Both ENDS

Blog / 13 mei 2020

Goud, koper en gas kun je niet eten

"Het virus verspreidt zich sneller dan de informatie", was het eerste dat wij in Nederland hoorden over de verspreiding van COVID-19 in veel Afrikaanse landen en de maatregelen die ertegen genomen werden. Terwijl noodsituaties werden afgekondigd, grenzen werden gesloten en bij ons beelden van gewelddadige leger- en politieoptredens binnenstroomden, wisten veel mensen buiten de grote steden nog niet wat er aan de hand was. Toen meer duidelijk werd, ontstonden grote zorgen over de gevolgen van de genomen maatregelen: het stilvallen van de informele economie, voedseltekorten en interne migratiestromen.

De COVID-19-crisis legt de zwaktes van ons economische systeem bloot. Doordat veel mondiale handels- en voedselketens tot stilstand zijn gekomen, wordt goed zichtbaar hoe kwetsbaar mensen zijn geworden door een mondiaal handelssysteem dat hen in tijden van crisis abrupt in de steek laat.

Duizenden vrouwen uit vijftien landen in Zuidelijk Afrika, verenigd in de 'Rural Women's Assembly', voeren al jaren bewustwordingscampagnes in rurale gebieden om mensen weerbaarder te maken. Hun campagnes richten zich ook op de nationale en regionale politiek elite, die systemen in stand houden waarmee grote delen van de bevolking in armoede gevangen blijven. In de vijftien landen waar de Assembly actief is, legt COVID-19 de schrijnende werkelijkheid bloot: het gebrek aan investeringen in de publieke sector, de beperkte middelen die er zijn die vooral naar leger en politie gaan, de destructieve landbouw- en mijnbouwsectoren die vrijwel uitsluitend gericht zijn op de exporten en die de landen kwetsbaar maken voor honger, en de rechteloosheid van grote delen van de bevolking.

De leden van de Assembly zien COVID-19 niet als oorzaak van de problemen waarmee zij en hun gemeenschappen te maken hebben, maar als gevolg daarvan. Deze crisis komt bovenop een reeks andere, vaak veroorzaakt door klimaatverandering en uitputting van de natuur en haar hulpbronnen: grootschalige droogte, apocalyptische sprinkhanenplagen en overstromingen, met het mislukken van oogsten tot gevolg.

De huidige crisis heeft het debat aangeslingerd over de onwenselijkheid van dat oude systeem. De Assembly wil onder geen beding terug naar de situatie waarin de publieke sector zo zwak is dat gezondheidszorg en onderwijs tekortschieten, en waarin alleen het leger goed functioneert. En ook niet naar een zuidelijk Afrika waarin de enorme sociale en economische ongelijkheid alleen maar groeit en waarin de nadelen van de afhankelijkheid van de import van voedsel pijnlijk duidelijk worden: "Goud, koper en gas kun je immers niet eten", zegt Mercia Andrews van het secretariaat van de Rural Women's Assembly in Kaapstad, Zuid-Afrika.

De vrouwen weten dat het niet alleen anders moet, maar ook anders kan. In de afgelopen jaren hebben ze ervaring opgedaan met alternatieve modellen en deze in de praktijk getoetst. Van gemakkelijk uit te voeren manieren om te voorzien in het levensonderhoud en tegelijkertijd de natuur te beschermen, tot het opzetten van regionale markten met korte productieketens waar biodiversiteit en het recht op en gebruik van je eigen land en eigen zaden de norm is, in plaats van iets waar je voor moet vechten.

De uitdaging is groot. Overheden lijken terug te willen naar het oude systeem. De Assembly zet nu alles op alles om hun overheden ervan te overtuigen dat het beter is om zelf duurzaam voedsel te produceren als basis voor een toekomstbestendige samenleving. De vrouwen en hun overheden kunnen dat niet alleen. Een stap die we samen kunnen zetten is zorgen dat de 240 miljard aan hulpgelden die nu vrijkomen bij de internationale ontwikkelingsbanken, wordt gebruikt voorduurzame, decentrale energievoorziening, het herstel van ecosystemen en duurzame landbouw. Met deze driepoot creëren we immers een toekomst met bestaanszekerheid voor iedereen.

Lees meer over dit onderwerp