Een voedselbos als inspirerende oase tussen bespoten akkers
Door
Marjolein van Rijn
Onlangs waren we met een groep collega's in het voedselbos Ketelbroek, een project van Voedselbos-pionier Wouter van Eck en onze eigen Pieter Jansen. Wat een prachtige plek! Gelegen tussen akkers met raaigras, bieten of aardappels, is het Voedselbos een groene oase. Het gezang van de vogels is alom aanwezig en er zoemt en fladdert van alles rond. Ook hazen, dassen, vossen en wilde zwijnen komen er regelmatig op bezoek. En niet te vergeten: bevers.
"Zij zijn in dienst bij ons", grapte Wouter. "Ze zijn wel wat lastig aan te sturen. Maar ze helpen enorm bij het op peil houden van de waterstand. Toen de afgelopen jaren de omliggende akkers te kampen hadden met droogte, groeide ons bos gewoon door." Ook doordat de begroeiing van het voedselbos en de bodem het water beter vasthouden dan een vrijwel kale akker.
Het verhaal van de bevers in Ketelbroek is exemplarisch voor hoe het eraan toe gaat, in zo'n Voedselbos. Het is een verhaal van dingen anders doen, van eigenwijs doorgaan, van denken in mogelijkheden in plaats van vast blijven zitten in regels. Want het waterschap is niet vanzelfsprekend blij met de bevers, die met hun dammen in de sloot de plannen van het waterschap dwarsboomden. Zoals gezegd, ze zijn lastig aan te sturen.
Zoals het met de bevers ging, gaat het vaak als pioniers iets nieuws willen doen. De regels zijn er dan niet op aangepast, en er is een flinke dosis doorzettingsvermogen en inventiviteit voor nodig om dan toch manieren te vinden om je project te laten slagen.
Daarmee lijkt het verhaal van Ketelbroek erg veel op de situatie van de vele partnerorganisaties van Both ENDS, die ook pionieren en op een duurzame manier voedsel willen produceren, maar waar het systeem er ook niet op is ingericht. Wouter zelf heeft voor Ketelbroek inspiratie opgedaan in de tropen, waar voedselbosbouw, of agroforestry, een veelvoorkomende manier van voedselproductie is- al is het ook daar versnipperd en op kleine schaal. Traditionele vormen van landgebruik staan daar vaak onder druk door gebrek aan financiering, onzekere landrechten en landjepik voor agro-industriële productie.
Maar ook onze partnerorganisaties laten zich niet uit het veld slaan. Vaak beginnen ze gewoon, ervan overtuigd dat ze het juiste doen. En juist door te laten zien dat het werkt, kunnen ze anderen overtuigen om mee te doen. Zo werkt het in de Sahel, waar gemeenschappen aan hun buren laten zien dat Farmer Managed Natural Regeneration (FMNR) écht werkt om het dorre landschap te vergroenen, waardoor er ook meer voedselzekerheid komt. Zo werkt het in Nicaragua, waar Luz Marina Valle aan leden uit haar gemeenschap laat zien wat ze met haar voedselbos bereikt. Zo werkt het in India, waar de Aadhimalai Producer Company, een collectief van inheemse vrouwen, laat zien dat niet-houten bosproducten wel degelijk economische waarde hebben.
Zoals Wouter van Eck het verwoordt: “Je moet het gewoon gaan doen, dan sluiten anderen vanzelf aan.” Dit is in het geval van voedselbos Ketelbroek uitstekend gelukt. Sterrenrestaurant De Nieuwe Winkel is vaste afnemer van de originele ingrediënten die Ketelbroek biedt, en zo zijn er meer geïnteresseerden. Voedselbosboeren komen inmiddels net als andere boeren in aanmerking voor een zogeheten “hectaretoeslag” die boeren ontvangen. Ook kunnen zij aanspraak maken op subsidies voor de natuurwaarde die ze hebben gecreëerd. En inmiddels springen de voedselbossen in Nederland als paddenstoelen uit de grond, al dan niet onder leiding van Wouter's Stichting Voedselbosbouw Nederland.
Kortom: Ketelbroek is een heel inspirerende plek, die laat zien hoe het anders kan. Hoe natuur en voedselproductie samen kunnen gaan, in plaats van elkaar te bevechten. Net zoals dat kan in de Sahel, Nicaragua en India. Het is enorm fijn om zoiets ook in Nederland met eigen ogen te kunnen zien. De bevers hebben overigens hun plek in het Voedselbos gevonden, waar ze eigenhandig een prachtig stukje natuur hebben aangelegd en nu met de hele familie wonen.
