Baanbrekende lokale waterwet in Honduras
Het recht op water is belangrijker dan economisch gewin. Dat is afgelopen jaar in twee gemeentes in Honduras wettelijk vastgelegd. Onze partnerorganisatie ARCA heeft er hard voor moeten knokken, maar kreeg het uiteindelijk voor elkaar. Het ‘recht op water’… wat betekent dat precies in de praktijk? Waarom is het zo belangrijk en waarom is dit relatief kleine succes toch echt een mijlpaal? Sanderijn van Beek was er vanuit Both ENDS bij betrokken.
Water is een mensenrecht
"Vanaf 2010 erkennen alle VN lidstaten het ‘recht op water’ als mensenrecht”, vertelt Sanderijn. “Dat betekent dat alle mensen op de wereld recht hebben op schoon en veilig water. Maar dan ben je er nog niet. Overheden moeten dat recht ook opnemen in lokale en nationale wetgeving en beleid, zodat mensen er daadwerkelijk aanspraak op kunnen maken. In Honduras werd het recht op water in 2013 opgenomen in de nationale grondwet, maar de uitvoering ervan laat nog te wensen over.”
Illegale vergunningen
Sinds de coup van 2009 zijn er in Honduras steeds meer hevige conflicten over de verdeling van water. De nationale overheid geeft op grote schaal – vaak illegale - vergunningen aan machtige bedrijven voor mijnbouw, toeristische activiteiten of de aanleg van grootschalige dammen. Die activiteiten leggen een enorm beslag op de rivieren; er is steeds minder water beschikbaar en het wordt ook nog eens ernstig vervuild. Rampzalig voor de bewoners van het gebied – vooral vissers en boeren - die van de rivier afhankelijk zijn om in hun levensonderhoud te voorzien.
Volksvertegenwoordiging voor water
“In Honduras bestaan - net als in een aantal andere Centraal-Amerikaanse landen - zogenaamde watercomités – een soort waterschappen met vertegenwoordigers uit de gemeenschap. Een uniek systeem, omdat plaatselijke bewoners zo echt invloed kunnen uitoefenen op de manier waarop er met het water uit de rivier wordt omgegaan. Helaas krijgen de comités onder het huidige regime in Honduras steeds minder te zeggen. ARCA, onze partnerorganisatie in Midden-Amerika, helpt daarom sinds vorig jaar een aantal watercomités een vuist te maken voor waterbeleid dat rekening houdt met de behoeften van de lokale bewoners. ARCA trainde de deelnemende comités in het maken van goede plannen om beleid te beïnvloeden: daarvoor moest een goede probleemanalyse worden gedaan, in kaart worden gebracht hoe de huidige wetgeving precies in elkaar zit, en welke partijen allemaal betrokken zijn.”
Praktische plannen
In de regio Atlántida bracht een vereniging van watercomités zo’n strategisch plan in praktijk. In het gebied wordt de watervoorziening en daarmee het bestaan van ruim veertigduizend mensen bedreigd door zeer vervuilende mijnbouw en door waterkrachtcentrales. De vereniging ontwikkelde zelf, op basis van al bestaande land- en waterwetgeving, voorstellen voor een beter beheer en gebruik van land en water. In het plan krijgt water voor mensen prioriteit boven andere (commerciële) gebruikers, worden mijnbouwvrije zones’ ingesteld en zogenaamde ‘microstroomgebieden’ als beschermd gebied aangemerkt.
Succes
De watercomités legden hun plannen voor aan lokale autoriteiten en vertegenwoordigers van het ministerie van milieu, en organiseerden rondetafelgesprekken met autoriteiten en gemeenschappen. Na veel onderhandelen besloten twee gemeentes (El Porvenir en San Francisco) vorig jaar het plan aan te nemen. In de lokale wetgeving is nu vastgelegd dat water voor menselijk gebruik prioriteit krijgt boven andere gebruikers en dat de microstroomgebieden in de regio beschermd gebied zijn. In de gemeente van La Masica zijn mijnbouwvrije zones ingesteld om te voorkomen dat de rivier vervuilt en opdroogt.
Mijlpaal
Lokale gemeenschappen kunnen nu gebruik maken van de lokale wet om het recht op water, dat door de nationale overheid is erkend, daadwerkelijk af te dwingen. De vraag blijft wél of deze wet in de praktijk inderdaad zal worden nageleefd. De nationale overheid moet weliswaar de lokale regelgeving respecteren, maar dat gebeurt lang niet altijd: corruptie en druk vanuit de grote bedrijven zijn in Honduras schering en inslag. Sanderijn: “Maar misschien is dat juist wel de grootste mijlpaal: dat de watercomités met hulp van ARCA ondanks corruptie en intimidatie toch dit resultaat hebben behaald!”
