Vrouwen leiden strijd om landrechten voor de Avá Guaraní

Both ENDS waarschuwt dat het huidige debat over de “vereenvoudiging” van EU-milieuwetgeving geen excuus mag worden om broodnodige waarborgen te verzwakken of uit te stellen. In eerdere bijdragen aan de totstandkoming van de EU-verordening ontbossingsvrije producten (EUDR) bracht Both ENDS de stemmen van lokale en inheemse, bosafhankelijke gemeenschappen over, die de EU herhaaldelijk opriepen verantwoordelijkheid te nemen voor de grootschalige ontbossing die samenhangt met Europese import. Zij benadrukten hoe ontbossing de biodiversiteit vernietigt, klimaatstabiliteit ondermijnt en hun rechten, bestaansmiddelen en culturen aantast.

Het Women Environmental Programme Burkina Faso (WEP BF of WEP) is leidend in genderspecifieke klimaatsoplossingen, door de advocontwikkelingspositie rechtstreeks in de hand te leggen van boeren. "In Burkina Faso spelen vrouwen een cruciale rol in de landbouwproductie en het beheer van natuurlijke hulpbronnen, maar ze worden nog steeds geconfronteerd met systemische belemmeringen voor landeigenaarschap", legt een WEP-teamlid uit. "Ondanks de wettelijke bepalingen blijven diepgewortelde constitutionele normen de boventoon voeren, waardoor de toegang van vrouwen tot land beperkt blijft tot alleen het recht van de enkeling, dat bemiddeld moet worden door mannelijke familieleden."

Met het oog op milieutransfobie, een vorm van discriminatie waarbij transseksuelen en genderspecifieke groepen in hoge mate worden getroffen door milieuvervuiling, worden uitgesloten van klimaatmaatregelen, en worden gestigmatiseerd en uitgesloten door milieubewegingen, is de Grupo Orgulho, Liberdade e Dignidade (GOLD) een moedige en visionaire kracht voor verandering in Brazilië. Het hart van deze beweging is Débora Sabará, de leider van GOLD, een travesti-activist die veel moeite heeft gedaan om de perspectieven en behoeftes van LGBTIQAPN+ (Lesbian, Gay, Biseksueel, Trans, Interseksueel, Queer, Aseksueel, Panseksueel, Niet-binair en andere identititeiten), Inheemse en Afro-Braziliaanse gemeenschappen centraal te stellen in de discussie over klimaatrechtvaardigheid.

In Mozambique is land meer dan alleen grondgebied. Het is de basis van levensonderhoud, cultuur en autonomie voor veel gemeenschappen. Wanneer er bedrijven arriveren die grote stukken land opeisen voor mijnbouw, olie-exploratie of landbouw, staan de bewoners voor grote uitdagingen om hun rechten te doen gelden. De Landwet van Mozambique (1997) geeft gemeenschappen gebruikersrechten, wat ervoor zorgt dat ze land kunnen inzetten voor hun eigen levensonderhoud of culturele doelen.

Dit door FCDO gesteunde project, onderdeel van het GAGGA-programma, bracht zes door vrouwen geleide, community-based organisaties van over de hele wereld samen om te onderzoeken hoe zij omgaan met de gecombineerde uitdagingen van klimaatverandering, genderongelijkheid en conflict. Via een benadering van Feminist Participatory Action Research documenteerden de organisaties strategieën variërend van landrechten-activisme tot klimaatresistente landbouw. Daarbij werd zichtbaar hoe industrieën, militarisering en patriarchale systemen uitsluiting en onveiligheid in de hand werken. Hun bevindingen informeren inmiddels beleidsmakers en donoren over de noodzaak om leiderschap van vrouwen aan de basis beter te ondersteunen. In onderstaande Q&A deelt projectleider Tamara Mohr meer over het onderzoek, de belangrijkste inzichten en de bredere impact ervan.

Afgelopen week organiseerde GAGGA, de Global Alliance for Green and Gender Action, samen met FCAM en Mama Cash, en met Both ENDS als een van de alliantieleden, haar wereldwijde bijeenkomst in Indonesië. Het doel van deze bijeenkomst was om grensoverschrijdende samenwerking tussen bewegingen en regio’s te vieren en vooruit te kijken, met als doel het versterken van de collectieve kracht van gender-, klimaat- en milieurechtvaardigheidsbewegingen.

Onlangs waren we met een groep collega's in het voedselbos Ketelbroek, een project van Voedselbos-pionier Wouter van Eck en onze eigen Pieter Jansen. Wat een prachtige plek! Gelegen tussen akkers met raaigras, bieten of aardappels, is het Voedselbos een groene oase. Het gezang van de vogels is alom aanwezig en er zoemt en fladdert van alles rond. Ook hazen, dassen, vossen en wilde zwijnen komen er regelmatig op bezoek. En niet te vergeten: bevers.

Op 12 en 13 februari 2025 kwamen vrouwen uit Kenia, Uganda en Zimbabwe samen in Nairobi voor het Africa Women Leaders in Agroecology (AWOLA) Regional Networking Forum. Het evenement markeerde een belangrijk moment in het leiderschapsprogramma van PELUM Kenya dat jonge vrouwen versterkt in hun rol als leider in de agro-ecologische transitie. Dit project werd mogelijk gemaakt dankzij steun van Both ENDS, als onderdeel van de Fair, Green and Global (FGG) Alliance.

Wereldwijd staan vrouwenrechten onder druk, en worden hard bevochten rechten en vrijheden afgebroken. Waar tot voor kort Nederland zich opstelde als voorvechter van emancipatie, vrouwenrechten en genderrechtvaardigheid, breekt het huidige kabinet met dit beleid en laat miljoenen vrouwen en meisjes in de steek. Daarom gaat Both ENDS, samen met vele andere bondgenoten, op 8 maart de straat op. Het is tijd om een stevig tegengeluid te laten horen tegen de afbraak van genderbeleid en op te komen voor gendergelijkheid en sociale rechtvaardigheid.