Both ENDS

Dossier

Agua Zarca: inheemse strijd tegen stuwdam kost levens

Inheemse Hondurezen verzetten zich tegen de Agua Zarca-dam. De strijd heeft meerdere levens gekost, waaronder dat van Berta Cáceres. Na grote druk trok de Nederlandse FMO zich terug uit het project.

De inheemse Lenca-bevolking van Rio Blanco, een kleine gemeenschap in Honduras, strijdt al sinds 2006 tegen de bouw van de Agua-Zarca dam in de voor hun heilige Gualcarque-rivier. De Lenca vrezen dat de Gualcarque-rivier door de aanleg van de dam droog komt te staan, waardoor de bewoners geen toegang tot water meer zullen hebben en bovendien een groot deel van hun gemeenschappelijke landbouwgrond zal uitdrogen.

De dam wordt, in opdracht van de Hondurese overheid, gebouwd door elektriciteitsbedrijf DESA en in het begin ook door het Chinese bedrijf Sinohydro. Financiering kwam onder andere van de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO en de Finse ontwikkelingsbank FinnFund. Omdat het project op inheems grondgebied plaatsvindt, had de bevolking hiervoor toestemming moeten geven volgens het principe van FPIC: free, prior and informed consent. Dit is echter niet op de juiste manier gedaan.

Geweld tegen inheemse leiders

De inwoners van Rio Blanco zochten daarom hulp bij de inheemse organisatie COPINH, opgericht door milieu- en mensenrechtenactiviste Berta Cáceres. Cáceres, zelf een Lenca, diende namens de lokale bevolking bezwaarschriften in bij de overheid en de banken die het project financierden, maar zonder resultaat.

In de tussentijd werden tegenstanders van de dam, waaronder Cáceres zelf, in toenemende mate zwartgemaakt, bedreigd en aangevallen. In 2013 werd de gemeenschapsleider van Rio Blanco, Tomas Garcia, tijdens een protest tegen Agua Zarca doodgeschoten. De negatieve publiciteit die hierdoor ontstond bracht het Chinese Sinohydro ertoe hun deelname aan Agua Zarca stop te zetten en de Wereldbank trok de voorgenomen financiering in. Dit weerhield FMO en FinnFund er echter niet van in 2014 in het project te stappen.

Moord op Berta Cáceres dwingt FMO tot terugtrekking

In maart 2016 schrok de wereld op door de brute moord op Berta Cáceres, in haar eigen huis. Vlak daarvoor had zij contact opgenomen met Both ENDS om te spreken over intensievere samenwerking, onder andere rond het indienen van een klacht bij FMO. Daar kwam het helaas niet van.

Nadat twee weken later nóg een inheemse leider werd omgebracht, schortten FMO en FinnFund hun betalingen aan Agua Zarca en andere Hondurese projecten op. Na aanhoudende druk van onder andere Both ENDS hebben FMO en FinnFund zich uiteindelijk, meer dan een jaar later, helemaal uit het Agua Zarca project teruggetrokken.

De strijd die zo veel levens heeft gekost is echter niet voor niets geweest. Door de aanhoudende protesten, internationale publiciteit en teruggetrokken financiering is de Agua Zarca-dam niet voltooid en stroomt de heilige rivier Gualcarque nog steeds vrij.

Beter beleid van ontwikkelingsbanken

De gebeurtenissen rond Agua Zarca en vergelijkbare projecten (zoals Barro Blanco in Panama) hebben duidelijk laten zien dat het milieu- en mensenrechtenbeleid van ontwikkelingsbanken  zoals FMO niet voldeed om mensenrechtenschendingen te voorkomen. Mede naar aanleiding van de moord op Berta Cáceres heeft FMO daarom in 2017 haar duurzaamheidsbeleid herzien en nieuwe standpunten over mensenrechten, landbeheer en gender opgesteld.

Deze zijn een eerste stap in de goede richting. Both ENDS juicht hun inspanningen toe om hun standpunten over mensenrechten, land en gender te verbeteren. Maar voor een echt positieve invloed op mens en milieu is vooral de implementatie van het nieuwe beleid belangrijk. Wij zullen FMO daarom nauwgezet blijven volgen en blijven aansporen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid verder te verbeteren.

Straffeloosheid in Honduras

Ondertussen blijft de situatie in Honduras zorgwekkend. Al zijn er tot nu toe al meerdere mensen opgepakt in de zaak rondom de moord op Cáceres, er is nog niemand veroordeeld. Ook houden de bedreigingen aan het adres van activisten aan. COPINH maakt zich ernstige zorgen over het gebrek aan transparantie en onafhankelijkheid in het proces en blijft ervoor pleiten dat ook alle bedenkers van de moord worden opgepakt en berecht.

Ondertussen is er nog veel onduidelijkheid over de toekomst van het Agua Zarca project. Elektriciteitsbedrijf DESA is nog steeds vastbesloten de dam af te bouwen, de overheid heeft de concessie niet ingetrokken en ook de Centraal Amerikaanse ontwikkelingsbank, CABEI, blijf bij het project betrokken.

Both ENDS blijft daarom COPINH steunen in hun strijd voor gerechtigheid en tegen de Agua Zarca-dam, en houdt ook haar vinger aan de pols bij andere projecten in Honduras, vooral als er mogelijk Nederlandse financiering of andere betrokkenheid mee gemoeid is.

Lees meer over dit onderwerp