Water boards in Honduras

Afgelopen maand heeft onze partnerorganisatie Utz Che' namens enkele gemeenschappen langs de rivier Madre Vieja een rechtszaak aangespannen tegen de Guatemalteekse staat. De gemeenschappen eisen onder andere dat hun recht op water gerespecteerd wordt en dat ze beschermd worden tegen watermisbruik en -vervuiling door grootschalige landbouw.

In aanloop naar de VN-waterconferentie 2023 in New York ontwikkelden academici en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties van over de hele wereld de afgelopen maanden een alternatieve visie op wereldwijd waterbeheer. Het zogenoemde Transformative Water Pact is een reactie op het huidige waterbeheer, dat gekenmerkt wordt de voortdurende uitputting van de natuur, mensenrechtenschendingen en extreme machtsverschillen. Het Transformative Water Pact is een alternatieve visie op waterbeheer, gebouwd op de beginselen van milieurechtvaardigheid, gelijkheid en zorg.

Water is leven, letterlijk. Het is een essentieel onderdeel van ecosystemen, van de natuur, van de mens. Op veel plaatsen in de wereld wordt water echter oneerlijk en niet duurzaam verdeeld en gebruikt. Waterbeheer is doorgaans gericht op economische belangen op de korte termijn, op het maximaliseren van de winst van een handjevol welgestelden ten koste van mens en natuur. Deze dominante benadering van water en waterbeheer vindt haar oorsprong in de Europese industriële revolutie, en is via kolonialisme en globalisering wereldwijd de norm geworden. Maar volgens Melvin van der Veen en Murtah Shannon, waterexperts bij Both ENDS, zal deze benadering plaats moeten maken voor rechtvaardige, duurzame en inclusieve vorm van waterbeheer. Both ENDS werkt over de hele wereld samen met gemeenschappen en organisaties die zich hiervoor inzetten en ondersteunt deze.

Tidal River Management (TRM) is een methode voor waterbeheer die is gebaseerd op traditionele kennis van de deltagemeenschappen van Bangladesh. In 2019 heeft Uttaran ervoor helpen zorgen dat TRM door beleidsmakers werd erkend als oplossing tegen overstromingen, en dat ook de stem van jongeren en vrouwen werd gehoord. 

In de delta's van Bangladesh, die erg overstromingsgevoelig zijn, zetten mensen al generaties lang hun natuurlijke omgeving naar hun hand om landbouwproductie mogelijk te maken. Gedurende het grootste deel van het jaar werd door middel van tijdelijke ophogingen het getijdewater uit de uiterwaarden gehouden. Tijdens het regenseizoen mochten de rivieren vrijelijk stromen, waarbij het sediment zich op de uiterwaarden kon afzetten - dit was een belangrijk onderdeel van het deltavormingsproces.

Water is het belangrijkste element in klimaatverandering. Veranderingen in neerslag, het smelten van ijs, rivieren die anders gaan stromen, meer droogte en overstromingen en het stijgen van de zeespiegel, allemaal beïnvloeden ze het leven in steden en op het platteland. En dat geldt zowel voor de westerse wereld als voor zich ontwikkelende landen. Het boek: 'Adaptation to Climate Change through Water Management: Capacity, Equity and Sustainability' geeft een overzicht van de steeds toenemende kennis en ervaring van over de hele wereld in het omgaan met klimaatverandering en dus met andere watersituaties. Het beschrijft problemen en oplossingen van lokale gebruikers van het water die die grote veranderingen te lijf moeten.

Op dinsdag 28 juni dienden de Hondurese organisatie COPINH en de Global Justice Association een klacht in bij de officier van justitie in Nederland tegen de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO. Voor COPINH is dit onderdeel van hun voortdurende strijd om degenen die betrokken zijn bij de moord op hun leider Berta Cáceres voor het gerecht te brengen. FMO financierde in 2014 het Agua Zarca-project in Honduras. De nieuwe klacht is gebaseerd op documenten waaruit blijkt dat het geld van FMO oneigenlijk is gebruikt.

De miljoenenlening die de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO verstrekte aan Hondurese projectontwikkelaars van het bedrijf DESA voor de uitvoering van het omstreden Agua Zarca damproject in Honduras, houdt mogelijk verband met grove corruptie en geldverduistering. Dat blijkt uit een vandaag gepubliceerd artikel in het Financieel Dagblad op basis van informatie verstrekt door COPINH, de inheemse organisatie die zich al jaren verzet tegen de bouw van de dam. Meerdere leden van de organisatie, onder andere haar leider Berta Cáceres, werden vermoord. Inmiddels is David Castillo, de directeur van DESA, veroordeeld voor betrokkenheid bij de moord op Berta Cáceres in 2016.

Vandaag is het vijf jaar geleden dat Berta Cáceres in haar huis in La Esperanza, Honduras, vermoord werd omdat ze opkwam voor de rechten van de inheemse bevolking. Als leider van de inheemse organisatie COPINH kwam ze in opstand tegen de Agua Zarca-dam die gebouwd zou worden in inheems gebied. Nu, 5 jaar later, zijn de uitvoerders van de moord veroordeeld, maar de opdrachtgevers nog steeds niet.

De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO overweegt te investeren in de omstreden FICOHSA-bank in Honduras. De bank is nauw verweven met de elite die in Honduras veel macht heeft over de politiek, de (para) militairen en het bedrijfsleven. Een aantal Hondurese organisaties, waaronder de inheemse organisatie COPINH wier leider Berta Cáceres in 2016 werd vermoord, hebben een afgelopen woensdag een brief gestuurd naar het management van FMO. In de brief, die werd ondertekend door veertig organisaties, waaronder Both ENDS, wordt FMO opgeroepen niet in zee te gaan met deze bank.

Begin december zijn zeven mannen die schuldig zijn bevonden aan de moord op Berta Cáceres veroordeeld tot een gevangenisstraf tussen 30 en 50 jaar. De rechtbank bevestigt in het oordeel dat de rol van Berta Cáceres in het verdedigen van de rechten van de inheemse Lenca gemeenschappen de reden was voor de moord.

Vrouwen zijn vaak leiders op het gebied van milieubescherming en zijn daarom ook belangrijk bij het herstel van gedegradeerde ecosystemen. Binnen de Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA) werken we daarom met lokale vrouwengroepen om het gebruik van Analog Forestry te promoten. 

Op donderdag 29 november werden zeven verdachten van de moord op Berta Cáceres (in maart 2016), schuldig bevonden.   De nabestaanden en  leden van de inheemse mensenrechtenorganisatie COPINH waar Cáceres de leider van was, zien de uitspraak als de eerste stap richting rechtvaardigheid voor de moord op Berta Caceres en de erkenning dat het bedrijf DESA hiervoor mede- verantwoorelijk is. Ze wijzen er echter ook op dat het proces vanaf het begin doordrenkt was van corruptie, intimidaties en andere misstanden, en dat de opdrachtgevers van de moord nog steeds buiten schot blijven.