Palmolie: problemen nog niet geolied opgelost

Welvaart en leed

Palmolie brengt welvaart in productielanden, vooral voor de grote producenten. Maar palmolie is ook een bron van conflicten tussen palmoliegiganten en bewoners van regio’s waar plantages vaak worden gerealiseerd zonder rekening te houden met de rechten van de lokale of inheemse bevolking en de natuur. Deze conflicten tussen bedrijven, overheden en burgers worden zelden bevredigend opgelost door de juridische instellingen van de betrokken landen zelf.

RSPO
Sinds oprichting van de Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie (RSPO) begin jaren 2000 beoogt dit samenwerkingsverband waar meer dan 1300 bedrijven lid van zijn te waarborgen dat grootschalige teelt van palmolie géén nadelige gevolgen voor mensenrechten en milieu oplevert. In de RSPO zit bijna iedereen die iets met palmolie te maken heeft: plantagebedrijven, retail, bankwezen, energiemaatschappijen, verwerkers en handelaren, en  NGO’s.  Circa 16 procent van ‘s werelds totale palm olieproductie is nu RSPO gecertificeerd.Maar hiermee worden lang niet alle problemen opgelost, verre van dat.

Conflicten oplossen
De sterk groeide vraag naar palmolie en de hierdoor steeds maar uitdijende vraag naar land voor het produceren ervan levert steeds meer landconflicten op.  Het Nationale Landagentschap van Indonesië berekent dat er ca. 4000 aan palm olie gerelateerde landconflicten alleen al in Indonesië zijn. In 2009 initieerde Both ENDS een binnen de RSPO al snel zeer breed gedragen initiatief om een RSPO Dispute Settlement Facility op te richten, met als doel plantagebedrijven en lokale gemeenschappen te helpen met het oplossen van conflicten over land. Het RSPO Secretariaat heeft nu DSF-Unit met eigen staf opgezet, geassisteerd door een adviesraad bestaande uit bedrijven, mediatie-experts en NGO’s.

Documentatie

En dat is hard nodig. De recente publicatie ‘’Conflict or Consent. The Oil Palm Sector at the Crossroads’’ door partnerorganisaties Forest Peoples Programme, TUK en lokale organisaties geeft een gedetailleerde documentatie van 16 ernstige landconflicten in Azië en Afrika. Conflicten waarbij ook prominente leden van de RSPO betrokken zijn. Op basis van dit rapport hebben FPP, Both ENDS, UK en Sawit Watch voorafgaande aan de Round Table 11 een 3-daagse workshop georganiseerd met 60 vertegenwoordigers van lokale NGO’s en gemeenschappen. De conclusie is dat RSPO binnen 6 maanden voortgang op de afhandeling van klachten en oplossing van conflicten en verbeterde screening en training van auditors (‘Certifying Bodies’) terug meldt aan de RSPO-leden.

Werken aan verbetering
Tijdens de Round Table zelf is tijdens de opening van de conferentie waar ruim 750 mensen aan deelnamen de film ‘Mapping our Future’ vertoond. Deze film is onderdeel van een door Both ENDS en ICRAF in samenwerking met Mekon Ecology, Nederlandse universiteiten, lokale NGO partners en het lokale bestuur van het district Sanggau in Centraal Kalimantan uitgevoerd project om meer participatieve vormen van landgebruiksplanning te ontwikkelen.

Veel vragen

Tijdens de Round Table conferentie is verder gewerkt aan de uitkomsten van de Workshop Conflict or Consent door met plantagebedrijven om de tafel te zitten met als concrete vraag: Hoe kunnen landconflicten in voorkomen c.q. opgelost worden? Welke ervaringen zijn daarbij van belang? Hoe kunnen we zowel lokale gemeenschappen als bedrijven beter toerusten om goed geïnformeerd, in harmonie en respect voor lokale omstandigheden, cultuur en rechten met elkaar de onderhandeling aan te gaan? Hoe kunnen inheemse volken en lokale gemeenschappen die hun land en hun inkomensbronnen bedreigd zien door de landhonger van de palmolieproducenten zich verweren tegen de aanslagen op hun bestaan? In de nabije toekomst zal de RSPO concrete stappen moeten zetten om hier antwoord op geven.

RSPO is maar een onderdeel van het totaal
De RSPO kan het niet alleen. Een veel actievere houding van overheden – zowel in productenlanden als in consumentenlanden is essentieel. Het is daarbij goed in herinnering te brengen dat de RSPO is ontstaan juist omdat dezelfde overheden het lieten afweten. Landconflicten, ontbossing en milieuvervuiling zijn immers het gevolg van gebrek aan adequate ruimtelijke ordening, corruptie en handhaving van wet- en regelgeving. De rechten van de lokale bevolking en collectieve goederen zoals bosbehoud worden onvoldoende beschermd. Het is een goede ontwikkeling dat naast NGO’s ook steeds meer bedrijven er op aan dringen dat overhedendoen wat ze moeten doen. Daarnaast is het essentieel dat handelaren en afnemers van palm olie  – met name de supermarkten - alleen nog maar RSPO-gecertificeerde palmolie in hun assortiment hebben. Dit geeft RSPO ook meer kracht om af te dwingen dat plantagebedrijven zich aan de afspraken houden.

Sterke rol RSPO in de afgelopen zomer
Positief is dat RSPO en concrete bijdrage heeft geleverd aan het indammen van bosbranden. Toen afgelopen zomer Indonesië en buurstaten weer omgeven waren door rookgordijnen heeft RSPO streng gecontroleerd of zich onder haar leden plantagebedrijven bevonden die zich schuldig hebben gemaakt aan het veroorzaken van bosbranden. RSPO heeft daartoe een onafhankelijke expertise ingeschakeld. Door vergelijking van de brandhaarden op satellietbeelden met de kaarten van concessies RSPO-leden kon worden geconcludeerd dat vrijwel geen van de leden de ‘’zero-burning’’ afspraken geschonden heeft.

Both ENDS werkt hard voor het realiseren van de doeleinden van RSPO; als lid van RSPO, als vertegenwoordiger van de sociale NGO’s in het RSPO-bestuur, als co-voorzitter van het RSPO-DSF en door de ondersteuning die we bieden aan lokale organisaties in productielanden.

Meer over de RSPO

http://www.forestpeoples.org/sites/fpp/files/publication/2013/11/conflict-or-consentenglishlowres.pdf