Voor meer informatie
Lees meer over dit onderwerp
-
Milieurechtvaardige praktijk /Analog Forestry
Analog forestry is een vernieuwende aanpak voor het ecologisch herstel van gedegradeerd land. Natuurlijke bossen worden gebruikt als voorbeeld voor ecologisch duurzame landschappen, die bijdragen aan de maatschappelijke en economische behoeftes van lokale gemeenschappen.
-
Dossier /Versterken van milieurechtvaardige praktijken
Lokale gemeenschappen hebben dankzij hun nauwe band met hun leefomgeving vaak de beste ideeën voor een duurzaam gebruik en beheer van land, water en bossen. Deze milieurechtvaardige praktijken en processen herstellen ecosystemen en bestrijden klimaatverandering. Ze zijn daarmee essentieel voor het oplossen van de verschillende crisissen in de wereld, maar krijgen niet genoeg financiële en politieke steun.
-
Dossier /Wetlands without Borders
Via het Wetlands without Borders-programma zetten we ons in voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord beheer van het wetlandsysteem La Plata Basin in Zuid-Amerika.
-
Dossier /Communities Regreen the Sahel
In verschillende landen in de Sahel heeft de lokale bevolking uitgestrekte stukken land hersteld door dat wat spontaan uit de grond komt te verzorgen, en jonge gewassen en bomen te beschermen tegen vee en andere gevaren.
-
Publicatie / 9 oktober 2025
-
Dossier /Internationale handel en investeringen met oog voor mens en milieu
Het netwerk van internationale handels- en investeringsverdragen is groot en onoverzichtelijk; Nederland alleen al heeft meer dan 70 bilaterale investeringsverdragen (BITs) en is betrokken bij de handels- en investeringsverdragen die de EU afsluit, zoals met de Zuid-Amerikaanse Mercosur-landen of met Indonesië.
-
Publicatie / 1 juli 2025
-
Milieurechtvaardige praktijk /Agro-ecologie
Agro-ecologie is een verzamelnaam voor een set landbouwtechnieken, een wetenschapsgebied en een sociale beweging. Het doel van agro-ecologie is het transformeren van voedselsystemen ten behoeve van meer ecologische duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en weerbaarheid. Both ENDS en CSO-partners over heel de wereld ondersteunen boeren en veehouders die agro-ecologie toepassen, zowel bij de uitvoering ervan als bij het verkrijgen van politieke en financiële steun.
-
Nieuws / 9 mei 2025Vrouwelijk leiderschap in agro-ecologie bloeit op in Oost- en Zuidelijk Afrika
Op 12 en 13 februari 2025 kwamen vrouwen uit Kenia, Uganda en Zimbabwe samen in Nairobi voor het Africa Women Leaders in Agroecology (AWOLA) Regional Networking Forum. Het evenement markeerde een belangrijk moment in het leiderschapsprogramma van PELUM Kenya dat jonge vrouwen versterkt in hun rol als leider in de agro-ecologische transitie. Dit project werd mogelijk gemaakt dankzij steun van Both ENDS, als onderdeel van de Fair, Green and Global (FGG) Alliance.
-
Dossier /Inclusieve wegen naar duurzaam en gezond voedsel voor iedereen
Overal ter wereld produceren kleinschalige boerinnen en boeren voedsel op een duurzame en inclusieve manier. Ze werken samen met de natuur en met elkaar, en voorzien hun gezinnen en gemeenschappen van voldoende en gezond voedsel. Deze manier van produceren staat echter overal onder druk door grootschalige landbouw en het wereldwijd dominante industriële voedselsysteem. Samen met onze partners
probeert Both ENDS het tij te keren ten gunste van duurzame, lokale praktijken die meestal 'agro-ecologisch' of 'natuurinclusief' worden genoemd. Waarom onze
focus daarop? Agro-ecologische praktijken zijn klimaatbestendig, inclusief en vergroten de mogelijkheden voor gemeenschappen overal ter wereld om duurzaam in hun voedsel te voorzien. -
Nieuws / 7 april 2025Voedselbos Ketelbroek: waar voedselproductie en biodiversiteit samenkomen
Wanneer collega’s van Both ENDS partners over de hele wereld bezoeken, gaan ze vaak op "veldbezoek" om met eigen ogen te zien hoe ons gezamenlijke werk mensen en gemeenschappen raakt. Onlangs deden we dat ook in Nederland. Voedselbospionier Wouter van Eck liet een groep Both ENDS-partners zien hoe regeneratieve landbouw oplossingen biedt voor de klimaat- en biodiversiteitscrisis.
