Half miljard aan Europees belastinggeld goed besteed in Brazilië?
Waarom leent de Europese Investeringsbank (EIB) een half miljard euro aan de Braziliaanse ontwikkelingsbank BNDES? Het geld, opgebracht door de Europese belastingbetaler, komt uit het potje ‘klimaatgelden’ en is dus bestemd voor projecten die klimaatverandering tegengaan. Maar is BNDES dan de meest logische keuze? Anouk Franck ging naar Brazilië om meer te weten te komen over deze lening.
Investeren in schone energie?
500 miljoen euro aan ontwikkelingsgelden, daar kun je heel veel investeringen mee doen in schone energie. Beide ontwikkelingsbanken hebben een sterke financiële reputatie en krijgen enorme politieke steun van regeringen. Maar is dat terecht? Heeft ontwikkeling via de private sector inderdaad de toekomst, zoals steeds vaker wordt gezegd en zo ja, is het dan wenselijk om het geld dat daarmee gemoeid is via dit soort banken te laten lopen? Omdat ik daarover mijn twijfels heb, besloot ik uit te zoeken waar deze lening voor gebuikt zou gaan worden.
Fact-finding missie
Op de websites van beide banken vond ik welgeteld één algemeen berichtje over de lening, maar informatie over welke projecten hiermee gefinancierd gaan worden is ruim een jaar na de afsluiting van het contract nog steeds niet beschikbaar. Voor aanvullende informatie moest ik dus zelf naar Brazilië. In augustus 2012 reisde ik zodoende naar Rio de Janeiro, waar het hoofdkantoor van BNDES is gevestigd. Helaas wilde BNDES niet met mij praten over de lening, omdat de gelden op dat moment nog niet uitgegeven werden. Gelukkig waren er voldoende andere bronnen van informatie, verschillende organisaties en consultants waren bereid om mij van alles te vertellen over de werkwijze van BNDES.
Groter dan de Wereldbank
Na terugkomst maakte ik de balans op: de bank is in korte tijd enorm gegroeid en intussen groter geworden dan de Wereldbank. Maar waar een project bij de Wereldbank aan relatief strenge milieu- en sociale eisen moet voldoen om voor financiering in aanmerking te komen, zijn de regels bij BNDES veel minder duidelijk. BNDES geeft grote sommen publiek geld uit aan de ondersteuning van al dan niet lokale bedrijven en geeft daar beperkte openheid van zaken over. De bank investeert vaak juist in díe bedrijven, sectoren en projecten, die enorme sociale- en milieu-impacts hebben, zoals grote dammen in het Amazonewoud en olieboringen voor de Braziliaanse kust. Onder het mom van “de groene economie” blijft BNDES vrolijk investeren in fossiele brandstoffen, aangevuld met controversiële megadammen, zoals Belo Monte in de Amazone.
Economische groei wint
Veel Brazilianen - die vooral graag economische groei willen zien - hebben het volste vertrouwen in BNDES. Sociale- en milieuorganisaties stellen aan de andere kant de misstanden aan de kaak die ontstaan door het extractieve ontwikkelingsmodel dat de regering van Brazilië enthousiast aanmoedigt. En laten we de rol van de EIB in dit verhaal niet vergeten. Als Europese bank is deze gebonden aan Europese regels en moet ze zich ervoor inzetten dat internationale normen op het gebied van participatie, transparantie, verantwoording en sociale en milieu criteria op haar projecten worden toegepast. Ik heb grote twijfels of de EIB daar in dit geval in zal slagen.
Geld goed besteed?
En dan komen we bij de hamvraag: Kan BNDES veranderen in een voorloper op het gebied van klimaatvriendelijke investeringen en wordt het geld van de EIB niet gewoon gebruikt om de aandacht af te leiden van de vervuilende activiteiten van BNDES en de bank een groener imago te geven? Kortom: is het enorme bedrag aan Europees klimaatgeld goed besteed? Mijn twijfel daarover is na mijn ‘fact finding-missie’ helaas niet verminderd, integendeel.
