Onder druk wordt alles vloeibaar: achter de schermen in coronatijd

Both ENDS heeft een nieuwe 5-jaar strategie. Met de nieuwe strategie werken we via drie strategische routes toe naar het bereiken van onze visie en missie: 1) Een krachtig en invloedrijk maatschappelijk middenveld; 2) Systeemverandering in publieke instellingen die mens en milieu vooropstellen; en 3) Transformatieve praktijken zijn de norm.

Landen kunnen te maken krijgen met een golf van claims van multinationals die via ISDS regeringen aanklagen wegens genomen maatregelen om de Covid-pandemie het hoofd te bieden. 630 Organisaties riepen al eerder dit jaar hun overheden op om maatregelen te treffen om dit te voorkomen. Met deze video zetten zetten we die boodschap opnieuw kracht bij, want helaas is de situatie nog onveranderd. 

Pernambuco, in het uiterste noordoosten van Brazilië, is een van de armste regio's van het land. Een van de belangrijkste projecten om ontwikkeling in de deelstaat op gang te brengen, is de uitbreiding van de diepzeehaven van Suape, compleet met olieraffinaderij en scheepswerven. Het gebied van de haven is enorm; met 13.500 hectare is het groter dan alle terreinen van de haven van Rotterdam bij elkaar. Helaas ligt de haven middenin een bijzonder en kwetsbaar ecosysteem van mangrovebossen en Atlantisch regenwoud, dat door de uitbreiding ernstig wordt bedreigd. Ook de ongeveer 25.000 mensen die in dit gebied wonen lopen risico. De meesten behoren tot zogenaamde 'traditionele vissersgemeenschappen', onder meer Quilombola-gemeenschappen, afstammelingen van tot slaaf gemaakte mensen. De gemeenschappen zien hun visvangst snel achteruit gaan door de toenemende industriële vervuiling, met als grootste klap de olieramp die eind vorig jaar de hele kust van Noordoost Brazilië zwaar trof.

Bijna veertig maatschappelijke organisaties en netwerken uit de hele wereld, waaronder Both ENDS, stuurden vandaag een brief aan minister Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en staatssecretaris Vijlbrief van Financiën. Ze vragen de bewindslieden ervoor te zorgen dat de verruiming van de exportkredietverzekering vanwege de coronacrisis, bijdraagt aan groen herstel.

Op 23 juli 2020 heeft een wereldwijd netwerk van NGO's (inclusief Both ENDS) een open brief gepubliceerd aan EU-Commissaris van Justitie Reynders. Ze pleiten voor uitbreiding van de aansprakelijkheid van bedrijven voor de verwoesting van het milieu en het schenden van mensenrechten. Aanleiding was de recente toezegging van EU-commissaris Reynders wetsvoorstellen in te dienen om bedrijven en directeuren te verplichten tot due diligence. Dit moet in 2021 gebeuren in het kader van een initiatief voor duurzaam beleid van bedrijven.

Duitsland moet haar invloed als voorzitter van de EU in de tweede helft van dit jaar inzetten om te voorkomen dat het omstreden EU-Mercosur vrijhandelsverdrag wordt ondertekend. Daartoe roepen 265 maatschappelijke en milieuorganisaties uit de EU en Mercosur-landen op in een brandbrief die vandaag aan de Duitse bondskanselier Merkel wordt overhandigd. De deal tussen de EU en Argentinië, Brazilië, Uruguay en Paraguay werkt natuurvernietiging en schending van mensenrechten in kwetsbare gebieden in Zuid-Amerika in de hand. Het verdrag leidt tevens tot oneerlijke concurrentie voor Europese boeren. Vanuit Nederland werd de brief ondertekend door diverse ngo’s, waaronder Greenpeace en Both ENDS, en verschillende organisaties verenigd in de Handel Anders! coalitie.