-
Nieuws / 21 maart 2025Koninklijk paar bezoekt Thogoto Forest: groene oase aan de rand van Nairobi
Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima hebben afgelopen dinsdag een bezoek gebracht aan het Thogoto Forest, als onderdeel van hun staatsbezoek aan Kenia. Ze hebben er kunnen zien wat de impact is van het werk van onze partner MCDI in het gebied: een hersteld bos, schoon water en boeren die hun levensonderhoud kunnen verdienen met de verkoop van hun agroecologische producten.
-
Milieurechtvaardige praktijk /Farmer Managed Natural Regeneration
In verschillende landen in de Sahel heeft de plaatselijke bevolking grote stukken gedegradeerd land hersteld door spontaan opkomende spruiten van bomen te verzorgen. Zij doen dit volgens een techniek die 'Farmer Managed Natural Regeneration' (FMNR) genoemd wordt, oftewel 'door boeren beheerde natuurlijk regeneratie'.
-
Nieuws / 13 januari 2025Nieuwe samenwerking met RVO voor veerkrachtige voedselsystemen in de Sahel
De situatie in de Afrikaanse Sahel is de snelst groeiende humanitaire crisis ter wereld. Ruim 3 miljoen mensen vluchten voor geweld. Zij worden geteisterd door honger, ziekte en toenemende droogte door klimaatverandering. Both ENDS en haar partners werken succesvol aan het versneld vergroten van de veerkracht van lokale voedselsystemen en gemeenschappen in de Sahel, gebaseerd op ‘Farmer Managed Natural Regeneration’ (FMNR). Het project, dat wordt gefinancierd door DOB Ecology, loopt halverwege 2026 ten einde, maar heeft al een vervolg gekregen dankzij een nieuwe samenwerking met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).
-
Dossier /De verduurzaming van pensioenfondsen
Pensioenfondsen hebben door hun gigantische vermogens veel invloed. Both ENDS wil daarom dat pensioenfondsen zoals ABP hun investeringen terugtrekken uit de fossiele industrie, en in plaats daarvan duurzaam gaan beleggen.
-
Nieuws / 2 december 2024 -
Nieuws / 1 november 2024Both ENDS bij COP29: pleiten voor genderrechtvaardige klimaatfinanciering
Op 11 november gaat de 29e VN Klimaatconferentie van start in Baku, Azerbeidzjan. Net als voorgaande jaren zal Both ENDS daar aanwezig zijn om te pleiten voor lokale toegang tot klimaatfinanciering, en om onze partnerorganisaties te ondersteunen in hun beleidsbeïnvloeding. Hoe doen we dat, en wat zijn onze verwachtingen (en zorgen) over deze29e editie van de UNFCCC COP? We vroegen het Marius Troost, die samen met Daan Robben deelneemt aan COP29.
-
Publicatie / 2 juli 2024
-
Pathway /Promoten van lokaal aangedragen oplossingen
Ons doel is het opschalen van bottom-up, planeetvriendelijke oplossingen, ondersteund door beleid en de beschikbaarheid van financiële middelen. Er zijn veel voorbeelden van succesvolle, door de gemeenschap geleide oplossingen die gebaseerd zijn op collectieve participatie, gezonde ecosystemen, genderrechtvaardigheid en een visie op welzijn die verder gaat dan individuele rijkdom.
-
Nieuws / 21 december 2023Nederland is zeker niet roomser dan de paus
Nederland is in eigen land vrij goed op weg met de energietransitie, maar ons land blijft Nederlandse investeringen in fossiele projecten elders stimuleren. Dat is natuurlijk niet in lijn met de klimaatdoelen en dit soort projecten veroorzaken bovendien flinke problemen in de landen waar ze plaatsvinden. Aan welke knoppen kan een nieuw Kabinet draaien om de Nederlandse voetafdruk in het buitenland te verkleinen? Ellen Mangnus ging daarover in gesprek met verschillende experts: vandaag deel 2.