Both ENDS werkt al jaren met ARCA aan zogenaamd ‘participatief waterbeheer’: waterbeleid waarover alle belanghebbenden kunnen meepraten en meebeslissen. Ook dit project hebben we zowel financieel als inhoudelijk gesteund, door actief mee te denken over hoe ARCA het beste resultaat kon behalen.
Wat doet Both ENDS verder op participatief waterbeheer
foto: Kristin Klein op Flickr
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /Gas in Mozambique
In 2011 werd in het noorden van Mozambique, in de kustprovincie Cabo Delgado, één van de grootste gasvoorraden ter wereld gevonden. Er wordt in totaal 25 miljard dollar geïnvesteerd om het gas te kunnen winnen. Tientallen multinationals en financiers zijn betrokken bij deze snelle ontwikkelingen. Voor mensen die in Cabo Delgado wonen is het heel moeilijk om enige invloed uit te oefenen op de plannen en activiteiten, terwijl zij de negatieve gevolgen ondervinden. Zij raken land kwijt door de komst van al deze bedrijven.
-
Dossier /Exportkredietverzekeringen: wie betaalt de rekening?
Both ENDS pleit bij de overheid voor het uitsluitend verlenen van exportkredietverzekeringen aan duurzame projecten die geen sociale- en milieuschade aanrichten in het land waar ze plaatsvinden.
-
Voor de pers / 2 December 2025Einde Nederlandse betrokkenheid bij controversieel gasproject in Mozambique in zicht na terugtrekking TotalEnergies uit Nederlandse verzekering
DEN HAAG/CABO DELGADO, 1 december 2025 - Vandaag heeft minister van Financiën Eelco Heinen bekendgemaakt dat TotalEnergies zich terugtrekt uit een Nederlandse exportkredietverzekering van $640 miljoen voor een controversieel gasproject in Mozambique. Ondanks dat de Nederlandse regering jarenlang om deze beslissing heen heeft gedraaid, is hiermee alsnog een deel van de Nederlandse betrokkenheid bij dit desastreuze project beëindigd.
-
Dossier /Inheemse gemeenschappen bedreigd door Barro Blanco-dam in Panama
De Barro Blanco-dam in Panama zet inheems land onder water, met financiering uit Nederland. Both ENDS maakt zich hard voor de naleving van de rechten van de inheemse gemeenschappen rond de dam.
-
Publicatie / 27 November 2025
-
Milieurechtvaardige praktijk /De Negotiated Approach: inclusief en duurzaam watermanagement
De Negotiated Approach werkt van onderaf. Deze aanpak geeft gemeenschappen een stem bij het beheer van rivieren, waarborgt eerlijk en duurzaam gebruik van het water en voorkomt aantasting van kwetsbare ecosystemen.
-
Nieuws / 27 November 2025Gemeenschappen en internationaal consortium presenteren gemeenschapsgeleid plan voor natuurgebaseerde adaptatie aan zeespiegelstijging in kustgebieden van Bangladesh
Lokale gemeenschappen in de zuidwestelijke kustregio van Bangladesh hebben -samen met een internationaal consortium waaronder Uttaran, CEGIS en Both ENDS- een door de gemeenschap geleid plan gepresenteerd om klimaatverandering en de versnellende zeespiegelstijging het hoofd te bieden via natuurgebaseerde adaptatie. The People’s Plan for Upscaling Ecosystem-Based Adaptation schetst een opschaalbare strategie, geworteld in lokaal eigenaarschap en generaties aan ervaringskennis. Centraal staat Community-Based Tidal River Management (CBTRM), een bewezen aanpak die wateroverlast vermindert, landophoging stimuleert en ecologisch evenwicht herstelt door samen te werken met natuurlijke getijden- en sedimentprocessen.
-
Dossier /Geen VIP-rechten voor multinationals: Kies voor mens en milieu!
Inheemse volken in Paraguay zien zich bij hun pogingen de grond van hun voorouders terug te vorderen, gedwarsboomd door Duitse investeerders. In Indonesië zijn Amerikaanse mijnbouwbedrijven erin geslaagd nieuwe wetgeving ongedaan te maken die bedoeld was om de economische ontwikkeling van het land te stimuleren en de bossen te beschermen. Dat is de impact die investeringsverdragen kunnen hebben op de ontwikkeling en rechten van de bevolking op sociaal, milieu- en economisch gebied. Waarom? Vooral vanwege zogenaamde 'Investor-to-State Dispute Settlement'-clausules die vaak zijn opgenomen in dit soort verdragen.