Zie voor meer informatie:
* Rapport over BNDES (Anouk Franck)
* Interview met Anouk Franck (in het Portugees) op de website van 'Plataforma BNDES', het netwerk van Braziliaanse maatschappelijke organisaties dat zich inzet voor een transparante en duurzamer opererende nationale ontwikkelingsbank:
Foto: van website International Rivers
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /Gas in Mozambique
In 2011 werd in het noorden van Mozambique, in de kustprovincie Cabo Delgado, één van de grootste gasvoorraden ter wereld gevonden. Er wordt in totaal 25 miljard dollar geïnvesteerd om het gas te kunnen winnen. Tientallen multinationals en financiers zijn betrokken bij deze snelle ontwikkelingen. Voor mensen die in Cabo Delgado wonen is het heel moeilijk om enige invloed uit te oefenen op de plannen en activiteiten, terwijl zij de negatieve gevolgen ondervinden. Zij raken land kwijt door de komst van al deze bedrijven.
-
Dossier /Exportkredietverzekeringen: wie betaalt de rekening?
Both ENDS pleit bij de overheid voor het uitsluitend verlenen van exportkredietverzekeringen aan duurzame projecten die geen sociale- en milieuschade aanrichten in het land waar ze plaatsvinden.
-
Voor de pers / 2 December 2025Einde Nederlandse betrokkenheid bij controversieel gasproject in Mozambique in zicht na terugtrekking TotalEnergies uit Nederlandse verzekering
DEN HAAG/CABO DELGADO, 1 december 2025 - Vandaag heeft minister van Financiën Eelco Heinen bekendgemaakt dat TotalEnergies zich terugtrekt uit een Nederlandse exportkredietverzekering van $640 miljoen voor een controversieel gasproject in Mozambique. Ondanks dat de Nederlandse regering jarenlang om deze beslissing heen heeft gedraaid, is hiermee alsnog een deel van de Nederlandse betrokkenheid bij dit desastreuze project beëindigd.
-
Dossier /Inheemse gemeenschappen bedreigd door Barro Blanco-dam in Panama
De Barro Blanco-dam in Panama zet inheems land onder water, met financiering uit Nederland. Both ENDS maakt zich hard voor de naleving van de rechten van de inheemse gemeenschappen rond de dam.
-
Publicatie / 27 November 2025
-
Milieurechtvaardige praktijk /De Negotiated Approach: inclusief en duurzaam watermanagement
De Negotiated Approach werkt van onderaf. Deze aanpak geeft gemeenschappen een stem bij het beheer van rivieren, waarborgt eerlijk en duurzaam gebruik van het water en voorkomt aantasting van kwetsbare ecosystemen.
-
Nieuws / 27 November 2025Gemeenschappen en internationaal consortium presenteren gemeenschapsgeleid plan voor natuurgebaseerde adaptatie aan zeespiegelstijging in kustgebieden van Bangladesh
Lokale gemeenschappen in de zuidwestelijke kustregio van Bangladesh hebben -samen met een internationaal consortium waaronder Uttaran, CEGIS en Both ENDS- een door de gemeenschap geleid plan gepresenteerd om klimaatverandering en de versnellende zeespiegelstijging het hoofd te bieden via natuurgebaseerde adaptatie. The People’s Plan for Upscaling Ecosystem-Based Adaptation schetst een opschaalbare strategie, geworteld in lokaal eigenaarschap en generaties aan ervaringskennis. Centraal staat Community-Based Tidal River Management (CBTRM), een bewezen aanpak die wateroverlast vermindert, landophoging stimuleert en ecologisch evenwicht herstelt door samen te werken met natuurlijke getijden- en sedimentprocessen.
-
Dossier /Geen VIP-rechten voor multinationals: Kies voor mens en milieu!
Inheemse volken in Paraguay zien zich bij hun pogingen de grond van hun voorouders terug te vorderen, gedwarsboomd door Duitse investeerders. In Indonesië zijn Amerikaanse mijnbouwbedrijven erin geslaagd nieuwe wetgeving ongedaan te maken die bedoeld was om de economische ontwikkeling van het land te stimuleren en de bossen te beschermen. Dat is de impact die investeringsverdragen kunnen hebben op de ontwikkeling en rechten van de bevolking op sociaal, milieu- en economisch gebied. Waarom? Vooral vanwege zogenaamde 'Investor-to-State Dispute Settlement'-clausules die vaak zijn opgenomen in dit soort verdragen.
