld, die de risico's dekt van het Nederlandse bedrijfsleven, maar niet van de lokale bevolking. Deze exportkredietverzekering is weinig transparant en zwak als het gaat om het naleven van mensenrechten en milieunormen.
Hoe gaat de Nederlandse regering ervoor zorgen dat Afrikaanse landen zelf ook een hernieuwbare industrie kunnen opbouwen, in plaats van afhankelijk te zijn van buitenlandse bedrijven? En wat gaat Nederland doen aan zijn gigantische grondstoffenvoetafdruk, waarvoor gemeenschappen elders de prijs betalen?
Deze vragen worden in de Afrikastrategie nog niet beantwoord. Het is aan Kamerleden om daar helderheid over te krijgen.
Nederland heeft een historische kans om zijn energiesysteem op een eerlijke manier te hervormen. Dat betekent niet alleen afscheid nemen van het fossiele-energiesysteem, maar ook van het oneerlijke handelssysteem.
Dit stuk verscheen op dinsdag 4 juli 2023 in Trouw en is mede-ondertekend door de volgende organisaties: ActionAid, Both ENDS, CARE Nederland, Fair Climate Fund, Hivos, IUCN NL, Milieudefensie, Plan International, Save the Children, Simavi, WECF, WO=MEN Dutch Gender Platform en WWF-NL
Lees meer over dit onderwerp
-
Blog / 31 March 2025Internationale samenwerking en solidariteit zijn in het belang van Nederland én Afrika
Door Melvin van der VeenDeze blog is bij Vice Versa verschenen.
-
Brief / 20 February 2023
Brief van internationale maatschappelijke organisaties aan de Tweede Kamer: dicht de gaten in het Nederlandse beleid om de Glasgowverklaring uit te voeren.
In oktober 2022 publiceerde de Nederlandse regering een beleid ter uitvoering van de COP26-verklaring waarin ze beloofde om de overheidsfinanciering voor fossiele-brandstofprojecten in het buitenland eind 2022 stop te zetten. Helaas zitten er in het voorgestelde beleid nogal wat 'mazen' die het voor de Nederlandse overheid mogelijk maken om nog zeker een jaar grote fossiele projecten in het buitenland te blijven steunen. Deze projecten lopen vaak jaren en zullen nog tientallen jaren een negatieve impact hebben op de landen waar ze plaatsvinden.
-
Brief / 30 September 2022
NGO-brief aan Nederland roept op om beloften van COP26 spoedig uit te voeren
Vorig jaar op de klimaattop in Glasgow, ondertekende Nederland, samen met 38 andere overheden en instellingen, de zogenaamde Glasgow-verklaring. Met de ondertekening van deze verklaring zegde Nederland toe om per eind 2022 te stoppen met nieuwe directe publieke steun voor de internationale fossiele energiesector. Deze toezegging moet echter nog worden waargemaakt.
Met deze brief roepen 20 maatschappelijke organisaties Nederland op om, voorafgaand aan de Export Finance for Future (E3F) Summit op 3 november, bekend te maken hoe de beloften in de Glasgow-verklaring zullen worden uitgevoerd. De E3F-top is een belangrijke en uitgelezen kans voor Nederland om samen met alle andere E3F-leden de toezeggingen die vorig jaar in Glasgow zijn gedaan, na te komen.
Het recente E3F-transparantierapport concludeerde dat Nederland in de periode 2015-2020 zes maal maal zoveel transacties verzekerde in de fossiele-brandstoffenindustrie als in de hernieuwbare-energiesector. Het ging om 3 miljard euro aan verzekerde transacties in de fossiele-energiesector ten opzichte van slechts 0,5 miljard euro in de hernieuwbare-energiesector. Dit toont aan dat stoppen met Nederlandse exportsteun voor fossiel essentieel is om Nederlands beleid in lijn te brengen met de toezeggingen in Glasgow en met het Klimaatakkoord van Parijs.
-
Publicatie / 2 November 2021
-
Nieuws / 18 March 2025Misstanden rond TotalEnergies’ LNG project in Mozambique stapelen zich op; Nederlandse steun onverantwoord
Op vrijdag 14 maart kondigde het Frans Openbaar Ministerie aan een officieel onderzoek in te stellen naar TotalEnergies’ betrokkenheid bij dood door schuld tijdens de aanslagen op Palma, de locatie van hun LNG project. Deze zoveelste misstand maakt duidelijk dat Nederland op geen enkele manier publieke steun kan verlenen aan dit project.
-
Nieuws / 4 March 2025Feminist March 2025: de straat op voor genderrechtvaardigheid
Wereldwijd staan vrouwenrechten onder druk, en worden hard bevochten rechten en vrijheden afgebroken. Waar tot voor kort Nederland zich opstelde als voorvechter van emancipatie, vrouwenrechten en genderrechtvaardigheid, breekt het huidige kabinet met dit beleid en laat miljoenen vrouwen en meisjes in de steek. Daarom gaat Both ENDS, samen met vele andere bondgenoten, op 8 maart de straat op. Het is tijd om een stevig tegengeluid te laten horen tegen de afbraak van genderbeleid en op te komen voor gendergelijkheid en sociale rechtvaardigheid.