Landen kunnen te maken krijgen met een golf van claims van multinationals die regeringen aanklagen wegens genomen maatregelen om de Covid-pandemie het hoofd te bieden. Ruim 600 organisaties uit meer dan 90 landen riepen daarom deze week hun overheden op om maatregelen te treffen om te voorkomen dat staten hiervoor buiten de rechter om aangeklaagd kunnen worden door bedrijven.  De organisaties waarschuwen er ook voor dat advocatenkantoren hun clienten - investeerders en multinationals-  reeds actief informeren over de mogelijkheden tot claimen. Ook handelsdeskundigen, VN-organisaties en mensenrechtenexperts voorspellen een golf aan claims.

In september 2019 vulden de straten van Jakarta zich met woedende demonstranten. Ze protesteerden tegen de ‘Omnibus-werkgelegenheidswet’ die ervoor zou zorgen dat de regels voor mijnbouw versoepelen, bedrijven nauwelijks meer aansprakelijk worden gesteld voor gepleegde misdrijven en de nationale anticorruptie-commissie minder macht krijgt. Vandaag de dag zijn zulk soort protesten in Indonesië absoluut niet meer mogelijk vanwege de Covid-19 crisis en bijbehorende lockdown-maatregelen. Andere manieren voor Indonesische burgers om enige invloed te hebben op besluit- en wetgevingsprocessen waren er sowieso al nauwelijks.

Het La Plata Basin in Zuid-Amerika verbindt Argentinië, Bolivia, Brazilië, Paraguay en Uruguay. De bestaanszekerheid van de miljoenen mensen die er wonen -stadsbewoners, kleinschalige boeren en vissers, en inheemse volkeren- staat onder druk door industriële sojateelt, mijnbouw en houtkap en door de aanleg van stuwdammen en havens. De Covid-19 crisis maakt de situatie alleen maar erger.

"De Covid-19 crisis raakt iedereen, maar op een andere manier. In het ene land merkt men er minder van dan in het andere, in de steden zijn de problemen van een heel andere aard dan op het platteland en mannen hebben op een heel andere manier last van alle restricties dan vrouwen. Een aantal van de organisaties waarmee we in Latijns-Amerika werken, praatten met vrouwen van het platteland over de gevolgen die de crisis voor hen heeft in het dagelijks leven, en wat zij doen om het hoofd boven water te houden. Hieronder volgt een kleine selectie uit die gesprekken (vrij vertaald uit het Spaans), om een beeld te geven van de situatie waarin vrouwen in afgelegen gebieden zich nu bevinden, van de enorme solidariteit die er heerst en van de oplossing die voor een groot deel ligt in het stimuleren van de lokale voedselproductie." -  Danielle Hirsch

De bewoners van de Nigerdelta zijn al tientallen jaren het slachtoffer van lucht- en watervervuiling door de activiteiten van Shell. Dit jaar heeft vrouwenorganisatie Kebetkache uit Nigeria Shell tijdens de aandeelhoudersvergadering ter verantwoording geroepen voor de gevolgen. Olielekkages moeten worden opgeruimd en het affakkelen van de vrijkomende gassen moet stoppen. Dit is inmiddels des te urgenter geworden door de COVID-pandemie. Schoon water is immers hard nodig om te voorkomen dat het virus zich verspreidt.

Op maandag 11 mei publiceerde de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) op verzoek van de regering een spoedadvies over een effectieve Nederlandse bijdrage aan de mondiale strijd tegen het coronavirus. Samen met bedrijven, wetenschappers en milieu-, mensenrechten en ontwikkelingsorganisaties presenteert Both ENDS vandaag een reactie op dit advies, waarin we een aantal suggesties doen zodat we juist nu investeren in landen en mensen die onvoldoende middelen hebben om de crisis effectief te lijf te gaan. 

"Het virus verspreidt zich sneller dan de informatie", was het eerste dat wij in Nederland hoorden over de verspreiding van COVID-19 in veel Afrikaanse landen en de maatregelen die ertegen genomen werden. Terwijl noodsituaties werden afgekondigd, grenzen werden gesloten en bij ons beelden van gewelddadige leger- en politieoptredens binnenstroomden, wisten veel mensen buiten de grote steden nog niet wat er aan de hand was. Toen meer duidelijk werd, ontstonden grote zorgen over de gevolgen van de genomen maatregelen: het stilvallen van de informele economie, voedseltekorten en interne migratiestromen.