-
Blog / 25 November 2025COP30 laat zien waarom het afschaffen van ISDS essentieel is voor echte klimaatactie
In mijn interventie op COP30 sprak ik over één van die krachten: het systeem van investeerder-staatarbitrage (ISDS). Via ISDS kunnen fossiele bedrijven regeringen voor miljarden aanklagen wanneer zij bossen willen beschermen, emissies willen reguleren of een verantwoord fossiel afbouwpad uitstippelen. Alleen al in het Amazonegebied worden honderden olie- en gasprojecten nog steeds beschermd door ISDS-clausules. Dit verandert bosbescherming in een financieel risico en creëert klimaatfinanciering in omgekeerde richting.
-
Dossier /Wetlands without Borders
Via het Wetlands without Borders-programma zetten we ons in voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord beheer van het wetlandsysteem La Plata Basin in Zuid-Amerika.
-
Publicatie / 17 November 2025
-
Milieurechtvaardige praktijk /Niet-houten bosproducten (NTFPs)
Ongeveer één op de zes mensen, met name vrouwen, is direct afhankelijk van bossen voor hun levens en levensonderhoud, en dan vooral met betrekking tot voedsel. Dit laat zien hoe belangrijk bossen en niet-houten bosproducten (Non-Timber Forest Products / NTFP's) zijn voor de veerkracht van gemeenschappen. Deze producten zijn voor hen een bron van voedsel, water en inkomsten, maar hebben ook een culturele en spirituele betekenis.
-
Brief / 14 November 2025
Letter: TPAC’s report “Final Judgement Detailed Research MTCS’’
A coalition of Malaysian and international NGOs has released a memorandum in response to the recent TPAC report on the Malaysian Timber Certification Scheme (MTCS). The organizations express serious concerns about the independence, quality, and credibility of the assessment carried out by the Timber Procurement Assessment Committee (TPAC).
-
Dossier /Handelsverdragen
Handelsverdragen hebben vaak niet alleen vergaande gevolgen voor de economie van een land, maar ook voor mens en milieu. Vooral de meest kwetsbare groepen zijn de dupe van internationale handelsverdragen.
-
Nieuws / 5 November 2025Nieuwe ISDS-claim tegen Nederland: Petrogas daagt de staat voor arbitragetribunaal over solidariteitsbijdrage en bronbelasting op royalty’s
SOMO en Both ENDS veroordelen scherp de nieuw aan het licht gekomen arbitragezaak die is aangespannen door Petrogas, een Omaans olie- en gasbedrijf dat twee gasvelden in de Nederlandse Noordzee exploiteert. Het bedrijf klaagt de Nederlandse staat aan op basis van de investor-state dispute settlement (ISDS) clausule in het bilaterale investeringsverdrag tussen Nederland en Oman.
-
Dossier /Communities Regreen the Sahel
In verschillende landen in de Sahel heeft de lokale bevolking uitgestrekte stukken land hersteld door dat wat spontaan uit de grond komt te verzorgen, en jonge gewassen en bomen te beschermen tegen vee en andere gevaren.
-
Dossier /Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA)
GAGGA bundelt de krachten van de vrouwenrechten- en milieubewegingen om een wereld te realiseren waarin vrouwen toegang hebben tot hun rechten op water, voedselveiligheid en een schone, gezonde en veilige omgeving.
-
Nieuws / 27 October 2025Nieuwe stap in het klachtenbeleid van FMO – maatschappelijke organisaties vragen om verdere versterking
Het vernieuwde klachtenbeleid van de ontwikkelingsbanken FMO, DEG en Proparco is een belangrijke stap vooruit. Organisaties die aan de consultatie deelnamen, erkennen de inspanningen om het mechanisme te verbeteren. Tegelijkertijd benadrukken zij dat er nog veel moet gebeuren om het beleid écht effectief, transparant en onafhankelijk te maken.
-
Nieuws / 23 October 2025TotalEnergies-investeerders opgelet: EACOP verslindt geld, natuur en bestaansmiddelen
Een nieuwe analyse toont aan dat de ontwikkelaars van de East African Crude Oil Pipeline (EACOP), onder leiding van het Franse TotalEnergies, vrijwel volledig gedwongen zijn het project zelf te financieren. De analyse, onderdeel van een nieuw Finance Risk Update van een coalitie van Afrikaanse en internationale maatschappelijke organisaties, laat zien dat de bedrijven hun plan hebben laten varen om 60% van de oplopende projectkosten via bankleningen te dekken. In plaats daarvan draaien zij nu zelf op voor bijna 90% van de totale kosten.
-
Publicatie / 16 October 2025