-
Nieuws / 21 February 2025Met kille beleidsbrief keert kabinet internationale samenwerking en solidariteit de rug toe
De gepubliceerde beleidsbrief van minister Klever voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp is koud en kil. Het plaatst Nederland in een internationaal isolement en laat de meest kwetsbare mensen wereldwijd, waaronder vele vrouwen, boeren, inheemse volkeren en jongeren, in de steek.
-
Voor de pers / 12 November 2024Uitspraak klimaatzaak Shell: “Shell heeft een verplichting om mensenrechten te beschermen.”
Den Haag, 12 november 2024 - De rechter heeft uitspraak gedaan in het hoger beroep dat Shell aantekende in de Klimaatzaak die Milieudefensie in 2021 heeft gewonnen van Shell. Het Hooggerechtshof oordeelt dat de olie- en gasgigant wel een verantwoordelijkheid heeft in het verminderen van zijn uitstoot, maar legt geen reductieverplichting op.
-
Voor de pers / 11 November 2024Reactie Both ENDS op kamerbrief over toekomstige samenwerking met maatschappelijke organisaties
DEN HAAG, 11 november 2024 - Vandaag publiceerde de Nederlandse regering haar beleid voor de toekomstige samenwerking met ontwikkelingsorganisaties, zowel in Nederland als daarbuiten. PVV-minister Reinette Klever zet de bijl in deze financiering: zij heeft besloten om het budget voor steun aan het internationale maatschappelijk middenveld met meer dan tweederde in te krimpen: van grofweg 1,4 miljard naar 0,4 miljard euro in de periode 2026 tot 2030. Dit heeft grote gevolgen voor kritische geluiden in binnen- en buitenland, in een tijd dat de speelruimte van maatschappelijke organisaties wereldwijd toch al steeds kleiner wordt. Karin van Boxtel, directeur van milieu- en mensenrechten organisatie Both ENDS: “Dit is een ongekende stap in precies de verkeerde richting. Maatschappelijke organisaties zijn essentieel voor duurzame en sociale verandering wereldwijd. Internationale bewegingen vervullen meerdere, onmisbare rollen: als waakhond van de rechtsstaat, als aanjager van verandering, en als tegenkracht tegen autoritaire tendensen. Het afzwakken van de steun hieraan, is een veelzeggend signaal.”
-
Nieuws / 21 October 2024Teleurstelling over het niet indienen van de Nationale Biodiversiteitsstrategie en Actieplan
We zijn diep teleurgesteld en gefrustreerd dat de Nederlandse regering haar Nationale Biodiversiteitsstrategie en Actieplan (NBSAP) niet heeft ingediend voor de CBD COP16 in Cali. Deze minachting voor internationale afspraken ondermijnt de gezamenlijke wereldwijde inspanning om de urgente biodiversiteitscrisis aan te pakken.
-
Blog / 21 June 2024Internationale samenwerking - juist nu!
Door Karin van BoxtelHet toekomstige kabinet navelstaart op eigenbelang. Door internationale samenwerking de das om te doen en drastisch te bezuinigen, negeert het dat Nederland simpelweg niet los staat van de wereld. Half juni debatteerde de Tweede Kamer der Staten-Generaal over de tussentijdse begroting buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking. Ook daar benadrukten verschillende partijen de noodzaak van internationale samenwerking, dat diplomaten en posten daarvoor hun werk moeten kunnen blijven doen, en de langjarige ondersteuning voor maatschappelijke organisaties nodig blijft.
-
Nieuws / 11 June 2024Petitie: Internationale samenwerking, juist nu!
De nieuwe coalitie bestaande uit PVV, VVD, BBB en NSC bezuinigt aankomende jaren honderden miljoenen op ontwikkelingssamenwerking. Vanaf 2027 worden dit miljarden, namelijk 2,4 miljard per jaar. Van het toch al beperkte budget voor internationale samenwerking blijft na 2027 weinig over. Daarom komen wij nu in actie. Laat de wereld niet in de steek, teken de petitie om de bezuinigingen op internationale samenwerking te stoppen.
-
Nieuws / 21 December 2023Nederland is zeker niet roomser dan de paus
Nederland is in eigen land vrij goed op weg met de energietransitie, maar ons land blijft Nederlandse investeringen in fossiele projecten elders stimuleren. Dat is natuurlijk niet in lijn met de klimaatdoelen en dit soort projecten veroorzaken bovendien flinke problemen in de landen waar ze plaatsvinden. Aan welke knoppen kan een nieuw Kabinet draaien om de Nederlandse voetafdruk in het buitenland te verkleinen? Ellen Mangnus ging daarover in gesprek met verschillende experts: vandaag deel 2.