Door Daniëlle Hirsch en Maria van der Heijden

Het maatschappelijk debat over de rol van Nederland in de crisis van de wereldeconomie is losgebarsten. Centraal daarin: hoe vangen we klappen voor de Nederlandse economie op terwijl we tegelijkertijd oog houden voor het verduurzamen van internationale ketens en handel? Wij – Both ENDS en MVO Nederland – maken ons in die discussies vooral zorgen over wat we horen over mensenrechten, klimaat en milieu. Dat dat slechts 'toeters en bellen' zouden zijn, waar in crisistijd geen aandacht voor is. Dat terwijl de coronacrisis juist laat zien dat onze huidige economie onlosmakelijk verbonden is met vervuiling van de aarde en mensen over de hele wereld in zeer kwetsbare posities brengt.Kortom: we moeten onze economie weerbaar maken voor dit soort klappen. En dat betekent nu inzetten op de Sustainable Development Goals (SDG's) en het klimaatakkoord. We richten ons daarbij graag eerst tot de overheid.

Vandaag viert Nederland de vrijheid. Onze vrijheid gaat verder dan leven in vrede. We hebben de vrijheid om op TV, in de krant en op sociale media beleid over bijvoorbeeld het opheffen van de lockdown naar hartenlust ter discussie te stellen. Dat kan in vrijheid, omdat we onze rechten op vrije meningsuiting goed beschermd weten. Hoe anders is dat in landen waar autoritaire leiders de crisis als excuus aangrijpen om deze rechten bij het vuilnis te zetten en te regeren met harde hand.

Covid19 legt onze economie onder een vergrootglas. Nu een groot deel van de wereldhandel is stilgevallen, komt de spanning tussen internationale bedrijvigheid en lokaal welzijn in beeld. Dat is goed zichtbaar in Noord-Mozambique, waar in 2011 een van de grootste gasvelden ter wereld is ontdekt. Nederlandse bedrijven investeren daar in de verwerking en het transport van het gas.

In deze pandemie staat de wereld op zijn kop. Bij ons is het gewone leven ontwricht. Veel mensen lijden onder de polderlockdown, al hebben wij gelukkig voldoende veerkracht en vangnetten om aan onze meest urgente noden te kunnen voldoen. Buiten Nederland ontbreekt die weerbaarheid helaas maar al te vaak. Zeker in landen waar de publieke zorgstructuren zwak zijn en waar mensen in een totale lockdown zitten. Want lokale gemeenschappen die vandaag opgehokt zitten, kunnen morgen al honger hebben. En hulp en geld stroomt daar niet als vanzelfsprekend naar de meest kwetsbare burgers. Daar is dus extra financiële steun urgent.

In deze tijd van crisisgedreven reflectie lezen we uit alle hoeken en gaten rake analyses van verleden en heden, die worden vertaald in actieagenda’s. Veel analyses zijn inhoudelijk – ze gaan over ongelijkheid, klimaat, financiële sector, gezondheidzorg, onderwijs, vrouwenrechten. Ze gaan over het ‘wat’ en veel minder over ‘wie’ of ‘hoe’. Maar een andere toekomst bouw je samen met iedereen van jong tot oud, man én vrouw. Deze toekomst overkomt ons niet, we zijn er zelf bij. Tijd voor nieuwe gezichten aan tafel met een andere stem. Tijd voor een nieuwe toekomst.

Nadat Wopke Hoekstra zich op 26 maart de woede van Zuid-Europese landen op de hals had gehaald door het Europese noodfonds te blokkeren, waren ook wij ineens 'benepen en egoïstische' Nederlanders (Parool) en moesten wij 'maar ergens anders vakantie vieren' (RTL Nieuws). De toon was gezet. De stroefheid waarmee op Europees niveau afspraken zijn gemaakt over steun, staat in schril contrast met de snelheid waarmee twee weken eerder in ons eigen land de welkome steunmaatregelen voor werknemers, ondernemers en bedrijfsleven zijn aangekondigd. We hebben niets geleerd van ons eigen verleden, terwijl iedereen er baat bij heeft als we solidariteit hoger in het vaandel hijsen.