-
Blog / 25 November 2025COP30 laat zien waarom het afschaffen van ISDS essentieel is voor echte klimaatactie
In mijn interventie op COP30 sprak ik over één van die krachten: het systeem van investeerder-staatarbitrage (ISDS). Via ISDS kunnen fossiele bedrijven regeringen voor miljarden aanklagen wanneer zij bossen willen beschermen, emissies willen reguleren of een verantwoord fossiel afbouwpad uitstippelen. Alleen al in het Amazonegebied worden honderden olie- en gasprojecten nog steeds beschermd door ISDS-clausules. Dit verandert bosbescherming in een financieel risico en creëert klimaatfinanciering in omgekeerde richting.
-
Dossier /Wetlands without Borders
Via het Wetlands without Borders-programma zetten we ons in voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord beheer van het wetlandsysteem La Plata Basin in Zuid-Amerika.
-
Publicatie / 17 November 2025
-
Milieurechtvaardige praktijk /Niet-houten bosproducten (NTFPs)
Ongeveer één op de zes mensen, met name vrouwen, is direct afhankelijk van bossen voor hun levens en levensonderhoud, en dan vooral met betrekking tot voedsel. Dit laat zien hoe belangrijk bossen en niet-houten bosproducten (Non-Timber Forest Products / NTFP's) zijn voor de veerkracht van gemeenschappen. Deze producten zijn voor hen een bron van voedsel, water en inkomsten, maar hebben ook een culturele en spirituele betekenis.
-
Brief / 14 November 2025
Letter: TPAC’s report “Final Judgement Detailed Research MTCS’’
A coalition of Malaysian and international NGOs has released a memorandum in response to the recent TPAC report on the Malaysian Timber Certification Scheme (MTCS). The organizations express serious concerns about the independence, quality, and credibility of the assessment carried out by the Timber Procurement Assessment Committee (TPAC).
-
Dossier /Handelsverdragen
Handelsverdragen hebben vaak niet alleen vergaande gevolgen voor de economie van een land, maar ook voor mens en milieu. Vooral de meest kwetsbare groepen zijn de dupe van internationale handelsverdragen.
-
Nieuws / 5 November 2025Nieuwe ISDS-claim tegen Nederland: Petrogas daagt de staat voor arbitragetribunaal over solidariteitsbijdrage en bronbelasting op royalty’s
SOMO en Both ENDS veroordelen scherp de nieuw aan het licht gekomen arbitragezaak die is aangespannen door Petrogas, een Omaans olie- en gasbedrijf dat twee gasvelden in de Nederlandse Noordzee exploiteert. Het bedrijf klaagt de Nederlandse staat aan op basis van de investor-state dispute settlement (ISDS) clausule in het bilaterale investeringsverdrag tussen Nederland en Oman.
-
Dossier /Communities Regreen the Sahel
In verschillende landen in de Sahel heeft de lokale bevolking uitgestrekte stukken land hersteld door dat wat spontaan uit de grond komt te verzorgen, en jonge gewassen en bomen te beschermen tegen vee en andere gevaren.
-
Dossier /Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA)
GAGGA bundelt de krachten van de vrouwenrechten- en milieubewegingen om een wereld te realiseren waarin vrouwen toegang hebben tot hun rechten op water, voedselveiligheid en een schone, gezonde en veilige omgeving.
-
Nieuws / 27 October 2025Nieuwe stap in het klachtenbeleid van FMO – maatschappelijke organisaties vragen om verdere versterking
Het vernieuwde klachtenbeleid van de ontwikkelingsbanken FMO, DEG en Proparco is een belangrijke stap vooruit. Organisaties die aan de consultatie deelnamen, erkennen de inspanningen om het mechanisme te verbeteren. Tegelijkertijd benadrukken zij dat er nog veel moet gebeuren om het beleid écht effectief, transparant en onafhankelijk te maken.
-
Nieuws / 23 October 2025TotalEnergies-investeerders opgelet: EACOP verslindt geld, natuur en bestaansmiddelen
Een nieuwe analyse toont aan dat de ontwikkelaars van de East African Crude Oil Pipeline (EACOP), onder leiding van het Franse TotalEnergies, vrijwel volledig gedwongen zijn het project zelf te financieren. De analyse, onderdeel van een nieuw Finance Risk Update van een coalitie van Afrikaanse en internationale maatschappelijke organisaties, laat zien dat de bedrijven hun plan hebben laten varen om 60% van de oplopende projectkosten via bankleningen te dekken. In plaats daarvan draaien zij nu zelf op voor bijna 90% van de totale kosten.
-
Publicatie / 16 October 2025