-
Nieuws / 18 December 2023Aanbevelingen voor Nederlands buitenlandbeleid dat werkt voor mensen en milieu
De Tweede Kamerverkiezingen zijn voorbij, het stof is enigszins neergedaald. Hoe het ook gaat eindigen, één ding valt op: het gaat in Nederland vooral over Nederland, het buitenland is nauwelijks een thema in de verkiezingen en de formatie. Sterker nog, sommige winnaars in de verkiezingen zouden zich het liefst juist verder afschermen van de wereld om ons heen.
-
Nieuws / 14 December 2023Nederland kan agrarische voetafdruk drastisch verkleinen
Both ENDS kijkt in de weken na de verkiezingen waar de politiek in de komende jaren op kan sturen om de Nederlandse voetafdruk over de grenzen te verkleinen en het Nederlandse buitenlandbeleid juist te laten werken voor mens en milieu. Dat doen we door in vier dubbelinterviews met steeds een eigen expert en iemand van buiten de organisatie.
-
Nieuws / 16 November 2023Stemmen met wereldwijde impact
Dit artikel verscheen op donderdag 16 november op Joop.nl
Wegwerpfashion blijft ons land binnenstromen, de stikstofcrisis legt onze bouw stil en de energiearmoede stijgt, maar de Nederlandse politiek is aan het navelstaren. Terwijl dit problemen zijn die we als Nederland nooit in ons eentje kunnen oplossen. Want de kleding die we dragen, het eten dat op ons bord ligt, de elektriciteit die uit ons stopcontact komt: allemaal geproduceerd in wereldwijde handels- en productieketens. Met verstrekkende gevolgen, zowel in ons eigen land als ver, ver daarbuiten. Het zou naïef zijn om te denken dat we die problemen kunnen oplossen met alleen binnenlands beleid. En andersom: we ontlopen onze verantwoordelijkheid als we blijven hangen in de gedachte dat Nederland slechts een bescheiden rolletje speelt op het wereldtoneel. De recentste statistieken laten zien dat Nederland wereldwijd de vierde exporteur en de zevende importeur is van producten. Met de verkiezingen in het vooruitzicht, is het tijd om ook buiten ons kikkerlandje te kijken. Want het is ook in ons belang om te stemmen met wereldwijde impact.
-
Evenement / 9 November 2023, 20:30 - 22:30Verkiezingsdebat: Nederland in de wereld!
Wat er in het buitenland gebeurt, lijkt soms ver van ons bed. Toch raakt het ons allemaal. Onze energie en boodschappen werden flink duurder na de Russische inval in Oekraïne. De materialen in onze telefoons en elektrische auto's worden meer en meer de inzet van strijd tussen de EU, China, de VS en anderen. En, zoals we vanaf 2020 zagen, ziektes die ergens anders ontstaan kunnen in rap tempo ook onze samenleving platleggen.
-
Nieuws / 6 November 2023Reactie op investeringen FMO in Nicaragua
Op 27 oktober bracht RTL Nieuws naar buiten dat de Steungroep Nicaragua de miljoeneninvesteringen die de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO in Nicaragua doet, onverantwoord vindt. FMO stelt desgevraagd 'dat het haar ondernemers ook in moeilijke tijden moet blijven steunen'. Both ENDS ziet dat de keuze om te blijven investeren in Nicaragua wel degelijk risico's met zich meebrengt, en dat deze onvoldoende worden meegewogen in de besluitvorming over financiering. Voorgaande investeringen van FMO waarbij mens en milieu de dupe waren, hebben in enkele gevallen zelfs bijgedragen aan geweld, met als dieptepunt de moord op Berta Cáceres in Honduras in 2016.
-
Evenement / 28 September 2023, 16:00 - 17:30The Future We See - Food Systems
What does a food system look like that serves the well-being of people and the planet?
While agriculture and livestock food production in the world have become increasingly large-scale, industrial and ever more efficient for decades, the damage and inequality this food system causes is also becoming increasingly clear. Across the world, more and more people are therefore engaged in alternative, sustainable food production that ensures many generations to come to still have access to fertile, healthy land and clean water.
In this talkshow, we highlight some of these examples and hope to fuel the dialogue about this topic.
Speakers:
- Rosinah Mbenya - PELUM Kenya (via Zoom)
- Matt Canfield - University of Leiden
- Ida Simonsen - Dutch UN Youth Representative Biodiversity and Food
- John Arink- Ekoboerderij Arink (biodynamic farmer)
Moderator
Farid Tabarki - Studio Zeitgeist
Inspired? Join our 'The Future We See' - talkshow on September 28th! You can either attend live or online, quietly listen or actively participate in the discussion - or during the drinks afterwards. We hope to see you there!
Also take a look at our previous session
To get a glimpse of the atmosphere, see a short video of our last session (about economic systems): https://youtu.be/AUNGcROovnc
And to dive in a little deeper, watch this compilation: https://youtu.be/nzuwIREeiNo
-
Nieuws / 11 September 2023Onze directeur Danielle Hirsch stelt zich verkiesbaar voor GroenLinks/PvdA
Danielle Hirsch, onze directeur, stelt zich verkiesbaar voor GroenLinks-PvdA bij de verkiezingen in november dit jaar.
