De Europese Investeringsbank kan en moet zonder gas

Binnenkort nemen de landen in de Europese Unie een besluit over het energiebeleid van de EIB. Banken zien het creëren van geld door het verstrekken van krediet vaak als een politiek neutraal instrument in dienst van de economie, en daarom lijkt het voor de EIB zelf niet direct logisch om in het centrum van een politiek debat over energiebeleid te staan. Maar de bank heeft voor het Europese antwoord op de klimaatcrisis een belangrijke rol te spelen. De energiestrategie van de EIB doet er wel degelijk toe voor het halen van de klimaatdoelstellingen zoals die door de EU in Parijs in internationaal verband zijn afgesproken.

Gas is ook fossiel

De EIB is – na jaren van politieke en publieke druk - al grotendeels gestopt met haar investeringen in kolen en olie, en dat is een belangrijke stap. Maar in de periode vanaf 2013 investeerde de EIB nog wel 14,2 miljard euro in gasprojecten. Het grootste gedeelte van dat geld ging naar de bouw van pijpleidingen. Gas wordt vaak gezien als een duurzame energiebron, maar is dat geenszins. De verbranding van gas geeft weliswaar minder uitstoot dan de verbranding van steenkool, maar met een focus op gas gaat de EU haar klimaatdoelen zeker niet halen binnen de afgesproken tijd.

Voor het klimaat is het cruciaal dat het gebruik van gas als energiebron zo snel mogelijk volledig stopt en daarom vindt Both ENDS dat de EIB niet meer zou moeten investeren in gasprojecten. Zelfs EIB’s vicepresident Andrew McDowell liet onlangs aan Radio Luxemburg weten dat het verhaal over gas als ‘schone transitie-energiebron’ nadere beschouwing behoeft.

Nederland moet andere landen overtuigen

Dit is de eerste keer dat iemand van de Bank - die nog maar twee jaar geleden een gaspijpleiding financierde om gas uit Azerbeidzjan naar de EU te halen -zoiets aandurft. Afgaande op de gesprekken die deze maand door de Europese landen binnen de EIB worden gevoerd over de nieuwe energiestrategie van de Bank, lijkt ook Nederland deze positie te kiezen. Ons land zou er bij andere landen op kunnen aandringen een zelfde positie in te nemen, hoewel het de vraag is hoe de EU-landen overtuigd kunnen worden.

De Europese Investeringsbank is een Europese instelling, maar de afzonderlijke landen zijn aandeelhouder. De landen zijn tot nu onderling nogal verdeeld over het gebruik van fossiele energie als energiebron en over de termijn waarop dit zou moeten worden afgebouwd. Sommige landen willen toegang houden tot EIB-financiering voor gas en een land als Polen is zelfs nog niet klaar om de winning en het gebruik van steenkool af te bouwen.

Schoonste jongetje uit de klas

De positie van Nederland is overigens ook nogal verrassend, want in een recent verleden maakte ons land zelf nog gretig gebruik van EIB geld om de 'gasrotonde' van Europa te worden, om handel en opslag van buitenlands gas mogelijk te maken. Zo heeft de EIB geïnvesteerd in de LNG-terminal op de Rotterdamse Maasvlakte en in het distributienet van de Gasunie. Dit feit maakt het misschien moeilijker voor Nederland om andere landen ervan te overtuigen dat de EIB moet stoppen met investeringen in gas, omdat het opportunistisch over zou kunnen komen. Nederland heeft immers al wat het wilde, en zou dan nu plots pretenderen het schoonste jongetje uit de klas te (willen) zijn.

Vanuit een milieustandpunt geredeneerd is het altijd goed om Nederland te ondersteunen in haar positie dat de bank niet langer moet investeren in gas, ongeacht de onderliggende motieven. In dat proces is het belangrijk om diplomatiek met andere landen om te gaan en samen op te trekken met andere progressieve landen zoals Zweden.

Europese Commissie heeft rol te vervullen

Daarnaast is voor de nieuwe Europese Commissie misschien een sleutelrol weggelegd. De Commissie zit zelf in het bestuur van de bank en werkt met een lijstje van eventueel te subsidiëren energieprojecten die Europa moeten helpen om duurzaam te zijn. De Commissie heeft dus de macht om gasprojecten van dit lijstje uit te sluiten. Ook kan zij gasprojecten uitsluiten voor EU-garanties aan EIB-leningen en toezicht houden op naleving door de EIB van het Parijs-akkoord.

Ook het Europees Parlement heeft een rol te vervullen, want de investeringen die de EIB buiten Europa doet, vallen onder het buitenlandbeleid van de EU, waar het Europees Parlement inspraak in heeft. In die rol kan het Europees Parlement ook de Europese Commissie aanspreken op en bevragen over de investeringen van de EIB.

Besluitvorming binnen EIB is publieke zaak

Toch zou de besluitvorming nog veel democratischer kunnen. Over thema’s als de energie- en klimaatstrategie van de EIB wordt tot nu toe achter gesloten deuren onderhandeld, terwijl het gaat om publiek geld voor projecten die direct raken aan Europees beleid. Het zou dus logisch zijn om deze onderhandelingen transparant te maken en ze naar het democratische domein van het Europees Parlement te verplaatsen.